یکی از نگرانیها و دغدغههای امام خامنهای(دامتظله) در زمینه فضای مجازی است با در ایشان سالیان گذشته گلایههای متعددی از مسئولان این امر داشتهاند؛ آخرین گلایههای رهبر معظم انقلاب به مسئولان شورای عالی فضای مجازی در دیدار با معلمان و فرهنگیان در سیزدهم اردیبهشت برمیگردد که فرمودند: این فضای مجازی امروز از فضای حقیقیِ زندگی ما چند برابر بزرگتر شده؛ بعضیها اصلاً در فضای مجازی تنفّس میکنند؛ زندگیشان در فضای مجازی است. جوانان هم با فضای مجازی سر و کار دارند، با انواع و اقسام چیزها و کارها، با برنامههای علمیاش، با اینترنتش، با شبکههای اجتماعیاش، با مبادلات و امثال اینها سر و کار دارند؛ خب، اینجا لغزشگاه است. هیچکس نمیگوید آقا جاده نکش. اگر شما در یک منطقهای جادهای لازم دارید، خیلی خب، جاده بکش، جاده اتوبان هم بکش اما مواظب باش! آنجایی که ریزش کوه محتمل است، آنجا محاسبه لازم را بکنید. ما به دستگاههای ارتباطی خودمان، به مجموعه وزارت ارتباطات و شورای عالی مجازی- که بنده از آن هم گله دارم- سفارشمان این است. ما نمیگوییم این راه را ببندید؛ نه، اینکه بیعقلی است. یک کسانی نشستهاند، فکر کردهاند، یک راهی باز کردهاند بهعنوان این فضای مجازی و به قول خودشان سایبری؛ خیلی خب، از این استفاده کنید منتها استفاده درست بکنید؛ دیگران دارند استفاده درست میکنند؛ بعضی از کشورها طبق فرهنگ خودشان این دستگاهها را قبضه کردهاند. ما چرا نمیکنیم؟ چرا حواسمان نیست؟ چرا رها میکنیم این فضای غیرقابل کنترل و غیرمنضبط را؟ مسئولند، یکی از مسئولان هم همینها هستند؛ دستگاه وزارت ارتباطات است. (بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار معلمان و فرهنگیان 13/2/95)
در همین زمینه، خبرنگار هفتهنامه صبح صادق گفتوگویی را با سه تن از کارشناسان ترتیب داده استکه شما را به خواندن آن دعوت میکنیم.
فضای مجازی
نیازمند مدیریت جهادی است
محمدرضا پاکروان*
غرب از راهبرد فرشته برای فضای مجازی استفاده میکند؛ فرشته یک امر لطیف و غیرجسمانی است و در همه جا حضور دارد؛ اما حضورش فیزیکی نیست. اینها برای ورود به خانهها، افکار، اندیشهها و معنویت ما از فضای مجازی استفاده کردند و بدون آنکه ما درک کنیم، در کنار ما، در گوشی ما، در فکر و اندیشه ما قرار گرفتند. این موضوع اهمیت بسیاری دارد؛ چراکه بسیاری از افراد در جهان ساخته شده معنوی و انسانی نیستند، از این رو با استفاده از این فضا آنها را به چالش میکشند.
ما چون برنامهای نداریم، جوانان و کودکانمان بدون آگاهی وارد این شبکه شده و آسیبپذیر میشوند. این در حالی است که در غرب و شرق هم اینگونه نیست؛ بنده در بیشتر کشورها بودهام؛ آنجا هم بحث فیلتر مطرح نیست؛ بحث آگاهی دادن و سطح دسترسی آدمها با شرایط و مقتضیات شغلی و اندیشه مهم است، یعنی یک کودک تا این محدوده میتواند دسترسی داشته باشد. اینها برای یک جوان که در اوج احساس و نشاط است، خانواده و محقق دسترسیها را تعریف کردهاند؛ افزون بر این، برای مهار این معضل رمز ورود گذاشتهاند که ما هم میتوانیم با تقویت رسانه ملی، اینترنت و فضای مجازی ملی دسترسیها را مدیریت کنیم.
به هر حال این فضا برای غرب، شرق و ما یک مؤلفه بُرنده، حساس و تأثیرگذار است که جای کار بسیاری دارد. تأکید حضرت آقا نیز از این روست که این کار، کارِ بسیار حساسی است؛ زیرا مقوله تربیت کار بسیار حساسی است و ما باید مراقبت کنیم.
با توجه به اینکه ناهنجاریهایی در این فضا وجود دارد و به سرعت قابل دسترسی است ما باید خود را با مسائل دینی، انسانی، ارزشی و فرهنگی واکسینه کنیم که اگر واکسینه نشویم، در معرض تهدید خواهیم بود.
در آمریکا یک اتاقی وجود دارد به نام اتاق «ریسکشناسی» که هر ساله هزار دانشمند در آنجا جمع میشوند و برای پنجاه سال آینده کشورها برنامهریزی میکنند. برای ایران و پنجاه سال آیندهاش نیز برنامهریزیهایی کردند که یکی از پر مخاطرهترین آنها، همین فضای مجازی است.
