فناوری نانو را موج چهارم انقلاب صنعتی می‌دانند. عمر این فناوری در ایران که امروزه بیشتر شئون زندگی انسان را تحت تأثیر خود قرار داده است، به بیش از یک دهه می‌رسد و در حال حاضر جایگاه ایران در این فناوری در جهان، رتبه ششم است. ۱۱ بهمن ماه سال ۱۳۹۳، رهبر معظم انقلاب در جریان بازدید از نمایشگاه دستاوردهای فناوری نانو، این مسئله را «تجربه‌ای موفق» قلمداد کرده و فرمودند: «مسئله فناورى نانو یک تجربه موفقی است براى کشور ما و نشان‌دهنده این است که وقتى یک مجموعه علاقه‌مند و دلسوز و با معرفت به کار متمرکز می‌شوند بر روى یک نقطه خاصّى و کار را با برنامه پیش می‌برند، پیشرفت‌هاى محسوس و جهش‌وارى در آن کار به وجود مى‌آید.» به مناسبت سالروز این بازدید، پايگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت‌الله‌العظمی سيدعلی خامنه‌ای(مد‌ظله‌العالی) با دکتر سعید سرکار، دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو مصاحبه‌ای انجام داده و با وی درباره عوامل و دلایل این تجربه موفق گفت‌وگو کرده است که بخش‌های مهم این مصاحبه در ادامه تقدیم می‌شود.
* سال ۲۰۰۱ میلادی که کار مطالعات و اقدامات نانو در ایران شروع شد، فقط ۱۰ مقاله با این موضوع در ایران منتشر شده و رتبه ما در جهان ۵۷ بود؛ یعنی در کل کشور فقط ۱۰ متخصص یا استاد دانشگاه وجود داشت که با این فناوری آشنا بود و می‌دانست نانوفناوری چیست. در واقع، بسیاری از استادان و متخصصان ما هیچ‌گونه اطلاعی درباره این موضوع نداشتند. به همین دلیل، هدف‌گذاری ما در سند راهبردی، این بود که ایران در بازه ۱۰ ساله بتواند به جمع ۱۵ کشور برتر این حوزه برسد. خوشبختانه، در این بازه زمانی توانستیم بسیار جلوتر از آنچه در سند هدف‌گذاری کرده بودیم، حرکت کنیم. در سال ۱۳۹۳ که خدمت رهبر معظم انقلاب رسیدیم، ایران رتبه هفتم جهان را داشت و در حال حاضر با پیشی گرفتن از ژاپن در جایگاه ششم قرار داریم.
*سال ۱۳۸۴ که دولت جدید بر سر کار آمده بود، ما خدمت رهبر معظم انقلاب رسیدیم تا سیاست‌ها و برنامه‌های‌مان را خدمت ایشان ارائه کنیم و نظرات معظم‌له را برای اجرایی شدن آن جویا شویم. یکی از اهداف سند، استفاده از نانو برای ارتقا و بهبود کیفیت زندگی مردم و به تبع آن تولید ثروت بود. پیش از جلسه با رهبر فرزانه انقلاب، این بحث را با دوستان داشتیم که آیا این نکته تولید ثروت از فناوری نانو را به حضرت آقا بگوییم یا خیر، چون تصور می‌کردیم این مسئله، یک هدف مادی است و ممکن است رهبر معظم انقلاب، با آن چندان موافق نباشند؛ اما جالب این بود که وقتی این موضوع را مطرح کردیم، ایشان فرمودند اینکه ارتقای سطح زندگی مردم و تولید ثروت را در برنامه‌تان دیده‌اید، کار بسیار خوب و درستی است و تأکید داشتند این هدف حتماً دنبال شود.
*یکی از ملزومات کار برای پیشبرد برنامه‌ها، وجود تجهیزات و دستگاههای آزمایشگاهی پیشرفته است تا محققان و پژوهشگران بتوانند با استفاده از آن، آموزش و تحقیقات خود را انجام بدهند. وقتی برای خرید این دستگاه‌ها از کشورهای دیگر اقدام کردیم، اعلام کردند چون ایران تحریم است، این دستگاههای پیشرفته را به ما نمی‌فروشند. این مسئله می‌توانست به یک گلوگاه در توسعه فناوری کشور تبدیل شود. در آن زمان، ما دو راه بیشتر نداشتیم؛ ۱ـ روی پای خودمان بایستیم و حرکت کنیم و ۲ـ تسلیم شویم و امیدمان را به آنها ببندیم که ما راه اول را انتخاب کردیم.
*چندی پیش وقتی وزیر علوم تایلند که میهمان ما بود، نمایشگاه تجهیزات پیشرفته و تنوع محصولات ما را دید، گفت من در تعجبم که شما در چنین شرایط تحریم سخت توانسته‌اید این تجهیزات فوق پیشرفته را بسازید، اگر تحریم نبودید چه کار می‌کردید؟ پاسخ من به او این بود که راه ساده‌تر را انتخاب می‌کردیم و می‌خریدیم، چه بسا اصلاً پی نمی‌بردیم خودمان هم توانایی ساخت این تجهیزات را داریم. در واقع، فشار تحریم سبب شد عصاره استعدادها و توانایی‌های متخصصان ما بروز و ظهور پیدا کند.
*به نظر من، مهم‌ترین دستاورد ما ایجاد باور «ما می‌توانیم» بود؛ چراکه توانستیم با کمک همین متخصصان داخلی، پیچیده‌ترین و به‌روزترین دستگاه‌ها و محصولات جهان را در داخل کشور تولید کنیم که در عین حال، توانایی رقابت با مهم‌ترین و بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های جهانی را هم داشته باشد. به عقیده من، ارزش این موضوع، بیشتر از همه دستاوردهای اقتصادی این فناوری است.
