حاج‌حسن شایانفر مسئول پژوهش‌های مؤسسه کیهان که چندی پیش به علت خونریزی داخلی بستری شد و بامداد ۲۹ آبان دارفانی را وداع گفت، سابقه حضور فعال و اثرگذار در دفتر سیاسی سپاه در دوران دفاع مقدس را نیز در کارنامه خود دارد، همکاران و همرزمان وی در بخش سیاسی سپاه خاطره‌های نیکی از وی دارند.
در آستانه اربعین درگذشت این مجاهد جبهه مقابله با جنگ نرم دشمنان، مرکز مطالعات معاونت سیاسی سپاه نکوداشت «حاج‌حسن شایانفر» سردار بصیر جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی را در مرکز فرهنگی ـ رسانه‌ای صبا برگزار کرد. در این نشست دوستان، شاگردان و علاقه‌مندان مرحوم شایانفر حضور یافتند و با ابعاد مختلف شخصیت وی بیشتر آشنا شدند.
آنچه در ادامه می‌خوانید خلاصه‌ای از مباحث مطرح شده سخنرانان این نشست است.
صفار هرندی
جای پاهای دشمن را از خود او مهم‌تر می‌دانست
حاج‌حسن شایانفر معتقد بود از خود جریانات خارجی مخالف انقلاب مهم‌تر جای پای آنها در داخل است؛ چرا که از این طریق و به وسیله نفوذ می‌توانند از دهان آدم‌هایی که مشروعیت دارند، حرف‌های خودشان را بیان کنند.
محمدحسین صفارهرندی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در این مراسم با بیان اینکه بصیرت داشتن یعنی طوری به مسائل نگاه کردن که دیگران آن‌طور نمی‌بینند، اظهار داشت: «مرحوم شایانفر از این جنس بود طوری که دیگران نمی‌دیدند، او مسائل را عمیق می‌دید. نوع نگاه او به مسائل به‌گونه‌ای بود که دیگران این نگاه را نداشتند؛ یعنی چیزهایی که وی می‌دید، دیگران از کنار آن رد می‌شدند. برای درست دیدن به ما انگیزه می‌داد. با بسیاری موارد مواجه شده بودم که آنها را نمی‌دیدم؛ اما مرحوم شایانفر موجب شد به این موضوعات بهتر نگاه کنم و آنها را دوباره ببینم که این اتفاق مقدمه‌ای بود تا ذهنم دوباره درگیر آن مطلب شود که در مواردی از آن سرمقاله می‌نوشتم و از قضا بهترین سرمقاله‌ها از آب درمی‌آمد.»
وی افزود: «شایانفر راه نفوذ نیروهای ضدانقلابی به کشور را پیوند خوردن جریان سیاسی انقلاب با بیرون از انقلاب می‌دانست و معتقد بود که از خود دشمن مهم‌تر جای پای آن در داخل است که می‌توانند آنچه که نمی‌توانند بگویند را از دهان این جای پاها که مشروعیت هم دارند، بیان کنند.»
صفار هرندی با اشاره به ورود مرحوم شایانفر به دفتر سیاسی سپاه و فعالیت او در حوزه تحلیل فضای فرهنگی و هنری اظهار داشت: «در دفتر سیاسی مباحث فرهنگ و هنر فصل جدیدی بود که او راه انداخت و در این مسئله که در خبرنامه‌های شسته و رفته دفتر سیاسی از مباحث فرهنگ و هنر گفته شود، ابتدا خیلی از آقایان بد و نامناسب تلقی می‌کردند، اما چند سال بعد یکی از همان افرادی که این موضوع را تقبیح کرده بود آمد و گفت تازه دارم متوجه می‌شوم که شما چه کار مهمی را انجام دادید، تازه دارد این پیش‌بینی‌ها خود را نشان می‌دهد. هنر شایانفر رصد بموقع این مسائل بود.»
مشاور فرهنگی فرمانده کل سپاه در ادامه به پیش‌بینی‌های مرحوم شایانفر درباره جریان اصلاحات در کشور اشاره کرد و افزود: «رصد نشریات ضد انقلاب توسط او باعث شده بود که درک درستی نسبت به تفکر آنها داشته باشد، با همین تحلیل او قبل از ظاهر شدن جریان اصلاحات این امر را پیش‌بینی کرد که مثلاً فردی مثل سروش آغازگر اجرای این تفکر است، از سویی حتی بعدها سندهایی آورد مبنی بر اینکه ضد انقلاب خارجی دو دسته‌اند؛ مخالف و موافق خاتمی که دسته موافق بیشتر دنبال همان سوءاستفاده‌ای هستند که در دوران مشروطه از روحانیت شد.»
