شاخصههای حوزه علمیه انقلابی در گفتوگوی صبح صادق با آیتالله اعرافی و آیتالله کعبی
حسن فلاح/ همین چند روز پیش بود که رهبر معظم انقلاب با مدیران، مدرسان و طلاب حوزههای علمیه استان تهران دیدار کردند. حضرت آقا در این دیدار با اشاره به امتیازات و ویژگیهای دوران حاکمیت نظام اسلامی برای انجام رسالت و وظایف اصلی روحانیت، تأکید کردند: «امروز بشریت به ویژه نسلهای جوان به شدت نیازمند حرفهای نو هستند و اسلام حرفهای نو و جذابی در زمینه انسان، جامعه و سیاست دارد که اگر به گوش جهانیان رسانده شود، قطعاً پذیرنده بسیاری خواهد داشت.» معظمله وجود ابزارهای ارتباطاتی و رسانهای فراگیر به واسطه شکلگیری فضای مجازی را یکی دیگر از ویژگیهای دوران کنونی برای رساندن پیام حیاتبخش اسلام دانستند و فرمودند: «یکی دیگر از امتیازات این دوران، کثرت سؤالها و شبههها در ذهنها است که همین زیاد بودن سؤالها، ذهنها را برای یافتن پاسخها فعال و زمینه را برای عبور از مرزهای علم فراهم خواهد کرد.» رهبر فرزانه انقلاب در بخش دیگری از سخنانشان حفظ و تداوم هنجارهای انقلابی را دشوار و نیازمند مبارزه دانستند و عنوان کردند: «دستهایی که با اصل انقلاب مخالفت و کارشکنی میکردند، در مقابل تداوم هنجارهای انقلابی نیز همینگونه عمل میکنند؛ اما همچنانکه پیروزی انقلاب نیازمند مبارزه بود، تثبیت هنجارهای انقلاب و ایجاد جامعه اسلامی هم نیازمند مبارزه است.» به منظور تبیین هرچه بیشتر دغدغههای حضرت آقا نسبت به طلاب و حوزه علمیه، به سراغ آیتالله علیرضا اعرافی، مدیر حوزههای علمیه سراسر کشور و آیتالله عباس کعبی، نماینده مردم خوزستان در مجلس خبرگان رهبری رفتیم و با آنها به گفتوگو نشستیم. مشروح این گپ و گفت را در ادامه میخوانید:
*با توجه به بیانات حضرت آقا در دیدار با طلاب، حوزه مطلوب انقلاب اسلامی چه شاخصههایی دارد؟
آیتالله اعرافی: حوزه در فراز انقلاب یا به تعبیر حضرت آقا حوزه عطف انقلاب شاخصههای متفاوتی دارد که مؤلفههای آن را میتوان به این ترتیب نام برد؛ اول اینکه، حوزهای است که از نظر علمی فعال است و تلاش معجزهآسای علمی در میان طلاب و استادان کاملاً به چشم میخورد و از نظر نظریهپردازی به عرصههای نو و جدید توجه دارد و به نظامهای اسلامی و پرسشهای نو توجه میکند. دوم اینکه، حوزهای است که از نظر انقلابی و اخلاقی در جایگاه بالایی قرار دارد و فضیلتهای اخلاقی در آن موج میزند. سوم اینکه، حوزه انقلابی، حوزهای است که تمدنی فکر میکند و نگاه و رویکرد آن پیادهسازی معروف دین و تحقق اندیشه تمدن اسلامی است. این همان چیزی است که در انقلاب اسلامی تجلی پیدا کرده است! چهارم اینکه، حوزه انقلابی حوزهای است که در قبال مسائل اجتماعی و مشکلات مردم بیدار و هوشیار و در قبال نظام اسلامی و ولایت فقیه فعال و مدافع است. همچنین، در قبال مسئولان اجرایی، قضایی و تصمیمی هم خیرخواه و نافع و هم در جای خود منتقد است. در عین حال از مجموعه نظام، حمایت و پشتیبانی دارد. در آخر اینکه حوزه انقلابی حوزهای است که به پرسشهای نو توجه میکند و پاسخهای مبسوط و آگاهانهای را ارائه میدهد. همچنین، از ابزار قدیم در کنار ابزارهای جدید برای بصیرت کافی و جدی در مسائل سیاسی چه در بحث بینالملل و چه در مسائل داخلی نیز بهره میبرد.