*همان‌طور که اشاره کردم، سال ۱۳۸۴ جلسه‌ای با رهبر معظم انقلاب داشتیم. آن زمان دولت جدید روی کار آمده بود، پس از اینکه گزارش مهندس سجادی ارائه شد، حضرت آقا گفتند اگر کس دیگری هم در این جمع صحبتی دارد، بفرماید. بنده اجازه خواستم تا صحبت کنم. به ایشان عرض کردم، الآن دولت عوض شده و طبعاً حق هر دولتی است که افراد مورد نظر خود را در بخش‌های مختلف منصوب کند، این را ما می‌دانیم؛ اما نگران هستیم که پس از دو سال فعالیت ستاد نانو، حالا که می‌خواهیم وارد عملیات‌های اجرایی شویم، افراد جدیدی روی کار بیایند و با تغییر برنامه‌ها، به خانه اول برگردیم. پس از تمام شدن حرف‌هایم، بلافاصله حضرت آقا به یکی از مسئولان دفتر رو کردند و گفتند که پس از جلسه، با آقای رئیس‌جمهور تماس بگیرید و بگویید «خانواده نانو» دست نخورد. این تعبیر خانواده نانو که ایشان به کار بردند، برای‌مان بسیار جالب بود. پس از جلسه، نماز را پشت سر ایشان خواندیم و به ستاد برگشتیم. چند دقیقه بعد از نهاد ریاست‌جمهوری تماس گرفتند و ماجرای دیدار را پرسیدند؛ وقتی در این باره به آنها توضیحات دادیم، همان‌گونه عمل کردند که آقا فرموده بودند. این کار، یعنی تغییر نکردن مدیریت ستاد نانو، تأثیر بسیار زیادی در سرنوشت این فناوری در کشور داشت.
*بیانات امام خامنه‌ای در آن دیدار، از نظر راهبردی بسیار مهم بود. برای نمونه، ایشان گفتند میدان نانو، مانند مسابقه دوچرخه‌سواری است که برخی از کشورها زودتر از ما رکاب زده‌اند و حالا جلوتر از ما هستند، البته خوشبختانه ما چندان عقب نیستیم؛ چون به فاصله یکی دو سال از آنها شروع کرده‌ایم، اما به هر حال، شما باید با کار و تلاش و زحمت بیشتر، این فاصله را جبران کنید. مثال دیگری که ایشان به آن اشاره کردند، این بود که وقتی شما به سمت یک قله حرکت می‌کنید، هنگامی که به بالای آن قله می‌رسید، تازه می‌بینید قله‌های بلندتری هم پشت آن وجود دارد، به آن قله‌ها هم که دست پیدا می‌کنید، باز هم می‌بینید قله‌های بلندتر دیگری هم هست، بنابراین به همان قله اول قانع نشوید. اتفاقاً ما در عمل هم همین‌گونه دیدیم. بارها و بارها اهدافی را نقطه‌گذاری کردیم، وقتی به آن اهداف رسیدیم، دیدیم اهداف بلندتری هم وجود دارد. برای همین، این نکته آقا همیشه در گوشم مانده است.
*سال ۱۳۹۳ قرار شد نمایشگاه دستاوردهای نانو را در حسینیه امام خمینی(رحمه‌الله‌علیه) برپا کنیم تا رهبر معظم انقلاب از آن بازدید کنند. ما مقدمات کار را انجام دادیم و مسئولان دفتر هم همکاری فوق‌العاده خوبی با ما داشتند. در روز موعود، بنده و آقای دکتر ستاری جلوی درب منزل ایشان رفتیم تا مشایعت‌شان کنیم. قرار شد آقای ستاری توضیحاتی خدمت ایشان ارائه دهند. دکتر ستاری گفتند ستاد نانو در این سال‌ها بسیار خوب کار کرده است، مثلاً به جای اینکه برود خودش پژوهشگاه بزند، فناوری نانو را در کشور گسترش داده و همه را درگیر این موضوع کرده و الگوی جدیدی را مطرح کرده است. وقتی رسیدیم جلوی در حسینیه، آقا گفتند می‌دانید چرا فناوری نانوی ایران به نقطه‌ای رسیده است که همه ما امروز به آن افتخار می‌کنیم؟ خود ایشان پاسخ دادند دو عامل موجب این مسئله شده است: ۱ـ «جدیت و پشتکار» و ۲ـ «ثبات در مدیریت.»
*پس از آن، حضرت آقا حدود ۳ ساعت از نمایشگاه بازدید کردند. تک‌تک غرفه‌ها را می‌ایستادند، می‌دیدند و سؤال می‌کردند. بعضی از مسئولان دفتر می‌گفتند چون نمایشگاه طولانی است، زودتر حرکت کنیم تا آقا خسته نشوند؛ اما خود ایشان تأکید داشتند با طمأنینه حرکت کنند و همه غرفه‌ها را به دقت ببینند. من خوشحالم از اینکه در تمام طول این مسیر، لبخند رضایت را بر چهره ایشان مشاهده کردم.
*جایی که برای ایشان بسیار جالب و مسرت‌بخش بود، قسمت دانش‌آموزی بود؛ معظم‌له از اینکه دانش‌آموزان را هم با این دانش آشنا کرده‌ایم و آنها هم وارد این حوزه جدید علمی شده‌اند و اطلاعات خوب و جامع دارند، بسیار تعجب کردند. می‌دانید که ما حدود ۶۰۰ هزار دانش‌آموز را در سراسر کشور درگیر بحث نانو کرده‌ایم و حدود ۷۰ آزمایشگاه نانو در پژوهش‌سرا داریم که دانش‌آموزان می‌توانند در آن کار عملی نانو انجام بدهند.
