خدا جان! 

برای تمام روزهایی که

به آدم‌هایت امید داشتم 

و ناامیدم کردند 

و عجیب گریستم

مرا ببخش...

ببخش اگر

حواسم پرت شد 

و یادم نبود

که جز به تو امید بستن

ابتدای ناامیدی و درد است...

خدا جان! هر شب با لب‌های ستارگانت

مرا آرام ببوس که یادم بماند

دل بردارم از هر دلبری غیر از خودت!

حضرت امام رضا(ع) می‌فرمایند: 

«انّ العبدَ إذا اختارَهُ اللّه ُعزّ وجلّ لاُمورِ عبادِهِ شَرحَ صَدرَهُ لذلكَ، وأودَعَ قلبَهُ يَنابِيعَ الحِكمةِ، وألْهَمهُ العِلمَ إلهاما، فلَم يَعْيَ بعدَهُ بجوابٍ ولا يَحيرُ فيهِ عنِ الصّوابِ؛ 

 هرگاه خداوند عزوجل بنده‌اى را براى [اداره] امور بندگانش برگزيند، براى اين امر به او شرح صدر عطا مى‌كند، چشمه‌هاى حكمت را در دلش جارى مى‌سازد و به او علم و دانش الهام مى‌فرمايد كه از آن پس، از پاسخ هيچ چيز درنمى‌ماند و در يافتن راه درست سرگردان نمى‌شود.»

امالی شیخ صدوق

 آرش فهیم/ «بیست‌ویک روز بعد» یکی از بهترین فیلم‌های سی‌وپنجمین جشنواره فیلم فجر بود؛ اما این فیلم هم مانند قهرمان نوجوانش، با موانع و معضلات بزرگی در جشنواره روبه‌رو شد؛ از جمله اینکه زمان نمایش آن برای هنرمندان و خبرنگاران به روز آخر جشنواره موکول شد و در داوری نیز نادیده گرفته شد و حتی یک جایزه هم نگرفت! با این حال، در جشنواره فیلم کودک و نوجوان، خوش درخشید و توانست بیشتر جوایز را درو کند. اکران این فیلم در فضای نه چندان قابل قبول این روزهای سینمای کشور که با هجمه کمدی‌های سخیف مواجه شده، یک نقطه روشن و امیدبخش است.

«بیست‌ویک روز بعد» اولین فیلم سیدمحمدرضا خردمندان است. فیلم‌سازی جوان و مستعد که پیش از این نیز فیلم‌های کوتاهی با مضامین اخلاقی، مذهبی و اجتماعی تولید کرده بود. فیلم اول او بازگشتی به حال و هوای آثار کودک و نوجوان دهه 70 است و فیلم‌هایی، چون «بچه‌های آسمان» را به خاطر می‌آورد. این فیلم، برخلاف آثار شبه روشنفکرانه که در فضایی سترون، تیره و پوچ مصائب جامعه را به تصویر می‌کشند، تصویری روشن از زندگی در بستری توأم با امید و اضطراب است.

فیلم «بیست‌ویک روز بعد» روایت نوجوانی به نام مرتضی است که آرزو دارد فیلم‌ساز بزرگی بشود؛ اما مرگ پدر، بیماری مادر و هزینه‌های زندگی برای او مشکلاتی را به وجود می‌آورد. با وجود این، مرتضی تسلیم مشکلات نمی‌شود و برای رسیدن به آرزوهایش به مبارزه با شرایطی که به آن دچار شده، بر می‌خیزد. وی که همراه مادر و برادر کوچک‌ترش در یک محله فقیرنشین در حاشیه شهر تهران زندگی می‌کند، یک روز تصمیم می‌گیرد نمایشی را اجرا کند، درست شبیه یک فیلم تخیلی. این نمایش، متوقف کردن قطار به دست مرتضی است؛ به همین دلیل هم مانند سینما و تئاتر گروهی را دعوت می‌کند و از آنها پول می‌گیرد و بلیط می‌فروشد؛ اما...