فضای مجازی به اندازهای مهم است که در کوتاهترین زمان ممکن همه افراد را به سوی خود جذب میکند که همه اینها به دلیل تأثیر رسانه است. به راستی، ضروری است ما هم از این رهگذر در انتقال پیام ناب انقلاب اسلامی، منطق قرآن و اسلام استفاده کنیم.
بنده وابسته فرهنگی ایران در آتن بودم و آتن نیز فرهنگ تمدن غربی دارد. در آنجا همین گفتمان را از طریق رسانهای که در اختیار داشتم، مطرح کردم و 14 نفر مسلمان شدند. در فضای مجازی هم افراد مختلفی که حضور داشتند از این رهگذر استفاده کردند و مسلمان شدند. یکی از آنها به نام «نیکُلاس آناستازیاس» در حال حاضر دکترای فلسفه در تهران میخواند و نام خود را حسن گذاشته است.
با شورا و تشکیلات ظاهری هیچ کاری پیش نمیرود و باید حتما مدیریت جهادی باشد. اگر مدیریت جهادی باشد، خیلی از موانعی که وجود دارد، شکسته میشود و کار جلو میرود.
در حوزه فضای مجازی باید از متخصصان و کارشناسان زبده، کارآمد و علاقهمند به نظام استفاده شود و ضمن بهرهگیری از ابزار روزآمد، یک برنامهریزی کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت داشته باشیم و با تغییر مدیریتها، دولتها و افراد کار ابتر نماند. ما در حال حاضر بیشترین جوانان، کودکان و بیشترین کاربران استفاده از فضای مجازی را داریم.
بنابراین، در حال حاضر این یک فرصت طلایی است تا بتوانیم سبک زندگی اسلامی، قرآنی و انقلابی را آموزش دهیم و انسانی فرهنگی با کمال، شرافت و با غیرت را داشته باشیم. همچنین میتوانیم در زمینههای پرورش روح و روان، ترویج و ترغیب به مطالعه و فرهنگ کتابخوانی و مسائل ارزشی و دینی وارد شویم و اثر بسزایی بگذاریم.
* مدرس دانشگاه خبر و عضو شورای اطلاعرسانی دولت
شورای عالی فضای مجازی
به وظیفهاش عمل کند
حسن غفوریفرد*
استفاده از فضای مجازی هم شرایط خاص خود را دارد؛ اما برخی افراد زیادهروی کرده و حتی در فضای مجازی تنفس میکنند، بنده نمیگویم که اصلاً استفاده نشود، اما باید استفاده درست صورت گیرد.
برای تبدیل تهدیدات به فرصت در این فضاها باید دستگاههای فرهنگی کشور تولید محتوا کرده و از این مرکز استفاده کنند تا پیام اسلام را به کل جهان بفرستند. به عبارتی، به جای آنکه آنها به ما تهاجم فرهنگی کنند، ما فرهنگ خودمان را به آنجا صادر کنیم. به یقین فرهنگ اسلام غنیترین فرهنگی است که اگر کار شود، حتماً مورد قبول مردم قرار خواهد گرفت.
این موضوع به بستری برای کار نیاز دارد؛ چون گنجینه فرهنگ اسلامی بسیار غنی است و حوزههای علمیه و دانشگاهها باید برای تولید محتوا باید بکوشند؛ آنها را بهروز کنند و در اختیار مردم خود و کشورهای دیگر قرار دهند.
وظیفه شورای عالی فضای مجازی رسیدگی به این فضاهاست که متأسفانه متناسب با تأکیداتی که به این شورا شده، کارهای شایانی صورت نگرفته است.
در واقع، آن قدری که دغدغه ایجاد فرهنگ اسلامی وجود دارد، به این میزان کاری انجام نشده است.
حضرت آقا شورای عالی فضای مجازی را مسئول رسیدگی به امور فضای مجازی قرار دادند و دیگر این مسائل در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح نمیشود. اگر در آینده آنها کار اساسی صورت ندهند، این موضوعات حتماً در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح میشود.
مدیریت نکردن مناسب فضای مجازی آسیبها و چالشهایی را ایجاد میکند. انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی است. این همه مقابله و مقاومت ما برای پیروزی انقلاب و جنگ تحمیلی بر اساس دیدگاههای فرهنگی، مذهبی و اسلامی ماست. دشمن نیز این موضوع را به طور دقیق شناخته و فهمیده است که با این ملت با زبان زور نمیتوان گفتوگو کرد. همانطور که حضرت آقا فرمودند، اینها از طریق نفوذ و تهدید اعتقادات و باورهای مردم عمل میکنند و اگر دستگاهها به وظیفه خودشان عمل نکنند، آن نقطه اصلی مردم ایران، که اعتقادات مذهبی است، آسیب میبیند. هنگامی که اعتقادات مردم آسیب ببیند، هر آسیب دیگری ممکن است به وجود آید.
* عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی