اکبر کریمی/ در دوره هخامنشیان، در زنجان معدنی به نام نمک چهرآباد پیدا شد و مردانی نمکی در آن کشف شدند که همه آنها داس و ابزار جنگی انسانهای اولیه را به کمر داشتند و همین موضوع تاریخچه این ابزار در زنجان را به ششهزار سال عقب برد. زنجان حتی پایتخت سلاحسازی در زمان هخامنشیان بوده است. در مجموع این صنعت در استان زنجان قدمت دیرینهای دارد.
زنجان قابلیت تبدیل شدن به قطب
تولید چاقوی جهان را دارد
مناطق و شهرهای مختلف ایران سوغاتیهای منحصربهفردی دارند که بیشتر این سوغاتیها زمینه تبدیل شدن به یک قطب اقتصادی پرسود و اشتغالزا را دارا هستند. یکی از این سوغاتیها چاقوی زنجان است که امروزه به جز شهروندان ایرانی متقاضی خارجی نیز پیدا کرده است. بنا به گفته صاحبنظران، این حرفه به قدری جای رشد و توسعه دارد که قابلیت تبدیل شدن به یکی از قطبهای چاقوسازی جهان را دارد.
نتیجه فعالیت 36 ساله
در حرفه چاقوسازی
سیداشرفعلی موسوی استادکار50 ساله زنجانی است که سابقه 36 ساله در حرفه چاقوسازی دارد.
سید اوایل سال 60 پدرش فوت میکند و او با اینکه محصل نوجوانی بیش نبوده، برای تأمین هزینههای خانواده به شاگردی نزد استادی چاقوساز مشغول میشود. سید بعد از پنج سال شاگردی نزد استاد، با اندک پساندازی که از این حرفه جمع کرده بود، کارگاه کوچکی برای خود دست و پا
میکند.
الآن آقای موسوی از میان بیش از 500 کارگاه چاقوسازی در زنجان، صاحب شش کارگاه تولیدی و سه دهنه مغازه در مرکز فروش چاقوی زنجان است. او با راهاندازی این کارگاهها و فروش محصول در مغازههایش، به صورت مستقیم و غیرمستقیم برای 50 جوان زنجانی شغل ایجاد کرده است. البته هر یک از کارگاههای سید به تولید محصولاتی خاص مشغولند.
تنوع تولید
در کارگاههای سید
در کارگاههای چاقوسازی زنجان بیش از 200 نوع چاقو، برای مصارف مختلف تولید میشود و کارگاههای آقای موسوی در این بین حدود 25 نوع از این چاقوها را تولید میکنند.
یک کارگاه، مخصوص تولید سرویس کامل از چاقوهای آشپزخانه، چاقوها و چنگالهای میوهخوری و قندشکن و تیزکن چاقو است. کیفیت، بستهبندی و قیمت مناسب موجب استقبال بالای خرید این سرویسها از سوی ادارات و سازمانهای دولتی و خصوصی شده است.
در کارگاه دیگر انواع چاقوهای آشپزخانه، میوهخوری، چاقوی سلاخی، سیخ جوجهگردان و... در طرحها و اندازههای مختلف گرفته تا قندشکن و ساطورهای قصابی برای تکفروشی در مغازههای سطح شهر تهیه میشود.
کارگاه دیگر مخصوص مسگری است و 60 نوع محصول مسی را تولید و روانه بازار میکند.
کارگاهی مخصوص ساخت و صادرات محصولات تزئینی است. در این کارگاه انواع شمشیرهای سامورایی، هلالی اسلامی و چاقوهای فنری، تولید شده و به کشورهای عراق، ترکیه و آذربایجان صادر میشود. ارزش چاقوی صادراتی زنجان به کشورهای همسایه سالیانه بیش از دو میلیون دلار برآورد میشود. این رقم با اجرای برنامههای توسعهای و هدفگذاریهای کلان دولت، در زمانی کوتاه امکان رشد چند برابری، هم برای مصارف داخلی و هم در حوزه صادرات خواهد داشت.
چندین مرحله شرکت تولیدکنندگان زنجانی در نمایشگاههای روسیه نشان میدهد، هدف میانمدت مسئولان و تولیدکنندگان زنجانی حضور در بازار روسیه است. برای این منظور باید کیفیت بستهبندی محصولات ارتقا یابد و همینطور سلیقه مشتریان روسی روی محصول پیاده شود تا در آینده شاهد بازار ثابتی از سوغات زنجان در این کشور همسایه باشیم.
قوتها و ضعفهای
صنعت چاقوسازی زنجان
چاقوسازی افزون بر مهارت، به ذوق و استعداد هنری نیز نیاز دارد و یکی از مهمترین عوامل موفقیت استاد موسوی، ذوق هنری وی و ایجاد تنوع در شکل، قالب محصولات و توجه به مشتریپسندی در بستهبندی و ارائه محصولات به بازار بوده است.
امروزه به دلیل ورود جوانان تحصیلکرده و خوشذوق به این حرفه، شاهد ارتقای محصولات، تنوع طرحها و بستهبندیها و افزایش جایگاه این حرفه در زنجان هستیم، اما با این وجود تبلیغات و فروش چاقوی زنجان در این شهر و دیگر مناطق کشور همچنان به صورت سنتی انجام میشود.
واردات تیغههای بیکیفیت چینی و عرضه آن در بازار چاقوی زنجان یکی دیگر از عوامل تهدیدکننده صنعت چاقوی زنجان به شمار میرود و ارزش هنری این حرفه چند هزار ساله را تحتالشعاع قرار میدهد. بنا به گفته آقای موسوی؛ «این تیغهها را افرادی مشخص و از مسیر قانونی وارد استان میکنند و با سوار کردن دسته و پرداختگری روی آنها، به نام چاقوی زنجانی و با نام و برند داخلی به شکل انبوه روانه بازار داخلی میشود.»
سید از سختی فروش چاقو در دهه 70 نیز چنین گفت «آن موقع فروش چاقو خیلی رونق نداشت و اگر اندک سرمایهای داشتیم باید آن را در شش ماهه پایانی سال هزینه میکردیم و تولید انباشته میکردیم تا در نوروز و بهار میفروختیم. سختی آن ایام از این نظر بود که نه تبلیغات لازم برای معرفی چاقو و سایر محصولات این حرفه در زنجان و در دیگر مناطق بود و نه مردم برای خرید این محصولات قدرت خرید داشتند.»
نزدیک به 15000 خانوار زنجانی از طریق تولید و فروش چاقو و مشتقات آن امرار معاش میکنند.
چطور چاقوی زنجان را تشخیص دهیم؟
دسته و تیغههایی که در چاقوی زنجان و برای مصرف آشپزخانه استفاده میشوند، یکتکه هستند؛ اما چاقوهای کارخانهای که امروزه در سوئیس، نروژ، ترکیه و سوئد تولید میشوند، دستههای جداگانه دارند.
برای تهیه گزارش از فعالیتهای اقتصاد مقاومتی در استان خود با شماره تلفن 09193472981 برادر اکبر کریمی تماس بگیرید.