فیلم تلفیقی از رئالیسم و فانتزی است؛ چون حوادث فیلم در جهان واقعی می‌گذرد؛ اما بخش‌هایی از آن هم تخیلی است. تخیلات نوجوانی که آرزوهای بزرگی دارد، اما مشکلات بزرگ‌تری هم سد راه او می‌شوند. در یکی از صحنه‌های فیلم، مرتضی به مغازه گیم‌نت می‌رود و در یکی از بازی‌های رایانه‌ای با غول‌ها می‌جنگد. این سکانس را می‌توان خلاصه‌ای از کل فیلم دانست. نوجوانی که با غول‌ها می‌جنگد و در این رقابت نابرابر، از کودکی عبور می‌کند و به بلوغ می‌رسد. حرفی که از زبان مادر مرتضی هم بیان می‌شود. جایی که او خطاب به پسرش می‌گوید: «دنیا مثل بازی می‌مونه، هر غولی رو می‌کشی یه غول بزرگ‌تر میاد، اما کار به جایی می‌رسه که تو هم قوی‌تر شدی و می‌تونی همه رو بکشی.»

«بیست‌ویک روز بعد» فیلمی پرهیجان است که هم برای کودکان و نوجوانان جذاب است و هم به درد بزرگسالان می‌خورد. برای بچه‌ها مناسب است؛ چون قهرمان این فیلم، نوجوانی است که در دنیای خیال و واقعیت، برای رسیدن به پیروزی و موفقیت مبارزه می‌کند. برای بزرگسالان هم خوب است؛ چون موضوعی اجتماعی دارد. طی سال‌های اخیر، فیلم‌های بسیار زیادی درباره جامعه و معضلاتی که مردم با آنها دست و پنجه نرم می‌کنند، ساخته شده است؛ البته بیشتر این فیلم‌ها قدرت جذب و همراهی مردم را ندارند، چون اغلب برای جشنواره‌های خارجی ساخته می‌شوند. همچنین، فیلم‌هایی که درباره فقر و مشکلات اقتصادی آدم‌ها ساخته می‌شوند، معمولاً فیلم‌هایی غمگین، ناامید و خسته‌کننده هستند؛ اما «بیست‌ویک روز بعد» فیلمی سرحال و پر از امید و حرکت است؛ چون قهرمان این فیلم به جای یأس و ناامیدی، به مبارزه با موانع و سدهای پیش روی خودش می‌پردازد. تلاش این نوجوان فیلم برای اینکه تسلیم مشکلات نشود و برای رسیدن به آرمان‌هایش مبارزه کند، می‌تواند برای بچه‌ها یک الگو باشد. فیلم به جای متوقف شدن روی فقر و درد و رنج، داستانی پر از ماجراهای گرم و ملتهب را نشان می‌دهد؛ به گونه‌ای که تماشاگر فیلم، دائم نگران سرنوشت شخصیت‌های درون فیلم است و یک لحظه هم از داستان جدا نمی‌شود. 

با این حال، فیلم «بیست‌ویک روز بعد» تنها در سطح نمایش یک موقعیت انسانی باقی می‌ماند. مشکل بزرگ این فیلم ارائه‌ندادن راه حلی فراتر از مبارزه و مقاومت شخصی برای عبور از بحران‌های اجتماعی و اقتصادی است. پایان‌بندی نمادین فیلم، به جای توقف خیالی قطار به دست قهرمان فیلم، می‌توانست در جهان واقعی، علیه عوامل و زمینه‌های اصلی مشکلات جامعه ختم شود که همان پندارهای سرمایه‌سالارانه و لیبرالیستی است.

 مهدی امیدی/ تعیین محدودیت سنی برای یکی از فیلم‌های درحال اکران، نشانه‌ای است بر اینکه سینما به طور رسمی برای خانواده‌ها ناامن شده است. یکی از موفقیت‌ها و ارزش‌های منحصربه‌فرد سینمای ایران در سال‌های پس از انقلاب این بوده که محلی مناسب برای تفریح و سرگرمی خانواده‌ها باشد. جایی که برخلاف سینمای پیش از انقلاب و همچنین فیلم‌های خارجی، مردم همراه فرزندان خود به راحتی و بدون ترس از تأثیر منفی و تخریب فرهنگ و اخلاق خانواده می‌توانستند به سینما بروند، یا فیلم‌ها را در خانه تماشا کنند؛ اما این روزها فیلم‌هایی روی پرده می‌رود که نمی‌توان همراه خانواده به تماشای آنها نشست. فیلم‌هایی که به طور وقیحانه مسائل جنسی را طرح می‌کنند. این روزها فیلم‌هایی پر از سخنان و عبارات بی‌شرمانه و روایت‌هایی درباره مسائل غیراخلاقی سالن‌های سینما را اشغال کرده‌اند؛ تنها راه‌حل مسئولان هم برای کاهش تأثیر منفی این فیلم‌ها این است که محدودیت سنی تعیین کرده‌اند؛ یعنی در سالن‌هایی که یکی از فیلم‌های درحال نمایش را اکران کرده‌اند، ورود کودکان و نوجوانان ممنوع است! 