آیتالله کعبی: حوزه مطلوب حوزهای است که ضمن نشاط علمی، به معنویت و بصیرت توجه داشته باشد. حوزه انقلابی باید نیازهای زمان را درک کند و به نیازهای دوران معاصر و در سطح جهان امروز پاسخ دهد. حوزهها باید در درون انقلاب اسلامی، فضای مناسبی را برای گسترش مکتب اهلبیت(ع) و تحقق تمدن نوین انسانی و اسلامی فراهم کنند. همچنین، در تحقق تمدنی براساس ایمان و علم و مقاومت پیشتاز باشند. در واقع، در این تمدن نوین اسلامی و انسانی، حوزه انقلاب اسلامی باید یک تمدن برنامهریز، آیندهنگر، تلاشگر و مقابلهکننده با دشمنان امت اسلامی باشد. گفتنی است، حوزه هوشمند و حاضر در صحنه دیپلماسی دینی حوزه دارای عمق پژوهشهای متناسب با بسط حقایق دینی و سوق دادن ایدئولوژی دینی است. حوزهای که چرخه پیام دینی را از تولید تا پالایش و تا مدیریت پیام دینی و تولید آن متناسب با اقشار و مخاطبان گوناگون مدیریت کند و با در نظر گرفتن تحولات دوران معاصر از صحنه ارتباطات فضای مجازی و رسانهای بتواند زبان گویای اهلبیت(ع)، نظام و مکتب اسلامی باشد. حوزهای که پرچم اسلام و مکتب اهلبیت را در چارچوب خدمت و حمایت از مردم و مقابله با دشمنان مردم و دفاع از هویت دینی و ارزشی مردم به دست بگیرد.
*نسبت حوزه علمیه با انقلاب، مردم و دشمنان چیست؛ لطفاً تبیین بفرمایید؟
آیتالله اعرافی: حوزه انقلابی، حوزهای است که هم با مردم متواضع و فروتن است و هم دلسوز و مهربان است و هم ناصح و تذکر دهنده است. نسبت به دشمنان حوزه موضع «اشداء علیالکفار»، دارد و ضمن اینکه تبیینکننده اندیشه اسلامی است در عین حال موضع قاطع در قبال جریانهای ضددینی دارد.
