شبه قاره ثروتمند

اولین اروپایی‌هایی که با کشتی‌های جنگی خود به کرانه سواحل هند رسیدند، «پرتغالی‌ها» بودند. پس از آن نوبت به «هلندی‌ها» رسید که وارد بازار بزرگ تجارت با هند شدند و «انگلیسی‌ها» پس از این دو به سواحل هند راه یافتند. در این زمان، هند در اوج ثروت و نعمتی بود که تصور آن برای غریبه‌های تازه وارد ممکن نبود.

«ویل دورانت» ثروت هند در زمان تصرف این سرزمین به دست کمپانی هندشرقی بریتانیا را چنین توصیف می‏کند: «در عهد سلسله تیموریان هند وضع مردم نسبتاً بهتر شده بود. دست‌مزد‌ها ناچیز بود. در عهد اکبر دست‌مزد کارگران از روزی سه سنت تا نه سنت نوسان داشت. در مقابل قیمت‌ها هم به همین نسبت پایین بود. در سال ۱۶۰۰ میلادی در مقابل پرداخت یک روپیه که به طور عادی ۵/۳۲ سنت است، ۸۸ کیلو گندم یا ۱۲۶ کیلو جو خریداری می‌شد. در سال ۱۹۰۱ میلادی همان یک روپیه بهای سیزده کیلوگندم یا بیست کیلو جو بود.» یکی از انگلیسی‏های مقیم هند در سال ۱۶۱۶ میلادی وفور آذوقه را در سراسر مملکت، بسیار عظیم توصیف می‌کند و می‌افزاید: «در آنجا هر کس، بی‌آنکه کم‌یابی یا قحط و غلایی باشد، نان می‌خورد.» انگلیسی دیگری که در قرن هفدهم در هند سیاحت می‌کرد، متوجه شد که متوسط مخارج روزانه‌اش چهار سنت است.

ثروت این کشور در عهد چندره گوپته، ماوریا و شاه جهان به اوج خود رسیده بود. ثروت هند در عهد شاهان سلسله گوپته در تمام جهان ضرب‌المثل شده بود. «یوان چونگ» در توصیف یکی از شهر‌های هند می‌گوید: «با باغ‏ها و استخر‌ها جمالی یافته بود و به نهاد‌های ادب و هنر آراسته بود؛ ساکنانش در آسایش بودند و خاندان‏هایی در آن بودند پرخواسته، میوه و گل در آن فراوان بود... مردم سیمایی ظریف داشتند و جامه‌های‌شان از حریر رخشان بود؛ گفتارشان... روشن و بامعنا بود....»

«نیکولو کونتی» سراسر سواحل گنگ را [در حدود سال ۱۴۲۰ میلادی]پر از شهر‌های آباد می‌بیند: «همه خوش‌ساخت و دارای بوستان‌ها و باغستان‌های فراوان، زر و سیم، بازرگانی و صنعت. خزانه شاه‌جهان چنان سرشار بود که او دو اتاق محکم زیرزمینی داشت که گنجایش هر یک ۴۲۵۰ متر‌مکعب بود، تقریباً سرشار از سیم و زر.» «وینست اسمیت» می‌گوید: «مدارک آن زمان جای هیچ‌گونه شکی باقی نمی‌گذارد که جمعیت شهر‌های مهم‌تر وضع مرفهی داشتند.» جهانگردان هر یک از شهر‌های «آگره» و «فتحپور سیکری» را بزرگ‌تر از لندن توصیف کرده‌اند. «آنکتیل دوپرون» که در سال ۱۷۶۰ در مناطق مهراته سفر می‌کرد، خود را در میان سادگی و سعادت عصر طلایی یافته و گفته است: «مردم شاد، پر نیرو و در سلامت کامل بودند.»