این درحالی است که اگر پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سینمای کمدی در کشور ما شکوفا شد، به این دلیل بود که این فیلم‌ها، هم پیام‌های اخلاقی و اجتماعی خوبی داشتند و هم موجب سرگرمی و خوشحالی تماشاگران می‌شدند. برخلاف فیلم‌های طنزآمیز پیش از انقلاب و سینمای بسیاری از کشورها، فیلم‌های کمدی پس از انقلاب برای بچه‌ها و خانواده‌ها نیز مناسب و مفید بودند. مثل «قصه‌های مجید» که هم فیلم کودک و نوجوان محسوب می‌شود و هم دارای لحظات طنزآمیز جذابی است. «کلاه قرمزی و پسرخاله» هم یک فیلم عروسکی کمدی است. فیلم‌های دیگری مثل «اخراجی‌ها» و «ضد گلوله» هم جنگی و هم کمدی هستند. 

همه این فیلم‌ها، هم ارزش دیدن داشتند و هم ارزش خندیدن. اما متأسفانه، فیلم‌هایی که این روزها در قالب فیلم کمدی به نمایش درمی‌آیند، نه ارزش دیدن دارند و نه ارزش خندیدن. فیلمنامه‌نویس‌ها و کارگردانان این فیلم‌ها کمترین تلاش خود را برای ایجاد موقعیت کمدی در این فیلم‌ها به کار می‌گیرند. آنها برای جذب مخاطب، فقط چند شوخی کلامی را در بین تصاویر فیلم می‌گنجانند. این روزها به مدد فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، بسیاری از مردم لطیفه‌ها و شوخی‌های خود را در این رسانه‌ها منتشر می‌کنند. سازندگان فیلم‌های کمدی هم بیشتر از اینکه به خلاقیت و نوآوری و ایجاد طنز هنرمندانه فکر کنند، همین شوخی‌های شبکه‌های اجتماعی را به کار می برند. برخی از فیلم‌های کمدی سینمای ما از این هم بدتر هستند، به طوری که برای جلب توجه بینندگان، از الفاظ زشت و غیراخلاقی بهره‌ می‌گیرند. متأسفانه پخش‌کننده‌های دولتی و خصوصی سینما نیز به این فیلم‌ها چراغ سبز نشان می‌دهند و با اختصاص بی‌حد و حصر سالن‌های سینما برای اکران چنین فیلم‌هایی، فیلمسازان را به تولید کمدی سخیف و بی‌محتوا تشویق می‌کنند.

 احادیث ابتدای درس خارج فقه رهبر معظم انقلاب در کتاب «نسیم سحر»

کتاب «نسیم سحر» مجموعه احادیث ابتدای درس خارج فقه حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای مشتمل بر احادیث منتخب از کتاب النوادر به کوشش انتشارات انقلاب اسلامی چاپ و منتشر شد.

رهبر معظم انقلاب در آغاز هر جلسه از درس خارج فقه با بیان و شرح حدیث یا احادیثی از ائمه معصوم(علیهم‌السلام) دل و جان طلاب را با مفاهیم و معانی عالیه‌ نورانی احادیث آشنا می‌کنند.

محصول این سنّت حسنه‌ معظم‌له از آغاز درس خارج ایشان که از بهار ۱۳۶۹ شروع شده و همچنان ادامه دارد- مجموعه‌ دلنشینی از معارف اخلاق اسلامی است.