آیتالله کعبی: انقلاب اسلامی، مولود حوزههای علمیه و شبکه عظیم روحانیت و دانشجویان متعهد با محوریت مساجد پشت سر امام و مرجعیت دینی است. در واقع این انقلاب بزرگ اسلامی را همین مردمان تلاشگر به وجود آوردند. حفظ و تدوین الزامات مورد نیاز انقلاب، دولتسازی در پایه اسلام، تلاش برای تحقق جامعه نمونه و تلاش برای تحقق تمدن اسلامی، پیشرفت و عدالت، اصلاح الگوها و مناسبات جامعه اسلامی نقشآفرینی حوزهها را میطلبد. برای تحقق تمدن نوین اسلامی آرمانی، حوزه مطلوب نمیتواند نسبت به انقلاب و تحولات ناشی از انقلاب بیتفاوت باشد. باید توجهل امروز حوزههای علمیه وابسته به خمس، زکات و وجوهات شرعی و کمکهای مالی است که مردم میکنند. در مناسبتهای دینی حضور روحانیت در کنار مردم خیلی گویاست؛ در قدیم در هر روستا و در هر بخش و شهر، یک روحانی وارسته و با تقوا در محوریت کمک به مردم و ارتباط با مردم و پاسخ به پرسشهای دینی مردم قرار داشت. ما ۱۰۰ هزار مسجد در سطح کشور داریم که شاید برخی از این مساجد، روحانی ندارند آمایش در زمینه مساجد و توسعه کمی و کیفی مساجد با توجه به نیازهای دانشگاهها و آموزشوپرورش این بایسته است که با جدیت، تأمین شوند. با نگاه به ۱۰ سال آینده حوزه علمیه هم به لحاظ کیفی و هم از حیث کمّی باید گسترش پیدا کند و البته به شکل متقابل، نظام هم وظیفه دارد پشتیبانی لازم را از حوزهها داشته باشد. حوزههای علمیه پاسدار اسلام و پاسدار هویت دینی مردم و مکتب اهلبیت(ع) هستند. امروز آمریکا و صهیونیست، دشمن شماره یک اسلام هستند. پیام دین و اجرای دین در عرصههای گوناگون زندگی با اتحاد، همبستگی و انسجام است. خداوند متعال در آیات قرآن کریم میفرماید: «دشمنان از اجرای دین در پایه تمدن اسلامی وحشت دارند.» امروز دشمنان اسلامی از شکلگیری تمدن اسلامی هراس دارند؛ آمریکا و صهیونیست، حتی مخالف ایران هستهای و ایران پیشرفته علمی نیستند، اینها مخالف ایران، محور تمدن نوین اسلامی و انسانی بر مبنای آموزههای مکتب اهل بیت(ع) و حفظ ایمان هستند. وظیفه حوزه علمیه در مقابل دشمنان قسم خورده اسلام، یعنی آمریکا و صهیونیست این است که با هوشمندی و بصیرت باید با آنها مقابله کند.
*حوزه علمیه نسبت به فضای سیاسی روز باید چه بسترها و فضاسازیهایی را برای خود فراهم کند و به لحظه چه مواضعی داشته باشد؟
آیتالله اعرافی: در معنای کلام همانطور که اشاره کردم باید جریانها را بشناسد و تشخیص درست بدهد و موانعی که لازم است یا تذکر بدهد و متناسب با اهمیت مسئله، تذکرات خودش را تنظیم کند. با توجه به اهمیت مسائل بر اساس آیین امر به معروف تلاش بکند که حضور مؤثر خود را نشان بدهد.
آیتالله کعبی: حوزههای علمیه مطلوب باید گفتمان انقلاب اسلامی را پیش ببرند و در عرصه تبیین و مطالبهگری از هیچ کوششی دریغ نکنند. بدون اینکه خودشان را درگیر جریانها، احزاب و جناحهای خاص کنند.
*حضرت آقا در بخشی از سخنانشان وجود وسایل و ابزارهای ارتباطی و رسانهای خاصه فضای مجازی را یکی از ویژگیهای دوران کنونی برای رساندن پیام حیاتبخش اسلام، برشمردند. نحوه رفتار با این فضا و نوع برخورد در پاسخگویی به شبهات و به روز بودن طلاب را چطور میبینید؟
آیتالله کعبی: شبکههای اجتماعی و فضای مجازی و رسانهای هم فرصت است و هم تهدید! البته حوزههای علمیه به ویژه با حضور طلاب جوان و انقلابی در فضای مجازی و رسانهای این فرصت را مغتنم بشمرند که با تبدیل تهدیدات به فرصتهایی ارزشمند، پیام دین را در سطح جهان مخابره کنند. حضور در فضای مجازی و سایبری نهادها در سطح مطلوب و متناسب با فضاهای جدید نیست. اگرچه اقدامات خوبی در نهادهای تبلیغی وجود دارد؛ اما در حد کافی و متناسب با نیاز به ادبیات با این عرصه، نیست و ما باید قدمهای خیلی مناسبتر و جدیتری برداریم.