یکی از بزنگاه‌های دوران دفاع مقدس، آزادی خرمشهر بود که امام خمینی(ره) در این‌باره فرمودند: «خرمشهر را خدا آزاد کرد.» با نگاه به عملیات‌های اولیه دوران دفاع مقدس درمی‌یابیم که دلیل عمده شکست در عملیات‌ها و اشغال خرمشهر در سال اول جنگ تحمیلی بها ندادن به پاسداران و نیروهای مردمی است؛ ولی پس از سال دوم جنگ رفته‌‌رفته با پررنگ‌شدن این حضورها، پیروزی‌های جبهه‌های حق علیه باطل بیشتر می‌شود، تا جایی که تقریباً در پایان سال دوم جنگ، حضور قوی و گسترده سپاه و متحد شدن ارتش، سبب آزادی خرمشهر و آزاد سازی مناطق اشغال شده جنوب می‌شود.
با توجه به سالروز «فتح خرمشهر» به سراغ سردار «مرتضی میریان» مسئول زمینی عملیات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که یکی از رزمندگان فاتح خرمشهر است، رفتیم و با وی درباه عوامل آزادسازی خرمشهر، گفت‌وگو کردیم.
مشروح این مصاحبه را در ادامه می‌خوانید.
*در مقدمه بحث بفرمایید که وقتی خبر آزادی خرمشهر را شنیدید، کجا بودید و چه می‌کردید؟
عملیات الی‌بیت‌المقدس از نظر طرح‌ریزی یکی از بهترین عملیات‌ها بود؛ زیرا طرح‌ریزی مبتکرانه و دقیق آن سبب غافلگیری دشمن شد. بعثی‌ها احتمال می‌دادند که این عملیات از خرمشهر یا اهواز آغاز شود! در حالی که فرماندهان ما در طرح‌ریزی این گره را از خرمشهر و اهواز ایجاد نکردند؛ بلکه عملیات از جنوب دارخویین آغاز شد و این سردرگمی شروع عملیات، دشمن را غافلگیر کرد. این‌گونه که چندین لشکر بدون آگاهی دشمن وارد منطقه شد و دشمن پس از عبور عمده یگان‌ها از رودخانه کارون، تازه متوجه حضور نیروها شد. آن هنگام تنها کاری که می‌توانست انجام دهد، عقب‌نشینی بود و همین موضوع صورت‌بندی و شاکله نظامی آنها را از بین برد.
من آن موقع در قرارگاه نصر سپاه بودم و کارم مربوط به تخریب و انفجارات می‌شد. در هنگام آزادسازی یک خاکریزی در امتداد دژ وجود داشت که در آنجا مستقر بودیم. وقتی گردان‌های خطی که در مرحله آخر به 7 گردان رسیدند، به خط زدند رزمندگان ما هوشمندانه خرمشهر را فتح کردند. من نیز با یک موتورسیکلت هوندای 125 پَرِشی به نشانه هیجان صلابت و اقتدار رزمندگان‌مان از این پیروزی بزرگ به جلوی مسجد جامع که مرکز ثقل رزمندگان بود، رسیدم و فریاد آزادی را با آن مردم پرشور و انقلابی، سردادیم.
*چه عواملی سبب پیروزی مردم و رزمندگان در عملیات الی‌بیت‌المقدس شد؟
اولین عامل همان است که حضرت امام(ره) فرمودند «خرمشهر را خدا آزاد کرد.» واقعاً خدا ترس عجیبی به دل این دشمنان انداخت؛ به‌گونه‌ای که از وحشت، فرار می‌کردند؛ چراکه فرمانده‌شان به واسطه قرار گرفتن بر روی همان مین‌هایی که خودشان در خرمشهر کار گذاشته بودند، کشته شده بود؛ یعنی نیروها بی‌فرمانده اداره می‌شدند. همین موضوع سبب شد که دشمن وحشت عجیبی داشته باشد و در هر حمله‌ای به جای اجرای عملیات، عقب‌نشینی کند. به یقین فرشتگان خدا هم در این آزادسازی بزرگ حضور داشتند. در حقیقت، همان گونه که خداوند متعال وعده داده است، «ان تنصروا الله ینصرکم»؛ یعنی اگر شما خدا را یاری کنید، خدا شما را یاری خواهد کرد یا «تعز من تشاء و تذل من تشاء بیدک الخیر»؛ یعنی اگر همه دنیا علیه شما باشند ولی خدا با شما باشد، شما موفق و پیروز خواهید بود، اراده الهی و کمک خداوند، مهم‌ترین عامل پیروزی رزمندگان ما در تمام عملیات‌ها بود.