احادیث مورد استفاده‌ ایشان از مجموعه‌های حدیثی همچون وسائل‌الشیعه، امالی شیخ صدوق، تحف‌العقول، الشافی و... انتخاب شده‌اند. کتاب حاضر مشتمل بر احادیث برگزیده‌ کتاب «النوادر» راوندی است که معظم‌له از اول آذر ماه ۱۳۸۳ تا بیست‌وچهارم خرداد ۱۳۸۴ در ابتدای جلسات درس خارج فقه بیان و شرح کرده است. علاقه‌مندان برای تهیه‌ این کتاب می‌توانند با شماره تلفن‌های ۶۶۴۹۳۵۴۸ـ۰۲۱ و ۶۶۴۸۳۶۹۵ـ۰۲۱ تماس گرفته، یا به پایگاه اطلاع‌رسانی BOOK-KHAMENEI.IR مراجعه کنند.

گفتم: یعنی می‌شود؟!

یعنی می‌شود تمام شود انتظار و بیاید آن یکه‌سوار 

گفت: «مع العسر یسرا»

صبور باش؛ می‌آید...

گفتم: مگر می‌شود با این همه غبار

غبارها ذهن‌ها را که مختل کرده‌اند؛ هیچ

چشم‌ها را فراگرفته

و دل‌ها را پوشانده‌اند

مگر نمی‌بینی جولان باطل را

ندیده‌ای که چرب و شیرین دنیا چطور حواس‌ها را پرت خود کرده است

نگو که از زرق و برق کذایی‌اش بی‌خبری 

تملق و تعلقش را نیز... 

هر چه هست زیر سر تمنیات است!

با این همه خرابی... تو باز هم می‌گویی که می‌آید!

گفت: ارواحنا له ‌الفداء... می‌آید!

گفتم: کاش بیاید!

کاش بیاید و ستاره شود شب‌های تارمان را!

کاش بیاید و منت بگذارد بر بی‌کسی‌های‌مان!

کاش...!

 احمد امامی/ مراسم تنفیذ حکم دوازدهمین دوره ریاست‌جمهوری در 12مرداد 1396 در حسینیه امام خمینی(ره) برگزار شد و با تأیید رهبر معظم انقلاب اسلامی، حجت‌الاسلام دکتر حسن روحانی برای مدت چهار سال دیگر به طور رسمی مسئولیت قوه مجریه را برعهده گرفت. در واقع، شروع فعالیت رسمی رئیس‌جمهور، تابع ضوابط و سازوکارهایی است که از قواعد حقوقی حاکم بر نظام اسلامی ناشی می‌شود و به دست گرفتن ریاست قوه مجریه نیازمند طی کردن فرایندی است که با نامزدی در انتخابات شروع می‌شود و تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری یکی از مراحلی است که منتخب مردم پس از پیروزی در رقابت‌های انتخاباتی و تأیید صحت انتخابات از سوی شورای نگهبان و پیش از انجام مراسم تحلیف در مجلس شورای اسلامی باید طی کند تا ریاست وی بر قوه مجریه جنبه قانونی و شرعی پیدا کند. برای فهم بیشتر موضوع، تلاش می‌شود در این نوشتار، ابتدا به مفهوم تنفیذ و ماهیت حقوقی آن به اجمال اشاره شود، سپس با توجه به اهمیت و جایگاه رئیس‌جمهور و وظایف و اختیارات قوه مجریه، توصیه‌ها و مطالبات مقام رهبری در احکام تنفیذ دوازده دوره ریاست‌جمهوری و سخنرانی مربوط به این مراسم‌ها بازخوانی شود.   

مفهوم تنفیذ و ماهیت حقوقی آن

در لغت‌نامه فارسی «تنفیذ» به معنای امضا کردن، تأیید کردن و روان کردن فرمان1 آمده است و در فقه و حقوق خصوصی به معنای «اعتباربخشى به عمل حقوقى قابل ابطال» است2 در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، واژه «امضا» به کار رفته است،3 اما ماده یک قانون انتخابات رياست‌جمهوري اسلامي ايران به واژه «تنفیذ» اشاره دارد.

با استناد به منابع قانونی کشور و متن احکام تنفیذ، ماهیت حقوقی حکم تنفیذ، از دو جنبه قابل مطالعه و بررسی است.