صفار هرندی در ادامه به تعصب مرحوم شایانفر روی پرچم ایران اشاره کرد و افزود: «اصرار داشت که حتماً همه جا از پرچم ایران به صورت کامل با آرم و نوار الله‌اکبر استفاده شود و همیشه تذکر می‌داد، اگرچه قبلاً به این مسئله توجه نمی‌شد، اما به نظر من به دلیل همین تذکرها و ظریف‌بینی او امروز همه‌جا این مسئله رعایت می‌شود.»
وی افزود: «می‌خواست آدم‌های ناباب و ناسالم افشا شوند و روی آنها حساسیت داشت که مسئولیت نگیرند.»
صفار هرندی تصریح کرد: «در مقابل شایانفر کسی نمی‌توانست ریاکار باشد؛ زیرا خیلی زود دستش برای وی رو می‌شد، زیرا وی تمام اطلاعات آن شخص را درمی‌آورد و شیره‌اش را می‌کشید بعد اگر صلاح می‌دید همکاری می‌کرد.»
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره غیرت انقلابی این مرحوم هم گفت: «غیرتی که مرحوم شایانفر درباره انقلاب داشت، باعث شده بود که خودش نزدیک‌ترین افرادی را که اوایل انقلاب در گروه ضد انقلاب وارد شده بودند و اقداماتی کرده بودند را معرفی کند که بعدها هم می‌گفت من از کاری که انجام داده‌ام پشیمان نیستم.»
تبریزی
کارهایش نباید روی زمین بماند
او یک مجاهد فرهنگی بود که در این راه قدم نهاد و کارهای او نباید روی زمین بماند. از سویی باید انتشار نوشته‌ها و پژوهش‌های چاپ نشده وی و از سوی دیگر تداوم روندی که دنبال می‌کرد را باید پیگیری کنیم.
قاسم تبریزی پژوهشگر تاریخ معاصر در این مراسم با بیان اینکه دوران زندگی مرحوم شایانفر بخش‌های زیادی دارد که اصلی‌ترین آنها پس از پیروزی انقلاب است، اظهار داشت: «او در دوره‌ای وارد سپاه شد و در مرکز اسناد سپاه فعالیت داشت و آنجا با اسناد نیمه پنهان رجال سیاسی آشنا شد، سپس به دفتر سیاسی سپاه رفت و آنجا برای شناخت تحرکات گروه‌های سیاسی فرصت بیشتری پیدا کرد و ورودش به کیهان با این عقبه مطالعاتی باعث شد که کارهای مهمی همچون تدوین مجموعه کتاب‌های نیمه پنهان به او سپرده شود.»
وی در ادامه گفت: «نوشتن مجموعه کتاب‌های نیمه‌پنهان دقیقاً در دوره‌ای که بحث تهاجم فرهنگی تازه مطرح شده بود، انجام گرفت که این نشان از دقت و به روز بودن مرحوم شایانفر دارد.»
تبریزی یکی از فرازهای مهم زندگی مرحوم شایانفر را در دوره تصدی مدیریت فرهنگی زندان قزل‌حصار دانست و توضیح داد: «در دورانی به واسطه تحرکات نظامی و اقدامات براندازانه گروهک‌ها تعداد زیادی از افراد آنها دستگیر و روانه زندان شدند که برای اصلاح این افراد عده‌ای از نیروهای فرهنگی و ارزشی انقلاب انتخاب شدند که یکی از آنها مرحوم شایانفر بود.»
وی افزود: «او در این دوران تلاش زیادی برای نجات بسیاری از افرادی که اندیشه‌های انحرافی داشتند، انجام داد. در مدت سه تا چهار سال هر روز از هفت صبح تا یازده شب در این راستا فعالیت می‌کرد. حتی خانه و زندگی‌اش را به نزدیکی زندان منتقل کرد تا همیشه آنجا حاضر باشد. با برگزاری کلاس‌های مختلف فرهنگی، اعتقادی و هنری این اقدامات را انجام می‌داد و از سویی برای ادامه تحصیل آنها هم تلاش کرد و با هماهنگی آموزش و پرورش کرج این اقدامات را به انجام رساند.»
تبریزی با بیان اینکه این اقدامات مرحوم شایانفر در زندان نویسندگان و داستان‌نویسان خوبی را تربیت کرد، افزود: «از طرفی با توجه به اینکه توّابین برای بعد از دوران زندان و کار کردن مشکل داشتند، او پیگیر این موضوع بود که آنها دوباره به سازمان برنگردند و در این حوزه هم علی‌رغم اینکه وظیفه‌اش نبود، تلاش کرد. خیلی از کسانی که توانمند بودند را به کیهان، حوزه هنری و... برد که عده زیادی از آنها امروز داستان‌نویسان درجه یکی هستند.»
