اکبر کریمی/ قالی‌بافی یکی از مشاغل هنری سودآور، کم‌خطر و بدون نیاز به صرف وقت ثابت روزانه است که هر کسی با هر میزان وقت فراغت می‌تواند آن را در محیط خانه انجام دهد و حتی با پرداخت بیمه مشاغل خانگی بازنشسته تأمین اجتماعی شود.
خانم فاطمه دوخانی مادر 54 ساله ایلامی است که زندگی‌اش از کودکی با تاروپود قالی گره خورده است. او قالی‌بافی را از مادرش یاد گرفت و تا 9 سالگی در بافندگی قالی خبره شد. فاطمه می‌گوید: «به اصرار خودم از 9 سالگی در کارگاه قالی‌بافی مشغول کار شدم و با طرز بافت قالی‌ها و نقشه‌های مختلف آشنا شدم. در 13 سالگی ازدواج کردم و در 15 سالگی اولین کارگاه قالی‌بافی‌ام را راه‌اندازی کردم. حتی در طول جنگ نیز که مردم ایلام در ناامنی و آوارگی بودند، با همان سختی‌ها و کمبود امکانات، کار قالی‌بافی را رها نکردم.»
فرهنگ قالی‌بافی در ایلام سابقه زیادی دارد. هر چند درآمدزا بودن یکی از مهم‌ترین مشوق‌ها برای ورود بانوان به این شغل است؛ ولی زنان ایلامی به این صنعت صرفاً از بُعد درآمدزایی نمی‌نگرند؛ بلکه ارزش هنری این حرفه همچنان در میان زنان و دختران ایلامی زنده است و علاقه‌مندی به یادگیری آن بالاست؛ از این رو در کارگاه قالی‌بافی خانم دوخانی، از خانم‌های خانه‌دار گرفته تا دانشجو و دانش‌آموخته دانشگاهی آموزش می‌بینند.
گفتنی است، در این کارگاه قالی‌بافی به طور متوسط نزدیک به 30 نفر حقوق‌بگیر و کارآموز مشغول فعالیت هستند.
یادگیری و راه‌اندازی کارگاه قالی‌بافی
آموزش در این کارگاه به صورت رایگان انجام می‌شود. طول دوره آموزش بسته به توان هنری، میزان صرف وقت و علاقه کارآموز از چهار ماه تا یک سال متغیر است. در طول دوره آموزش، همه مراحل قالی‌بافی از نحوه چله‌کشی، گره زدن، نقشه‌خوانی، رنگ‌شناسی و... گرفته تا بازاریابی و فروش محصول، به صورت عملی یاد داده می‌شود.
خانم دوخانی طی 40 سال فعالیت در رشته قالی‌بافی و گلیم‌بافی، بیش از شش هزار کارآموز از شهرستان‌های مختلف استان ایلام را آموزش داده است. او می‌گوید: «بیشتر کسانی را که بنده طی سال‌های گذشته آموزش داده‌ام، الآن خودشان کارگاه دارند و در این حرفه استاد شده‌اند.»
او علاوه بر آموزش، کارآموز را در مراحل بعدی راه‌اندازی شغل رها نمی‌کند. کارآموزی که توان مالی برای شروع این حرفه در منزل را نداشته باشد، وسایل مورد نیاز و دار و نخ قالی را به صورت قسطی از خانم دوخانی می‌خرد و حتی می‌تواند قالی بافته شده را بدون کوچک‌ترین نگرانی و به قیمت مناسب به او بفروشد. در حال حاضر، نزدیک به 60 خانم قالی‌باف در این حوزه و به همین شکل فعالیت می‌کنند و اثر دست‌شان را به شرکت او می‌فروشند.
تابلو فرش‌های مزین به اسامی متبرکه و آیه‌های نورانی قرآن، منظره و پرتره دیواری، فرش‌های رومیزی، قالی، گبه و گلیم‌های مختلف، از محصولات کارگاه‌های مرکزی و کارگاه‌های خانگی خانم دوخانی است.