1-مشروعیت‌دهی‌به ریاست‌ جمهوری؛ در نظام مردم‌سالاری دینی در ایران، «امور كشور بايد به‏ اتكا آرای عمومي‏ اداره‏ شود، از راه‏ انتخابات و یا همه‏‌پرسي(اصل 6) و رئيس‏‌جمهور نیز با رأی‏ مستقيم‏ مردم‏ انتخاب‏ مي‌‌شود. (اصل 114) بر اساس نظام حقوقی و قانون انتخابات جمهوری اسلامی ایران، پیروزی نامزد ریاست‌جمهوری در انتخابات تنها بر مقبولیت مردمی وی دلالت دارد. کسب مقبولیت، شرط لازم است، اما کافی نیست. مادامی که رأی ملت توسط مقام رهبری تنفیذ نشده باشد،۴ رئیس‌جمهور مأذون به فعالیت رسمی و قانونی در پست ریاست‌جمهوری نیست. برهمین اساس، ماده یک قانون انتخابات رياست‌جمهوري تأکید دارد که دوره چهار ساله رياست‌جمهوري از تاريخ تنفيذ اعتبارنامه وی به حکم مقام رهبري آغاز مي‌شود. 

2ـ نظارت و کنترل بر رئیس‌جمهور؛ طبق قانون، قواي‏ حاكم‏ در جمهوري اسلامي‏ ايران ‏در عین استقلال از يكديگر، زير نظر ولايت‏ مطلقه‏ امر و امامت‏ امت‏ ‏اعمال‏ مي‌‌شوند.(اصل 57) تعيين‏ سياست‌های كلي‏ نظام‏ و نظارت‏ بر حسن‏ اجراي‏ این سیاست‌ها از وظایف و اختیارات رهبری است و همانطور که انتصاب یا تنفیذ حکم رئیس‌جمهور با رهبری است (بندهای 1، 2 و 9 اصل 110)، پذیرش استعفای وی نیز با رهبری است (اصل 130). علاوه بر این، در شرايط اضطرار، معاون‏ اول‏ تنها با موافقت‏ رهبري‏ می‌تواند اختيارات‏ و مسئوليت‌هاي‏ رئیس‌جمهور را بر عهده‏ بگيرد، یا اینکه مقام‏ رهبري‏ می‌تواند فرد ديگري‏ را به‏ جاي‏ رئیس‌جمهور منصوب‏  كند(اصل 131). دلالت حقوقی همه این اصول بر نظارت مستقیم و غیر مستقیم رهبری بر قوه مجریه و رئیس‌جمهور است. در همه احکام صادر شده نیز اعتبار تنفیذ تا زمانی است که رئیس‌جمهور به شرایط مندرج در حکم پایبند باشد. این رویه نیز دلالتی دیگر بر مسئله نظارت و کنترل است. 

در احکام تنفیذی که در دوازده دوره ریاست‌جمهوری، امام خمینی(ره) و امام خامنه‌ای امضا کرده‌اند، نکات و مفاهیمی آمده است که ابعاد بیشتری از مسئله تنفیذ را قابل بررسی و مطالعه می‌کند، از جمله: 

1ـ رویه متداول در تنفیذ رأی ملت؛ به حسب تجربه تاریخی، در همه دوره‌ها تاکنون، مقام رهبری همواره رأی مردم را تنفیذ و حکم ریاست‌جمهوری را امضا کرده است. 

2ـ مشروعیت‌بخشی؛ امام خمینی(ره) در متن حکم تنفیذ دقیقاً از واژه «مشروعیت» ریاست‌جمهوری به نصب فقيه جامع‌الشرايط استفاده کرده است5 که منطبق با اصول یادشده قانون اساسی و دلالت‌های آن است.

3ـ نصب؛ عبارت «رأي ملت تنفیذ و ایشان[منتخب مردم] را به ریاست‌جمهوری اسلامی ایران منصوب می‌کنم» در متن احکام و در همه دوره‌ها به نوعی تکرار شده است.

4ـ مشروط بودن امضا؛ همه احکام تنفیذ مشروط به شرایطی هستند که مقام رهبری در متن حکم قید کرده‌اند. این شروط اگرچه در برخی احکام اشتراک لفظی ندارد؛ اما چارچوب‌ها و معیارهای مطرح شده، جهت‌گیری واحدی را مدنظر قرار داده‌اند که مهم‌ترین محورهای آن؛ تخلف نکردن رئیس‌جمهور از احكام مقدسه اسلام، قانونگرایی و تبعيت از اصول قانون اساسي است.   

