عبدالله عبادی/ یکی دیگر از کشورهای حاشیه خلیج فارس سلطاننشین عمان است. پایتخت این کشور مسقط است و از جنوب با یمن و از باختر با عربستان و امارات و از طریق دریا با جمهوری اسلامی ایران همسایه است.
منبع اصلی درآمد این کشور، همانند دیگر کشورهای عربی نفت است؛ هر چند نسبت به همسایگان تولید کمتری دارد؛ به عبارتی، کشاورزی و ماهیگیری نیز از منابع مهم درآمد این کشور به شمار میآید.
آغاز روابط با آمریکا
سابقه روابط عمان با ایالات متحده آمریکا به حدود 200 سال پیش باز میگردد. در دهه 1790 کشتیهای تجار آمریکایی در عمان لنگر انداخته و با مردم این منطقه داد و ستد میکردند، عمان اولین کشور عربی است که ایالات متحده آمریکا را به رسمیت شناخت و سفیر خود را در سال 1841 به این کشور اعزام کرد.
نخستین موافقتنامه تجاری بین دو کشور در سال 1832 به امضای ادوارد برتز و زائدبنسلطان رسیده است؛ این اولین موافقتنامه اقتصادی آمریکا با یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس به شمار میآید. از سال 1880 تا 1915 کنسولگری آمریکا در مسقط دایر بود؛ سپس آمریکا تصمیم گرفت روابط خود با عمان را از طریق سفرای خود در کشورهای همسایه اداره کند؛ از این رو در سال 1972 سفیر این کشور در کویت به عنوان سفیر اکرودیته به عمان معرفی شد. در سال 1974 نخستین سفیر آمریکا وارد عمان شد و دسامبر همان سال سفارت عمان نیز به طور رسمی فعالیت خود را در واشنگتن آغاز کرد.
در دهه 1980 دو موافقتنامه اساس روابط آمریکا و عمان شد؛ نخست، تجهیز و تسلیح ارتش عمان با جدیدترین سلاحهای روز آن زمان و دوم، ایجاد یک کمیسیون اقتصادی مشترک به منظور افزایش کمکهای اقتصادی آمریکا به عمان که فعالیت این کمیسیون تا اواسط دهه 1990 ادامه داشت.
یکی از فعالیتهای آمریکا در عمان که نقش مهمی در گسترش بهداشت و آموزش و پرورش در این کشور داشت، تشکیل سپاه صلح بود که در سال 1973 آغاز به کار کرد و تا سال 1983 ادامه داشت.
در سال 1979 و پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، دولت عمان که از نفوذ ایران در داخل مرزهایش به شدت هراسان شده بود، یک موافقتنامه نظامی با ارتش آمریکا به امضا رساند. بر اساس این موافقتنامه، آمریکا ضمن حمایت از دولت عمان در برابر نیروهای خارجی، اجازه استفاده از پایگاههای نظامی این کشور را به دست آورد؛ از این رو در 21 آوریل 1980 هواپیماهای آمریکایی با پرواز از پایگاههای عمان برای رهایی گروگانهای خود در تهران وارد عمل شدند، که هرگز به موفقیت دست نیافتند.
با شکست عملیات آمریکا در طبس و اطلاع مسئولان جمهوری اسلامی ایران از همکاری دولت عمان با آمریکا در این عملیات، دولت این کشور راه فرار به جلو را در پیش گرفت و اعلام کرد، هیچ اطلاعی در این زمینه نداشته و آمریکاییها بدون هماهنگی با آنها از پایگاههای این کشور علیه جمهوری اسلامی ایران استفاده کردهاند.
یکی از معروفترین پایگاههای نظامی آمریکا در عمان پایگاه «تومریت» است که در نزدیکی شهر تومریت واقع شده و نیروی دریایی آمریکا آن را از دولت عمان اجاره کرده است. نیروی هوایی آمریکا حفاظت از بخشهای مختلف این پایگاه، نظیر آشیانه هواپیماها، مخازن سوخت، انبارهای مهمات، اتومبیلها و ساختمانهای اداری را به شرکت امنیتی «DYN CORP» داده است.
در واقع، این پایگاه موظف است نقش حمایت از تجهیزات نظامی آمریکا در منطقه را ایفا کند که سوخترسانی به جنگنده یا امور ترابری و انتقال تجهیزات به دیگر پایگاههای حیاتی آمریکا در منطقه را میتوان از جمله اهداف استفاده از این پایگاه هوایی دانست.
در کل میتوان گفت، پایگاه تومریت یک پایگاه راهبردی با انبوهی از تسلیحات نظامی برای آمریکاست که نقش شاهرگ میان پایگاههای نظامی این کشور یا به اصطلاح قلب پایگاههای آمریکا در منطقه در حوزه ترابری و سوخترسانی است.
از دیگر ویژگیهای این پایگاه، میتوان به نزدیک بودن آن به خلیج عدن و اقیانوس هند اشاره کرد که برای این پایگاه نقش راهبردی دارد و سبب ایجاد ارتباط دائم با ناوگان پنجم دریایی آمریکا در بحرین شده است.
در جریان جنگ آمریکا علیه طالبان در افغانستان پایگاههای نظامی عمان نقش مهمی در پیروزی آمریکا داشتند؛ همچنین در جنگ موسم به آزادسازی عراق نیز این پایگاهها نقش مهمی را ایفا کردند.
نقش عمان
در گفتوگوهای بین تهران و واشنگتن
طی یک دهه گذشته، عمان سعی کرده است نقش میانجی را در گفتوگوهای بین ایران و آمریکا ایفا کند که مسقط پایتخت این کشور بارها میزبان نشستهایی بین دیپلماتهای ایرانی و آمریکایی بود که در نهایت به توافق هستهای ژنو منجر شد. عمان به طور علنی از کمپین واشنگتن برای بهبود روابط با تهران حمایت میکند و بر این باور است که توافق هستهای تنشها بین کشورهای سنی منطقه و ایران را تعدیل میکند. یوسفبنعلوی، وزیر خارجه عمان در گفتوگو با مقامات دفاعی کشورهای غربی و عربی این نکته را خاطرنشان کرد که عمان قصد دارد به صلح و ثبات در جهان کمک کند.
عمان افزون بر ایفای نقش در پرونده هستهای در مقام فروشنده دیپلماسی ایران نیز ظاهر شده است که در از سرگیری روابط تهرانـ واشنگتن فرصتهای زیادی را برای این کشور چهار میلیون نفری ایجاد میکند. گفتنی است، این کشور مدتهاست که پروژه خط لولهای را دنبال میکند که گاز ایران را به عمان انتقال میدهد؛ اما این پروژه به دنبال تحریمهای آمریکا متوقف شده است و در صورتی که تحریمهای آمریکا لغو شود، عمان نیز میتواند از مزایای آن در پیشبرد پروژه خط لوله استفاده کند.