من این نکته را چندین بار تکرار کرده‌ام که تمام جهان برای شکست اما متحد شدند؛ یعنی در همان عملیات الی‌بیت‌المقدس هواپیماهای پیشرفته آمریکایی، تانک‌های روسی، تجهیزات نظامی آلمانی و توپ‌های اتریشی وجود داشتند به عبارتی، ترکیبی از همه قدرت‌های جهان جمع شده بودند که صدام را حمایت کنند و محبوبیت امام را در بین مردم از بین ببرند؛ اما صدام سقوط کرد و امام(ره) به اوج و تعالی رسید. این موضوع تحقق آیه «تعز من تشاء» است که خداوند به هرکس که بخواهد عزت می‌دهد؛ به این ترتیب مهم‌ترین عامل آزادی خرمشهر عنایت الهی است.
دومین عامل، انسجام مناسب بین همه نیروهای مسلح بود که به صورت متحد و همدل پای کار آمده بودند. سومین عامل روحیه سرشار نیروهای مردمی بود که به واسطه تغییر در سرنوشت جنگ بر روحیه و نشاط مردم در مقابله با هر تحرک و تهدیدی تأثیر داشت؛ چراکه در کنار سه واقعه بزرگ موفقیت‌آمیز و خوش‌یمن، پیروزی و موفقیت در الی‌بیت‌المقدس و آزادسازی خرمشهر به مثابه برگ زرینی در رویدادهای بزرگ انقلاب اسلامی می‌درخشد و در واقع، ملت ایران هیچ‌گاه آن را فراموش نمی‌کنند.
*چه ویژگی‌ها و شاخصه‌هایی سبب پیروزی در این عملیات شد که امروز هم برای تداوم روحیه انقلابی به آن نیاز داریم؟
اول، اطلاعات و اشراف اطلاعاتی؛ دوم، آمادگی‌های نظامی و رزمی؛ سوم، طرح‌ریزی بسیار خوب؛ چهارم، فرماندهی صحنه بسیار عالی؛ پنجم، شجاعت و شهامت رزمندگان در اجرای عملیات و ششم، همبستگی بین نیروهای نظامی و واحدهای عمل‌کننده. اینها عوامل پیروزی در صحنه جنگ سخت بود. اما امروز هم برای مقابله با انواع تهدیدات دشمنان نیازمند هوشیاری، بصیرت، شناخت صحیح و عمل به موقع در پرتو وحدت و همدلی هستیم.
*نقش عامل وحدت و یکپارچگی مردم در فتح خرمشهر را چطور ارزیابی می‌کنید؟
پس از برکناری بنی‌صدر که عامل اختلاف میان نیروهای مسلح بود، وحدت عجیبی بین همه ایجاد شد؛ چراکه اختلافات سیاسی تمام شده بود و منافقین هم سرکوب شده بودند. از نظر سیاسی هم یک همدلی به‌وجود آمده بود. از عوامل مهم پیروزی در عملیات‌هایی، چون شکست حصر آبادان، الی‌بیت‌المقدس، طریق القدس و فتح‌المبین، اتحاد بین نیروهای مسلح بود؛ به‌ویژه میان ما و ارتش! چون ارتش آن موقع توپخانه‌های سنگین و زرهی داشت و می‌توانست پوشش‌های خوبی بدهد. ما نیروهای خط‌شکن داشتیم؛ اما آتش‌های پشتیبانی نداشتیم. واقعیت امر این است، علت ایستادگی ما در مقابل فشارهای غرب وحدت و یکپارچگی مردم است.
