چه کسی «تار عنکبوت» را رقم زد؟

در رخدادی ناگهانی که در بیش از سه ال جنگ اوکراین تقریبا نادر بوده است اوکراینی‌ها از عملیات تار عنکبوت علیه نیروی هوایی روسیه خبر دادند. آنها مدعی شده‌اند که ارتش اوکراین در عملیاتی هماهنگ، چهار پایگاه کلیدی نیروی هوایی روسیه را هدف قرار داد: اولنیا، بلایا، ایوانوو و دیاگیلیوو. این پایگاه‌ها نقش مهمی در پشتیبانی از حملات هوایی روسیه به اوکراین داشتند. پهپادهای انتحاری کوچک، درون کابین‌های چوبی غیرنظامی جاسازی و با کامیون به نزدیکی پایگاه‌ها منتقل شدند.

 پس از دریافت فرمان از راه دور، درها باز و پهپادها به‌سوی اهداف پرواز کردند.هدایت پهپادها با فناوری هوش مصنوعی انجام و موجب افزایش دقت در حمله به باندهای پرواز و هواپیماهای استراتژیک شد. گفته شده است  برخی پایگاه‌ها فاقد سامانه دفاعی مؤثر بودند كه به موفقیت عملیات کمک کرد. بیش از ۴۰ هواپیمای نظامی روسیه از جمله Tu-95، Tu-22M3 و A-50 نابود یا به‌شدت آسیب دیدند.در همین حال اوکراینی‌ها مدعی هستند که برنامه‌ریزی این عملیات بیش از ۱۸ ماه زمان برد و تحت نظارت مستقیم زلنسکی و با مشارکت سازمان امنیت داخلی اوکراین (SBU) انجام شد. طراحی فنی آن را تیمی از متخصصان نظامی، مهندسان هوش مصنوعی و کارشناسان جنگ سایبری بر عهده داشتند. در واکنش به این حملات وزارت دفاع روسیه در پیامی تلگرامی اعلام کرد: در مناطق مورمانسک و ایرکوتسک، چندین هواپیما پس از پرتاب پهپادهای کنترل‌شونده از منطقه‌ای در مجاورت مستقیم فرودگاه‌ها، دچار آتش‌سوزی شدند.وزارت دفاع روسیه، بدون نام بردن از اوکراین به عنوان عامل این حمله، اعلام کرد که در این حمله پهپادی، کسی آسیب ندیده و تعدادی از مظنونین بازداشت شده اند.

پیامدهای تار عنکبوت

مواضع مقامات اوکراینی از جمله زلنسکی نشان می دهد که از یک سو آنها بر آنند تا در لوای این عملیات ازخود یک ابر قهرمان به نمایش گذارند که توان ادامه جنگ و تسلیم سازی روسیه را دارند و از سوی دیگر نیز مدعی هستند که این حملات اقدامی برای امتیازگیری و چینش میز مذاکرات استانبول بوده که دوشنبه 12 اردیبهشت برگزار می‌گردد. در همین راستا  ولودیمیر زلنسکی رئیس جمهور اوکراین با اشاره به حملات اخیر این کشور به بمب افکن‌های راهبردی روسیه در چند پایگاه هوایی روسیه، گفت: ما هر کاری می‌کنیم تا مسکو احساس کند که باید به این جنگ پایان دهد. زلنسکی نتایج حملات هماهنگ با نام رمز «تار عنکبوت» که به گفته او از ۱۱۷ پهپاد استفاده شده و دوربردترین عملیات این کشور در بیش از سه سال جنگ بوده است را درخشان خواند.رئیس جمهور اوکراین درباره این حملات پهپادی در پیامی در حساب کاربری خود در رسانه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق)، نوشت: مأموران اطلاعاتی اوکراین ماه‌ها در داخل خاک روسیه و بیخ گوش سرویس امنیت داخلی این کشور (FSB) فعالیت می‌کردند. زلنسکی همچنین با اشاره به مذاکرات هیات‌های اوکراینی و روسی در استانبول، تأکید کرد که آتش‌بس کامل و بی‌قید و شرط، آزادی زندانیان و بازگشت کودکان موضوعات اصلی مذاکرات با روسیه خواهد بود.