5ـ توصیه‌ها و انتظارات؛ در احکام تنفیذ به مواردی نیز اشاره شده‌ است که ناظر به مطالبات و انتظارات مقام رهبری از رئیس‌جمهور است که در ادامه به آنها اشاره می‌شود.

انتظارات و مطالبات رهبری انقلاب

 بررسی متن احکام تنفیذ و تحلیل محتوای بیانات مقام رهبری در مراسم تنفیذ در ادوار ریاست‌جمهوری نشان می‌دهد که مطالبات رهبری انقلاب از رئیس‌جمهور در هر دوره همواره مبتنی بر اصول و اهداف انقلاب اسلامی و منطبق با اصول قانون اساسی بوده و بنا به اقتضائات کشور و اولویت‌های نظام و جامعه بیان شده است.

پس از برگزاری اولین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در سال 1358، ابوالحسن بنی‌صدر نخستین رئیس‌جمهوری بود که با پیروزی بر رقبای انتخاباتی خود، در تاریخ ۱۵ بهمن ۱۳۵۸ از امام خمینی(ره) حکم گرفت. از این تاریخ تا پایان حیات پر برکت حضرت امام(ره)، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران برای سه دوره دیگر، حکم تنفیذ رؤسای‌جمهور را صادر کردند.

از واکاوی متن حکم و بیانات امام در مراسم تنفیذ در این چهار دوره می‌توان انتظارات حضرت امام(ره) از رؤسای‌جمهوری را برشمرد. برخی از این انتظارات عبارتند از:

1ـ امانت‌داری و وفاداری به پيمان خود در مقابل خداوند تعالى و ملت؛

2ـ حمايت از مبانى جمهورى اسلامى و تداوم بخشيدن به انقلاب اسلامى و استقرار نظام عدل اسلامى؛

3ـ خدمت به مردم، خصوصاً توده‏هاى محرم و پابرهنه‏ها، جانبداری از مستمندان و مستضعفان و اجتناب از اعمال شِبه طاغوت؛

4ـ توجه به فانى بودن دنيا و مقامات دنيوى، چه مقام‌هاى معنوى و چه مقام‌هاى مادى و مغرور نشدن به این مقامات؛

5ـ تفاوت نکردن اخلاق روحى‏ قبل و بعد از ریاست‌جمهوری و توجه به اعتبارى بودن مسئولیت و پایان‌پذیر بودن آن؛

6ـ تلاش برای اعتلاى اسلام، ملت مسلمان و اعتلاى كشور ايران؛

7ـ رحمت و عطوفت در بين خود و شدت در مقابل كفار و مخالفان اسلام با جديت تمام؛

8ـ پاسخگو بودن در برابر خدا و مردم نسبت به مسئولیت خود؛

9ـ انتخاب مشاوران خود از اشخاص سابقه‏دار و متعهد؛

10ـ اسلامی کردن دانشگاه‌ها و تربيت جوان‌ها به صراط مستقيم و اصلاح ادارات کشور؛ 

11ـ اجرای عدالت و رعایت عدالت در گفتار و رفتار؛

12ـ کم کردن تشريفات.6

با بررسی حوادث سال‌های 58 تا 68 و مطالعه عملکرد و رویکرد رؤسای‌جمهور در این چهار دوره می‌توان گفت که حضرت امام و ملت ایران دوره دشواری را با بنی‌صدر تجربه کردند و رفتارهای غیرقانونی و دیکتاتورمآبانه وی و تلاش او برای انحراف انقلاب و نظام از مسیر اصلی و همکاری وی با گروهک‌ها و جریان‌های ضدانقلاب و بیگانه، سرانجام سبب شد مجلس شورای اسلامی رأی به بی‌کفایتی سياسي وی دهد و حضرت امام(ره) نیز در تاریخ 1/4/1360، وی را از این پست عزل کند. 