نحوه فروش محصول
خانم دوخانی مغازه و فروشگاه ثابتی برای فروش محصولاتش ندارد. این فعال اقتصادی به دلیل ارتباط کاری طولانی‌مدت با فروشندگان تهران، اعتماد آنها را نسبت به کیفیت محصولاتش به دست آورده است. افزون بر این، با حضور در بازارها و بازارچه‌های استان‌های مختلف، مانند تبریز، اصفهان و شیراز و شناساندن اجناس خود به فروشندگان فرش و تابلو فرش یا حضور در نمایشگاه‌های تخصصی در نقاط مختلف کشور، محصولاتش را به فروش می‌رساند. افزون بر این، مقداری از محصولات خانم دوخانی را تجار عراقی می‌خرند.
ناامید نشدن از شکست‌ها
او نحوه آشنایی‌اش با بازار عراق را این‌گونه تعریف می‌کند: «در سال 80 بنا به دعوت و درخواست بازرگانی و هماهنگی استانداری ایلام، برای شناسایی بازارهای مصرف عراق، به این کشور جنگ‌زده اعزام شدیم. خب، نیاز اولیه مردم این کشور مواد غذایی بود و پولی برای خرید فرش و محصولاتی از این دست نداشتند. بعد از مدتی جست‌وجو در بازارها و بازاریابی، با تعدادی فروشنده عراقی آشنا شدم و شروع به صادرات نیازمندی‌های آنها از انواع میوه، تره‌بار و خوراکی گرفتم. در کنار صادرات این محصولات بازار فروش هر چند اندکی از فرش و گلیم نیز به دست آوردم. اردیبهشت 84 یکی از طرف‌های عراقی من که فرد مطمئنی هم بود، در وضعیت هرج‌ومرج عراق ناپدید شد. در آخرین ارتباط کاری ما با این فرد محموله‌ای به ارزش چند صد میلیون تومان صادر کردیم و ناپدید شدن وی باعث شد تا پول و اجناس صادراتی برنگردد و من ورشکسته شوم. در این اتفاق به ناچار تمامی سرمایه نقدی که طی سه دهه فعالیت به دست آورده بودم، به همراه چندین منزل شخصی، ماشین، زمین و... را برای صاف کردن بدهی‌هایم به طلبکاران دادم.
دو سالی برای پیدا کردن شغل جدید و جمع کردن سرمایه اولیه راهی تهران شدم. این دو سال از سخت‌ترین دوران زندگی من بود. طی این مدت به دلیل مریض بودن همسرم، با دست‌فروشی در مترو و خیابان‌های شهر، هزینه‌های زندگی و درمان و هزینه تحصیل فرزندانم را به سختی تأمین می‌کردم؛ ولی ناامید نبودم. در این مدت پرورش قارچ را در کرج آموزش دیدم. پس از این مدتی به شهرم بازگشتم و با امید به اعتباری که به برکت سابقه خوبم داشتم و هنوز از دست نداده بودم، فعالیت کارگاه قالی‌بافی و فعالیت‌های جانبی دیگر را شروع کردم و الآن شکر خدا در کارم موفقم.»
شرکت تعاونی چند منظوره
خانم دوخانی در سال 78 مجوز تأسیس شرکت تعاونی چند منظوره با نام حضرت زهرا(س) را گرفت. این شرکت افزون بر تولید انواع فرش، قالی و گلیم و آموزش آنها، سالن پرورش قارچ دکمه‌ای به مساحت 3000 متر مربع دارد که در آن 9 نفر مشغول فعالیت هستند. کشت، خشک کردن و بسته‌بندی انواع داروهای گیاهی ارگانیک بخش دیگری از فعالیت‌های این شرکت را تشکیل می‌دهد. در کنار این فعالیت‌ها، برنامه‌های فرهنگی، مانند ختم قرآن و صلوات نیز اجرا می‌شود.
برای تهیه گزارش از فعالیت‌های اقتصاد مقاومتی در استان خود با شماره تلفن 09193472981 برادر اکبر کریمی تماس بگیرید.
