اکبر کریمی/ سردرود با جمعیتی بالغ بر ۳۵ هزار نفر، یازدهمین شهر پرجمعیت استان آذربایجان شرقی است. این شهر با سابقه طولانی و حجم عمده تولیدات هنر تابلوفرش، سال‌هاست که در بسیاری از جوامع با عنوان پایتخت تابلوفرش ایران و جهان شناخته می‌شود؛ به همین منظور در سال 1391 این شهر به عنوان مرکز تابلوفرش دستبافت ایران در آثار معنوی میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری کشور ثبت شد. گفتنی است، حدود 80 درصد از مردم سردرود به طور مستقیم و غیر مستقیم از این هنر کسب درآمد می‌کنند. اولین و تنهاترین اتحادیه صنف تولیدکنندگان تابلوفرش کشور در سال ۹۰ در این شهر ایجاد شد. با توجه به شغل‌های جانبی این صنف و گستره فعالیت تولیدکنندگان تابلوفرش، در این شهر نرخ بیکاری در حد صفر است و در ۱۸ استان کشور برای ۲۶۰ هزار نفر شغل ایجاد کرده است. روزانه بیش از ۵۰۰ قطعه تابلوفرش در طرح‌ها و سایزهای مختلف با مدیریت کارگاه‌های متمرکز و غیر متمرکز تولید می‌شود. گفته می‌شود، در هر خانه این شهر حتماً یک دار قالی برای تابلوفرش برپاست.
از شاگردی قالی‌بافی تا کارآفرینی
برای بیش از دو هزار نفر
حسین و هادی ابری سردرودی یکی از صدها فعال حوزه تابلوفرش در این شهرستان هستند. تابلوفرش دستبافت سابقه بیش از 80 ساله در سردرود دارد و برخلاف امروز، طی دهه‌های گذشته بافنده‌های تابلوفرش در سردرود افراد انگشت‌شماری بودند.
حسین اولین عضو خانه سردرودی‌ها بود که به شغل بافندگی تابلوفرش روی آورد. او که اکنون 38 سال دارد، بافت انواع فرش زیرپایی و تابلوفرش را از سنین پایین فراگرفت. او می‌گوید: «از سنین کودکی به شاگردی نزد یکی از قالی‌باف‌های سردرود رفتم. با پس‌انداز حقوق شاگردی طی یکی دو سال اول دار قالی خریدم. بعد از مدتی با خرید چند دار قالی دیگر کارگاه خانگی کوچکی دست و پا کرده و تعدادی شاگرد قالی‌باف را در کارگاهم مشغول کار کردم.» از آن موقع تا به امروز سری‌بافی و فروش تابلوفرش شغل اصلی خانواده سردرودی‌ها بوده است. برادر کوچک‌تر حسین نیز یکی از جوانان فعالی است که با وجود تجربه دستفروشی و مشاغل دیگر، با حمایت برادر بزرگ‌تر به این فعالیت روی آورد. او در کنار تحصیل، فرش‌بافی را نزد برادر آموزش دید و در حال حاضر افزون بر آشنایی کامل با بافندگی، صاحب یکی از گالری‌های فروش این هنر دستی در سردرود است.
در حال حاضر، بیش از دو هزار نفر بافنده که بیشتر آنها خانم‌های خانه‌دار هستند، برای این دو برادر تابلوفرش می‌بافند. سفارش بافت تابلوفرش به این بافندگان داده می‌شود و آنها دار قالی را به صورت چله‌کشی شده و با نقشه‌های مشخص تحویل می‌گیرند و در کارگاه‌های خانگی کار را آماده کرده و تحویل می‌دهند. قالی‌باف‌هایی که از حسین و هادی سفارش کار می‌گیرند، معمولاً از اقشار ضعیف جامعه و از مناطق محروم استان‌های کردستان، آذربایجان شرقی و غربی و گلستان هستند که هزینه‌های زندگی خود را از این طریق تأمین می‌کنند. افزون بر این افراد، ده‌ها نفر دیگر نیز از قِبل همین رشته هنری در مشاغلی، مانند رنگ‌رزی، برجسته‌کاری، پرداخت‌کاری، قالی‌شویی، قاب‌سازی، بازاریابی و فروشندگی صاحب شغل و درآمد شده‌اند.