وی در پایان درباره تدوین یادنامه این مرحوم هم گفت: «افراد زیادی در طول این سال‌ها با او ارتباط داشتند که باید توجه شود در تدوین یادنامه او حتماً همه آنها شرکت کنند و از خاطراتی که در ارتباط با او داشتند بنویسند و بگویند تا او برای نسل آینده یک الگو باشد.»
سلیمی‌نمین
هنر او اشراف کامل بر حوزه تخصصی‌اش بود
شایانفر معتقد بود که نظام سیاسی وقتی توفیق پیدا می‌کند که مدیران آن در رویارویی با نیروهای مختلف بر سلایق و اندیشه‌های آنها اشراف کامل داشته باشند و بتوانند این را خوب مدیریت کنند که از هر یک کجا استفاده کنند. این هنر خود او هم بود.
عباس سلیمی‌نمین، مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران در این مراسم با بیان اینکه آشنایی او با مرحوم شایانفر از دفتر سیاسی سپاه و پیش از آن در کیهان بوده، اظهار داشت: «مرحوم شایانفر به هیچ وجه دنبال مسائل مادی نبود و سخنی از مشکلات مالی و درخواست‌های مالی بر زبان نمی‌آورد، با این وجود خیلی سختکوش بود و در سخت‌ترین کارها هم توفیق می‌یافت.»
وی در ادامه گفت: «در زندان قزل‌حصار مسئول کارهای فرهنگی و اعتقادی بود و کارش جنبه اغنایی داشت؛ اما باید توجه کرد که وقتی کسی در جریان یا گروهکی هویت پیدا می‌کند، سخت‌ترین کار این است که او را از این هویت بیرون کشید، اما او از عهده این کار برآمد، ولی جنبه دوم مهم‌تر بود و آن اینکه باید اینها جذب جامعه شوند، وگرنه باز به همان سازمان بازمی‌گردند. او این نیروها را تربیت کرد و بعد به جاهای مختلف از جمله کیهان و حوزه هنری و... معرفی کرد و آنها امروز آدم‌های موفقی در حوزه خود هستند و هیچ یک به سازمان بازنگشتند.»
سلیمی‌نمین حضور همزمان مرحوم شایانفر در کیهان و دفتر سیاسی سپاه را عاملی برای مطالعه وسیع او روی جریان‌های داخلی و خارجی دانست و افزود: «هدف او اشراف بر کار بود و خوب هم این اشراف را پیدا کرد.»
وی افزود: «در شناخت افراد خیلی خوب بود، حتی متوجه بود اگر کسی می‌آید سراغ فلان اطلاعات هدفش چیست و مثلاً در یکی دو مورد به من گفت فلانی برای نفوذ و معامله‌گری فلان اطلاعات را می‌خواهد و به او نمی‌دهم و چند سال بعد من به عینه این پیش‌بینی او را در آن فرد دیدم. خیلی خوب می‌توانست افراد را از عقبه آنها بشناسد.»
مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران ادامه داد: «از اطلاعاتی که داشت هرگز برای منافع شخصی استفاده نکرد و همیشه مترصد این بود که باید عقبه افراد را درست شناخت تا اینکه از محل غفلت نسبت به آنها ضربه نخورد.»
وی افزود: «شاید مطالعه برای ما سخت‌ترین کار است؛ اما او خیلی دنبال مطالعه بود و ساعت‌ها مطالعه داشت و با ذهن خلّاقی که داشت تمام مطالب در ذهنش می‌ماند و مثلاً می‌گفت فلان مطلب در فلان شماره و فلان صفحه آن نشریه است؛ یعنی همه چیز را با جزئیات در ذهن داشت.»
مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران با انتقاد از ساده‌انگاری کار فرهنگی از سوی برخی جریانات انقلابی گفت: «متأسفانه مسئولان ما آنچنان درگیر مسائل اجرایی هستند که نمی‌توانند در مسائل فرهنگی اشراف داشته باشند.»
وی با بیان اینکه یکی از نقیصه‌های نیروهای امروز انقلاب، پایین بودن سطح مطالعه آنهاست، گفت: «چه کسانی که در کشور وظیفه‌ای دارند و چه کسانی که حتی وظیفه خاصی ندارند باید برای اشراف به مسائل و تصمیم‌گیری صحیح مطالعه داشته باشند.»
این کارشناس و پژوهشگر تاریخ با بیان اینکه این ضعف همچنان باقی است و مدیران بر نیروهای مختلف و همه سلایق مشرف نیستند و نمی‌توانند آنها را مدیریت کنند خاطرنشان کرد: «مرحوم شایانفر می‌خواست چنین ظرفیتی را ایجاد کند و به این سمت هم حرکت کرد.»
