اکبر کریمی/ موسیر گیاهی خودرو و وحشی است که در برخی مناطق کوهستانی ایران یافت میشود.
این گیاه طعمی شبیه سیر و شکلی شبیه پیاز دارد؛ اما برخلاف پیاز، گلهای آن تخم نمیدهد و برای کاشت از نمونه ریزتر آن استفاده میشود. موسیر طبیعتی گرم دارد و سرشار از ویتامینC، پتاسیم، فیبر، اسید فولیک، کلسیم و آهن بوده و برای تقویت قوای جسمانی، بهبود دردهای مفصلی و عضلانی مفید است. ساقه گیاه موسیر مصرف خوراکی ندارد و غالباً پیاز آن در کنار غذا و به عنوان چاشنی و طعمدهنده یا در سالاد، ترشیجات، سس و ماست موسیر استفاده میشود.
خطر انقراض گونه کوهی موسیر در کشور
طی سالهای گذشته، برداشتهای بیرویه موسیر کوهی سبب شده است رشد این گیاه خودرو در کشور کاهش یابد. نگرانی از انقراض این محصول موجب شد تا برخی اهالی روستای حبشی از توابع شهرستان اسدآباد همدان به فکر کاشت مزرعهای آن بیفتند. روستای حبشی اولین روستایی بود که در کشور بهکارگیری روش زراعی کاشت موسیر را از چهار سال پیش شروع کرده و در این زمینه موفقیتهای خوبی نیز حاصل شده است. اکنون کشت این محصول دارویی در روستای حبشی به الگویی برای برخی روستاهای همدان و لرستان تبدیل شده است که روستاهای سولان و دکانوند از این جملهاند.
کشت سالیانه 200 تن موسیر
در روستای حبشی
هادی ربیعی، از اهالی روستای حبشی و یکی از فعالان حوزه کاشت و فروش موسیر در کشور است. او که کشاورزی را از سنین کودکی و کار نزد پدر آموخته است، سالیانه نزدیک به پنج هکتار زمین زراعی زیر کشت موسیر برده و نزدیک به 50 تن محصول برداشت میکند. افزون بر این، ربیعی محصول موسیر روستا را خریده و با واسطه یا به طور مستقیم به بازارهای داخلی و کشورهای خارجی صادر میکند.
تولید روستا از کشت موسیر سالیانه بالغ بر 200 تن میشود که نزدیک به همین مقدار موسیر کوهی نیز از برخی مناطق کوهستانی همدان، لرستان، آذربایجان شرقی و غربی و از ارتفاعات شهرهایی، مانند اشنویه، نقده، مهاباد، پیرانشهر، دیواندره، سقز، ازنا، سنندج، بروجرد و خوانسار برداشت میشود. مقصد همه موسیرهای کوهی و زراعی، روستای حبشی همدان است و این روستا در اصل قطب تولید و فروش موسیر در کشور به شمار میرود. کشاورزان و روستاییان از بخشهای مختلف موسیر خود را به روستا میآورند و به صورت عمده میفروشند. این حجم که در کل بین 300 تا 400 تن موسیر تر و خشک میشود، کم و بیش بخش عمده تولید سالیانه موسیر کشور را تشکیل میدهد.
گیاه دارویی و خوراکی موسیر که آن را در ابتدای فصل پاییز میکارند، مختص مناطق کوهستانی و سردسیر بوده و گیاهی کم آب به شمار میرود. به دلیل بارشهای فصلی در مناطق کوهستانی، از زمان کاشت تا زمان برداشت (اردیبهشتماه) حدود سه یا چهار بار آبیاری محصول کفایت میکند. همین برداشت زودهنگام موسیر، به کشاورز این اجازه را میدهد که در فصل بهار بر روی زمین کشت مجدد انجام دهد.
گفتنی است، گیاه موسیر مانع رشد دیگر گیاهان در زمین نمیشود. حتی برخی کشاورزان به همراه موسیر، گندم یا جو در زمینشان میکارند و پس از برداشت آنها، زمین را شخم زده و موسیر برداشت میکنند.
درآمد 80 درصد اهالی روستا از موسیر
روستای حبشی نزدیک به 560 نفر جمعیت دارد و 150 خانوار را در خود جای داده است. بنا به گفته هادی ربیعی، «درآمد 80 درصد از اهالی روستا به کاشت، جمعآوری موسیر کوهی و خشک کردن آن وابسته است.»
در سال جاری بیش از 30 هکتار از زمینهای زراعی روستای حبشی به کاشت این محصول پرخاصیت اختصاص یافت.
امسال فروش عمده موسیر تازه در روستای حبشی کیلویی نه هزار تومان و در بازار تهران کیلویی حداقل 16 هزار تومان است.
موسیر تازه عمر نسبتاً کوتاهی دارد و برای افزایش طول عمر، آن را خشک میکنند. تاکنون روش مکانیزهای برای خشک کردن موسیر ابداع نشده است؛ به همین منظور تمامی موسیر تهیه شده به روش دستی حلقهحلقه شده و خشک میشود. به دلیل زحمت زیاد و وقتگیر بودن، بیشترین شغل نیز در حوزه همین خشک کردن موسیر ایجاد شده است. اهالی روستای حبشی و روستاهای اطراف با دریافت موسیر پیازی و خشک کردن آن، به ازای هر تن محصول، مبلغی از صاحب محصول دریافت میکنند. روش سنتی خشک کردن، پهن کردن جلوی آفتاب است که در این روش رنگ موسیر خشک شده مقداری تیره میشود. در روش دوم، موسیر را در محیط سایه و خنک پهن و خشک میکنند. ربیعی میگوید: «همسایگان حاشیه جنوبی خلیجفارس تمایل بالایی به خرید موسیر آفتابی دارند؛ ولی برای مصرف داخلی یا صادرات به کشورهای آمریکا، استرالیا و کشورهای اروپایی از نوع دوم استقبال میشود.»
صادرات موسیر و مشکلات آن
ربیعی با سفر به شهرهای سلیمانیه و بغداد توانسته است با عمدهفروشهای عراقی رابطه تجاری برقرار کرده و محصول تولیدی خود را به این کشور صادر کند. وی سال گذشته حدود 150 تن موسیر به این کشور همسایه صادر کرده است.
موسیر صادراتی کشور به صورت فلهای و در وزنهای 15 کیلو به بالاتر و در گونی یا به صورت کارتنی بستهبندی میشود. همین موسیر را واسطهها در ابعاد کوچک و با ظاهری شکیل بستهبندی کرده و با قیمت چند برابری در کشورهای هدف به فروش میرسانند.
به دلیل برداشت خارج از قاعده موسیر کوهی و امکان آسیب رسیدن به منابع زیستی این گیاه، سازمان منابع طبیعی صادرات این محصول را ممنوع اعلام کرده و تنها به عده معدودی مجوز صادرات موسیر خشک میدهد. با توجه به آغاز کشت زراعی این محصول در کشور، امید میرود تسهیلات ویژه صادراتی به فعالان این حوزه داده شود تا شاهد کاشت بیش از پیش موسیر در کشور باشیم.
هادی ربیعی میگوید: «امکان کشت این محصول در مناطق کوهستانی کشور وجود دارد و شهریورماه بهترین زمان برای تهیه موسیر ریز برای کاشت است.»
برای تهیه گزارش از فعالیتهای اقتصاد مقاومتی در استان خود با شماره تلفن 09193472981 برادر اکبر کریمی تماس بگیرید.