مواد اولیه تابلوفرش
نخ استفاده شده در بیشتر تابلوفرش‌ها از پشم گوسفند است و با وجود تولید بالای پشم گوسفند در کشور، درصد بالایی از نیاز کشور در این حوزه از استرالیا وارد می‌شود و با واسطه به دست برادران سردرودی و دیگر قالی‌باف‌های این شهرستان می‌رسد. این موضوع یکی از عمده ضعف‌های این صنعت است که تاکنون فکر اساسی برای آن صورت نگرفته است. دیگر مصالح و مواد اولیه تابلوفرش از مناطق مختلف داخل کشور تأمین می‌شود.
تولید تابلوفرش متناسب با ذائقه مشتری
هادی در پاسخ به این پرسش که با این همه تنوع تابلوفرش در کشور و گوناگونی ذائقه افراد، شما چگونه این ذائقه‌ها را شناسایی کرده و متناسب با آن محصول تولید می‌کنید، گفت: «به دلیل تجربه چند ساله که در این رشته هنری و تولیدی پیدا کرده‌ایم و شناختی که از مشتریان‌مان در گالری‌های دائمی سطح شهرستان و در نمایشگاه‌های تخصصی فرش پیدا کرده‌ایم، می‌دانیم چه طیف افرادی به کدام نوع تابلوها علاقه‌مندند. برای نمونه، بیشتر چینی‌ها به تابلوی حیوانات، گل و گیاه و مناظر طبیعی علاقه دارند و بخش زیادی از تولیدات شهرستان هم به کشور چین صادر می‌شود. کشورهای عربی نیز بیشتر به الگوها و مدل‌های شرقی، تصاویر جنگاوری، برده‌فروشی و از این قبیل تصاویر علاقه دارند و برخی از آنها نیز سفارش بافت عکس‌های خودشان را می‌دهند.»
روش‌های معرفی و فروش محصول
حسین و هادی بیشتر تولیدات‌شان را در فصل‌های بهار و تابستان به فروش می‌رسانند. این ایام شاهد مسافرت انبوه همشهریان‌مان به تبریز و شهرستان‌های آذربایجان شرقی هستیم. این مسافران به هنگام عبور از پایتخت تابلوفرش جهان، از گالری‌های فروش سطح شهر دیدن کرده و کالای مرغوب سردرودی را برای زیبایی منازل‌شان سوغات می‌برند.
نمایش و فروش محصولات افزون بر دو گالری فروش در سطح شهرستان سردرود که در آنها محصولات در معرض نمایش توریست‌های داخلی و خارجی گذاشته شده است، به روش بازاریابی حضوری در دیگر شهرهای کشور انجام می‌شود. حسین و هادی در شبکه‌های اجتماعی نیز فعال هستند و از قابلیت‌های این رسانه نیز برای معرفی و فروش تولیدات‌شان بهره می‌برند. بخشی از تولیدات نیز از طریق تجار خریداری شده و به کشورهای هدف صادر می‌شود.
وضعیت نابسامان تنها
اتحادیه تابلوفرش دستباف کشور
هادی، نایب‌رئیس اتحادیه نوپای تابلوفرش در شهرستان سردرود است. هماهنگی برای برگزاری نمایشگاه‌های فصلی و بین‌المللی و حضور تولیدکنندگان سردرودی در آن، صدور پروانه فعالیت و کارت قالی‌بافی، از جمله وظایف تعریف شده برای این اتحادیه است. تنهاترین اتحادیه تابلوفرش در کشور طی چند سال فعالیت خود بیش از چهار هزار کارت قالی‌بافی و حدود 300 پروانه تولیدی صادر کرده است. نایب‌رئیس این اتحادیه از عدم حمایت‌های مالی دولت از تولیدکنندگان این عرصه، بیمه نبودن قالی‌بافان و نبود برنامه مدون و مشخص از سوی دولت برای رونق و گسترش این حرفه هنری و تولیدی گله می‌کند. او می‌گوید: «این رشته هنری می‌تواند برای کشور بسیار مقرون به صرفه باشد و حجم بالای نیروی بیکار کشور را فعال کند؛ ولی به دلیل سیاست‌های غیر حمایتی دولتی، تولیدکنندگان و بافندگان این عرصه در وضعیت بلاتکلیفی قرار دارند.» او عمده معضلات اتحادیه را نداشتن منبع درآمد، تخصیص ندادن تسهیلات به اعضای آن و تحمیل مالیات‌های سنگین به این اتحادیه و اعضای آن بیان می‌کند. به گفته هادی، حداقل خواسته تولیدکنندگان سردرودی از دولت، تبلیغات و معرفی هنر این شهرستان از طریق رسانه‌های جمعی و صداوسیما است.
برای تهیه گزارش از فعالیتهای اقتصاد مقاومتی در استان خود با شماره تلفن 09193472981 برادر اکبر کریمی تماس بگیرید.