با پایان کار بنی‌صدر، ملت ایران فردی مؤمن، انقلابی، ساده‌زیست و خدمتگزار را در جایگاه رئیس‌جمهور برگزیدند، البته دوره ریاست وی بر قوه مجریه بسیار کوتاه بود. با شهادت محمدعلی رجایی، مردم چنین انتخابی را در دوره‌های سوم و چهارم نیز تکرار کردند و شایسته‌ترین فرد را برای ریاست‌جمهوری برگزیدند. جنگ تحمیلی و خسارت‌های ناشی از آن، فشارهای خارجی و تحریم اقتصادی، شرایط بسیار سختی را بر کشور تحمیل کرد و این دوران را باید سخت‌ترین دوره مدیریت اجرایی کشور دانست، با این حال، تعابیر حضرت امام(ره) در توصیف شخصیت، رویکرد و عملکرد شهید رجایی و آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای در حکم تنفیذ و مراسم آن یا در مناسبت‌های مختلف در طول دوره ریاست‌جمهوری آنها، از رضایتمندی امام حکایت دارد. 

پس از رحلت بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و انتخاب حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای به رهبری انقلاب، از پنجمین دوره ریاست‌جمهوری، تنفیذ حکم با معظم‌له بوده است. در طی این مدت که تاکنون هشت دوره را شامل می‌شود، چهار نفر، هر یک دو دوره با پیروزی در انتخابات، ریاست قوه مجریه را برعهده گرفتند. کشور در هر یک از دوره‌ها، شرایط داخلی و بین‌المللی خاصی را تجربه کرد و توصیه‌ها و انتظارات رهبر معظم انقلاب از رؤسای‌جمهور در متن حکم یا بیانات معظم‌له در مراسم تنفیذ با توجه به شرایط و اقتضائات محیط داخلی و بین‌المللی صورت گرفته است. 

اولین دوره به، دوران سازندگی مشهور شد که با پیروزی مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در انتخابات سال 68 آغاز شد. در تحلیل وضعیت این دوره دو نکته مهم وجود دارد؛ اول اینکه، شروع این دوره با پایان جنگ تحمیلی همراه بود و ضرورت بازسازي آسيب‌هاي ناشي از جنگ و سرعت بخشيدن به روند رشد و توسعه اقتصادي، انتظاري معقول و مطالبه‌اي جدي از دولت بود. دوم‌ اینکه، اغلب اعضای کابینه دولت سازندگی را مدیران فن‌سالار یا تکنوکرات تشکیل می‌دادند و جمعی از همین مدیران چندی بعد (اواخر سال 1374)و در آستانه انتخابات مجلس پنجم با تابلوی حزب کارگزاران سازندگی وارد رقابت‌های انتخاباتی شدند. حسين مرعشي سخنگوي حزب کارگزاران سازندگي در بیان خط‌مشی و دیدگاه‌های حزبش می‌گوید؛ «گرايش حزب کارگزاران سازندگي براي مديريت کشور گرايشي ليبراليستي است. ما معتقديم که گرايش‌هاي ليبرالي موسوم با توجه به تجارب بشري در جهت شکوفايي اقتصادي و پيشرفت ايران نسبت به مشي تمرکزگرايانه دولت‌محور، مشي مناسب‌تري است. ما به ‌عنوان ليبرال دموکرات‌هاي مسلمان معتقديم تا جايي که به اصول اسلام لطمه‌اي وارد نشود، مردم آزادي عمل دارند. ما اصلاً معتقد نيستيم اسلام نظام اقتصادي، سياسي و اجتماعي دارد، همانطور که نظام پزشکي ندارد. اسلام دين هدايت است. همانطور که نظام مهندسي ندارد، نظام اقتصادي هم ندارد. اما کارگزاران، مديران فن‌سالار و تکنوکرات را نمايندگي مي‌کند.»۷ بر این اساس، الگويي که در دوره هشت ‌ساله سازندگی انتخاب و دنبال شد، یک الگوی عاریتی در رشد و توسعه مبتنی بر مشخصه‌های الگوی غربی و لیبرالی بود که با گفتمان انقلاب اسلامي و اقتضائات نظام جمهوري اسلامي نسبتي نداشت. در نتیجه اجرای چنین سیاستی، به تدريج ذائقه‌هاي عمومي تغيير کرد، رفاه‌طلبي و اشرافي‌گري و شکاف طبقاتي به ‌طور فزاينده‌اي در این دوره رشد يافت و زمينه‌ آن شد که برخي از شعارهاي اصلي انقلاب اسلامي به ويژه، شعار «عدالت اجتماعي»، کم‌فروغ شود. غفلت مسئولان کشور و تغافل برخی مدیران فرهنگی سبب شد که دشمن به صورت برنامه‌ریزی شده، یک تهاجم فرهنگی گسترده را علیه ملت ایران آغاز کند که رهبر معظم انقلاب از آن به «شبيخون فرهنگى»، «غارت فرهنگى» و «قتل‌عام فرهنگى» نام بردند. 