این هدفگذاری ها از سوی مقامات کی یف در حالی مطرح است که شواهد امر نشان می‌دهد که این عملیات نه تنها کمکی به پایان جنگ و مذاکرات استانبول نخواهد کرد بلکه از یک سو تشدید کننده دامنه جنگ و از سوی دیگر سخت‌تر شدن مواضع مسکو در دیپلماسی خواهد بود. حقیقت آن است که این عملیات در حالی نقاظ ضعف اطلاعاتی و امنیتی روسیه را آشکار ساخته و حتی برخی آن را تحقیر شدن روسیه می‌نامند، که عملا جنگ فضای گذشته خارج شده و مسکو با رویکردی حیثیتی به آن می‌نگرد چرا که توقف جنگ در مقطع کنونی به منزل شکست مسکو در برابر غرب بوده است که در کنار چالشهای درونی در عرصه جهانی نیز هزینه‌های سنگینی برای آن به همراه دارد. بر این اساس مسکو در مذاکرات با توپی پر تر وارد خواهد شد بویژه آنکه بخش‌های وسیعی از خاک اوکراین را در دست دارد و مناطق بسیاری از کورسک را نیز از اوکراینی‌ها پس گرفته است و امتیاز دادن به خاطر تعدادی هواپیمایش برای معنایی ندارد. در حوزه میدانی نیز روسیه تشدید حملات را اجرا خواهد کرد چنانکه پوتین با اعلام اینکه «دیگر هیچ خط قرمزی وجود ندارد» و «اوکراین حکم مرگ خود را امضا کرده»، عملاً از ورود به مرحله‌ای بی‌قاعده و بدون محدودیت در جنگ با اوکراین خبر می‌دهد.  در همین حال نیروی هوایی اوکراین نیز مدعی شده روسیه در پاسخ، شب گذشته با ۴۷۲ پهپاد به خاک این کشور حمله کرده است؛ رقمی که در صورت تأیید، بزرگ‌ترین عملیات پهپادی روسیه از زمان آغاز جنگ تلقی خواهد شد. این امر زمانی بیشتر نمود می‌یابد که هم‌زمان با این عملیات پهپادی، انفجار یک قطار حامل سوخت و تجهیزات نظامی در ملیتوپل، بار دیگر شریان لجستیکی روسیه در جنوب اوکراین و ارتباط با کریمه را مختل کرده است. هدف قرار گرفتن این مسیر، که پل پشتیبانی جنگی روس‌ها در جبهه زاپوریژیا محسوب می‌شود، نشان می‌دهد عملیات اخیر صرفاً یک پیام نمایشی نبوده، بلکه در راستای یک راهبرد ترکیبی و چندوجهی طراحی شده است. اوکراین نه در دیپلماسی و نه در میدان دست برتری را ندارد که بخواهد تار عنکبوت را به ابزار چانه زنی بیشتر مبدل سازد و صرفا با افزایش هزینه‌های نظامی و حیثیتی مسکو زمینه ساز بن بست در مذاکرات و نیز تشدید آتش جنگ شده است.

پشت پرده تار عنکبوت

هر چند که سران کی یف برانند تا در یک ژست هالیوودی خود را محور و کانون این عملیات معرفی نمایند چنانکه از یک سو زلنکی مدعی شده که 18 ماه روی این عملیات آن هم در خاک روسیه کار شده است و از سوی دیگر یک مقام اوکراینی مدعی شد که این کشور بدون اطلاع آمریکا اقدام به حمله علیه پایگاه‌های هوایی روسیه در عمق خاک این کشور کرده است! اما برآوردها از شرایط 3 سال جنگ بیانگر حقایقی ورای این ادعاهاست.

شواهد امر نشان می‌دهد که این عملیات نه تنها کمکی به پایان جنگ و مذاکرات استانبول نخواهد کرد بلکه از یک سو تشدید کننده دامنه جنگ و از سوی دیگر سخت‌تر شدن مواضع مسکو در دیپلماسی خواهد بود.

نخست آنکه اگر ارتش و دستگاه‌های اطلاعاتی اوکراین به تنهایی توان چنین کاری را داشتند قدر مسلم بخش‌های گسترده‌ای از خاک این کشور در تصرف روسیه نبود و کورسک را نیز از دست نمی‌داد و دوم آنکهادعای 18 ماه زمان بندی برای این عملیات نشان می‌دهد که چنین عملیاتی نیازمند یک پشتوانه لجستیکی گسترده می‌باشد که اوکراین رسما فاقد چنین امکاناتی و زمینه‌ای می‌باشد.

با توجه به این شرایط به صراحت می توان گفت که تار عنکبوت عملیاتی با برچسب اوکراینی با طراحی و اجرای غربی می‌باشد که هدف از آن از یک سو زمینه ساز برای به شکست کشاندن طرح ترامپ برای توقف جنگ و از سوی دیگر هزینه تراشی برای روسیه و توجهیی برای جنگ افروزی بیشتر اروپا بوده است. این امر زمانی اشکارتر می‌شود که از یک طرف سران اروپا در هفته‌های اخیر با طرح صلح با روسیه مخالفت کرده و دائم نسخه جنگ تجویز کرده‌اند و از طرف دیگر نیز بسیاری از اروپایی‌ها همچون فرانسه، آلمان و انگلیس با ادعای مقابله با روسیه اقدام به تصویب هزینه‌های میلیاردی نظامی کرده‌اند. اروپایی که امروز خود را در حاشیه معادلات جهانی می بند و احساس می‌کند که آمریکا نیز با رویکرد به مسکو به آنها خیانت کرده است، و در عین حال نظامی‌گریهایش را به بهانه جنگ اوکراین توجیه می‌کند حاضر به پذیرش میز مذاکره نیست و همچنان بر آتش جنگ می‌دمد. اوکراین در وضعیی قرار ندارد که 18 ماه برنامه ریزی عملیاتی داشته باشد و قطعا اروپایی‌ها در جریان آن بوده و با پرچم کی یف علیه مسکو اقدام کرده‌اند چنانکه در پرونده " نورد استریم" نیز در نهایت مشخص شد که کشورهای اروپایی آن حمله را برای طولانی سازی جنگ اجرا کرده‌اند. تار عنکبوت نسخه جدید اروپا برای حفظ آتش جنگ است در حال که افرادی همچون زلنسکی که ویرانی و از دست دادن بخش مهمی از خاک کشورشان را رقم زده‌اند برای ماندن در قدرت در بازی اروپایی برای دست و پا می‌زنند.