* نقش حضرت امام(ره) به عنوان فرمانده کل قوا در این پیروزی چه بود؟
اندیشه‌های ناب امام خمینی(ره) انسان‌های خودشیفته و خودفروخته‌ای را که تنها به مادیات فکر می‌کردند و حبّ ذات و نفس داشتند، به انسان‌هایی ایثارگری تبدیل کرد که خودشان را فراموش کردند و فقط خدا را دیدند. یادمان نمی‌رود که در مرحله دوم عملیات الی‌بیت‌المقدس در 7 کیلومتری خرمشهر، عملیات گره خورده بود و نیروها تحلیل رفته بودند. تا آن موقع سه هزار اسیر گرفته بودیم و فرماندهان می‌گفتند که با توجه به این وضعیت، نمی‌توانیم عملیات را ادامه دهیم و باید 20 روز تا یک ماه عملیات را عقب بیندازیم و یک استراحتی به رزمندگان بدهیم و مرحله سوم فتح خرمشهر را انجام دهیم. وقتی این خبر به حضرت امام(ره) رسید، ایشان فرمودند که به هیچ عنوان از را‌ه‌تان عدول نکنید و با توکل به خدا عملیات را ادامه دهید. مرحله سوم با 7 گردان خط‌شکن آغاز شد؛ این در حالی است که در مرحله اول عملیات بالای200، 300 گردان راهی عملیات شده بودند. به عبارتی، در این مرحله طرح‌ریزی مدبرانه‌ای صورت گرفته بود که سبب فرار و به زانو درآمدن بعثی‌ها شد تا جایی که به یکباره یک بسیجی 15 ساله 50 اسیر را به جمع نیروهای خودی می‌آورد.
*شما در جایگاه یک فرمانده نظامی و عملیاتی، وضعیت امروز خرمشهر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
وضعیت خرمشهر از سه بُعد نظامی، اجتماعی و رفاهی قابل بررسی است. بحمدالله از نظر نظامی کارهای بسیار خوبی صورت گرفته است و هیچ تهدیدی نمی‌تواند به این شهر آسیب برساند. متأسفانه اما از نظر اجتماعی و رفاهی حق خرمشهر و آبادان به منزله دو شهر جنگی که نقش زیادی در موفقیت‌های جنگ داشته‌اند، ادا نشده است. یادمان نمی‌رود همین خرمشهر 39 روز در مقابل دشمنی که اعلام می‌کرد یکی دو روزه خرمشهر را می‌گیرد، مقاومت کرد و اولین شکست‌ها به بعثی‌ها تحمیل شد و در شرق آبادان هم به واسطه مقاومت جانانه و جلوگیری از سقوط، روحیه و توان دشمن را از بین برد؛ اما امروز رسیدگی‌های اجتماعی و رفاهی این دو شهر، بسیار ناچیز است و عملاً حق این مردم مظلوم شهیدپرور ادا نشده است. یعنی در واقع خرمشهر، هنوز خرم شده است.
*شما در جایگاه کسی که در دوران دفاع مقدس از میهن اسلامی دفاع کردید، وضعیت روحیه دفاع از وطن را در جوانان امروز چگونه می‌بینید؟
جوانان ما در سراسر کشور این روحیه را از اسلام گرفته‌اند. به نظر من این نسل دومی‌ها و سومی‌ها حتی نسبت به نسل اول انقلاب هم بهتر هستند و اگر شرایط تهدید و فشار دشمن به حدی برسد که بخواهد تحرکی نسبت به اخلال در امور کشور ما داشته باشد، به یقین اینها در دفاع از اسلام و انقلاب از ما جلوتر خواهند بود؛ اما این موضوع به اسلام گره خورده است. البته متأسفانه، مهم‌ترین مشکل جوانان ما بیکاری است که معضلات آزاردهنده‌ای را به دنبال خود دارد؛ زیرا اگر مشکل اشتغال جوانان حل شود، به دنبال آن زمینه ازدواج و آرامش روحی و روانی آنها فراهم می‌شود. با این اوصاف، همین جوانان در مقاطع مختلف، به‌ویژه تحولات جهان اسلام نشان دادند که در دفاع از حرمین و هر تهدیدی که علیه نظام باشد، از همه جلوترند و سینه سِپر میکنند. به راستی، باید متولیان امر در زمینه اشتغال جوانان فکری بکنند و این موضوع در اولویت برنامه‌ها قرار گیرد. جوانان ما مشکلی ندارند، بلکه ما باید برای آنها کاری انجام دهیم.