واکاوی مجموعه تدابیر، توصیه‌ها و هشدارهای رهبری در دوران سازندگی، فهم و تحلیل وضعیت این دوره را مسهل‌تر می‌کند، اما در این بخش از نوشتار، تنها به توصیه و انتظارات رهبر معظم انقلاب در حکم ریاست‌جمهوری و مراسم تنفیذ دوره‌های پنجم و ششم ریاست جمهوری اشاره خواهد شد. برخی از این مطالبات عبارتند از:

1ـ رعایت تقوا و حسن سلوک در ارتباط با مردم و به خصوص قشرهای ضعیف و محروم، یعنی صاحبان انقلاب و سربازان همیشه در صحنه‌؛

2ـ رعایت عزت و عظمت اسلام و استقلال سیاسی و اقتصادی و فرهنگی جمهوری اسلامی در تنظیم روابط خارجی؛

3ـ استمرار خطوط ترسیم شده‌ قطعی به وسیله‌ امام(ره) به عنوان خط، زندگی و هویت ملی و انقلابی ملت ایران؛

4ـ سازندگی کشور در کنار تأمین روحیه‌ انقلابی در مردم و غفلت نکردن از جهت‌گیری‌های انقلابی؛

5ـ تأمین عدالت اجتماعی و امنیت عمومی و رعایت طبقات ضعیف و محروم به عنوان یک رکن اصلی؛8

6ـ حفظ موضع مستحکم در برابر دشمنان و مخالفان و بدخواهان؛

7ـ توجه به خطر رسوخ و نفوذ فساد در دوران بازسازی؛

8ـ رعایت و دقّت زیاد در گزینش همکاران در سطح وزرا، یکایک معاونین، مدیران و مسئولان سراسر کشور با معیارهای الهی، کاردانی، لیاقت، تدیّن، پاکی؛

9ـ اهتمام به رفاه عمومی و عدالت اجتماعی به عنوان اساس سیاست کلّی اقتصادی کشور و تلاش در جهت  رفع فقر، محرومیت و تبعیض در جامعه؛

10ـ حفظ و پرداختن به فرهنگ ملی و اسلام به عنوان مهم‌ترین ارکان فرهنگ ملی.9

در انتخابات سال 1376 حجت‌الاسلام سیدمحمد خاتمی پیروز شد و این پیروزی را چهار سال بعد تکرار کرد. روندی که در دوره سازندگی با شعار «توسعه اقتصادی» شروع شده بود، در دوره هشت ساله حاکم شدن جبهه دوم خرداد و جریان اصلاحات، با شعار «توسعه سیاسی» با ابعادی جدید دنبال شد. با رسوخ گرايش‌هاي سکولاريستي در بدنه اجرايي کشور در این دوران، نوعي اباحه‌گري و سکولاريسم ترویج شد و اعتقادات ديني و ارزش‌هاي اسلامي مردم و هنجارهاي ملي جامعه مورد هجوم وحشيانه تندروهای نزدیک به جریان حاکم قرار گرفت. دشمن براندازي نظام را با راهبرد نرم و از طريق تغيير در باورهاي مردم و یارگیری از درون نظام دنبال کرد و در همین دوره اولین طرح براندازی که از آن به «کودتای خاموش» یاد می‌شود نیز در سال 78 اجرا شد؛ طرحی که بسیاری از بازیگران آن ده سال بعد، در حوادث پس از انتخابات و فتنه 88 فعال شدند.

اگرچه واکاوی مجموعه تدابیر، توصیه‌ها و هشدارهای رهبری در دوران اصلاحات، فهم و تحلیل وضعیت این دوره را بیشتر میسر می‌کند، اما در این بخش از نوشتار، تنها به توصیه و انتظارات رهبر معظم انقلاب در حکم ریاست‌جمهوری و مراسم تنفیذ دوره‌های هفتم و هشتم ریاست‌جمهوری اشاره خواهد شد.