حسن فلاح/ کوی و برزن در ایام محرم با بیرق و عَلم سیاهپوش میشود. همه دغدغه عزاداری حضرت سیدالشهداء(ع) را دارند؛ اما زمانی که این شور عزاداری با شعور سیاسی و اجتماعی و درسآموزی توام میشود، بصیرت و معرفت ایجاد میکند. از این منظر، عزاداری و هیئتداری علاوه بر کارکرد مذهبی، آثار اجتماعی و سیاسی نیز دارد. امام خامنهای(مدظلهالعالی) درباره ابعاد سیاسی مداحی میفرمایند: «مدّاحی ضمن اینکه مدح بهترین خلایق عالم است ـ موضوعش مدح بهترین خلایق عالم است که اهل بیت(علیهمالسّلام) باشند؛ لذا شأن و رفعت والایی دارد؛ مدّاحی به طور طبیعی این است ـ امّا شما نگاه کنید ببینید مثلاً شاعری مثل دعبل خزاعی در قصیده «مدارس آیات» چه دارد میگوید؛ قصیده «مدارس آیات» آن قصیدهای [است] که حضرت [رضا (سلاماللهعلیه)] تشویق کردند و به او کسوه (جامه و لباس) دادند و صله دادند. این قصیدهای است که اصلاً بساط بنیعبّاس را، فلسفه وجودی بنیعبّاس را زیر سؤال میبرد و آنها را محکوم میکند؛ یعنی سیاسی محض است؛ فقط این نیست که یک روضهخوانی محض و مرثیهخوانی محض باشد؛ نه، مرثیهخوانی لازم است امّا همان کاری که در کنار مرثیهخوانی انجام میگرفته، مورد توجّه ائمّه(علیهمالسّلام) است. قصیده دعبل، قصیده کُمیت، قصاید گوناگون که شعرای آن وقت میگفتند، دیگران هم میخواندند و انشاد میکردند؛ یعنی مثل شما که با صدا میخوانید، چه خود شاعر، چه دیگری، میآمدند و آنها را با صدا برای مردم میخواندند؛ وسایل تبلیغات جمعی عبارت بود از همینها؛ امروز شما از همینها میتوانید استفاده کنید؛ از وسایل تبلیغات جمعی بهرهمند بشوید و مردم را هدایت کنید؛ این به نظر من کار بسیار اساسیای است.»(11/1/1395)
در ذیل گفتوگوهایی با مداحان اهل بیت برادران حسین سازور و ابوذر بیوکافی که در استان گیلان و هیئت ثارالله فعالیت میکند، صورت گرفته است. گفتنی است، این دو مداح بر نقش بصیرتآفرین هیئتها و مداحیها تأکید دارند.
با وجود مشغلههای زیاد این دو مداح لحظاتی را به گفتوگو با هفتهنامه صبح صادق اختصاص دادند و درباره فضای مداحی کشور و این روزهای داغ ستایشگری صحبت کردند که در ادامه میخوانید.
در اردوگاه امام حسین(ع)
کسی نگران نجات نباشد
حسین سازور درباره اینکه هیئتها و مستمعان باید چه بسترهایی را برای عزاداری عظیم اهل بیت(ع) که محرم حسینی باشد، فراهم کنند، میگوید: «مصداق بارز آن روایت امام صادق(ع) است که فرمودند: «هرکس در روز عرفه در عرفات باشد، شک بکند که بخشیده شده، کافر است.» از ایشان سؤال کردند حتی غیر از شیعیان. فرمودند: حتی غیر از شیعیان! ولی چون از عرفات بیرون میآید، دوباره از روی اعتقاد ضعیف، گناه به سراغش میآید. باید این طور بگویم تا در اردوگاه و هیئت امام حسین(ع) هستید، نجات پیدا میکنید و هیچ نگرانی ندارد. این نگرانی برای بعد از محرم
است.»
باید با مسئله امام حسین(ع)
اعتقادی برخورد شود
وی با اشاره به اینکه یک مستمع چطور باید خودش را به آمادگی مطلوب یک عزاداری واقعی برساند، افزود: «اگر با مسئله امام حسین(ع) اعتقادی برخورد شود، همهچیز مستحکم خواهد بود و در صورت رفتار احساسی، به نتیجه مقطعی دست پیدا میکنیم. اگر با هیئت، مداح، سینهزن و اطعام امامحسین(ع) اعتقادی عمل شود، همچون کوه، استوار و محکم خواهد بود؛ یعنی در صورت برخورد احساسی و کسب نتیجه مقطعی، پاسخ لازم از این موضوع به دست نمیآید یا به معنای واقعی آن مطلوبیت مورد نظر به منصه ظهور نخواهد رسید.
چرا با اهل بیت(ع)
معامله میکنیم؟!
این مداح برجسته کشور در ادامه اضافه کرد: «متأسفانه، شاهد هستیم گاهی کسی گلایه میکند که ما به هیئت رفتیم و از امام حسین(ع) رفع حاجت و گرفتاری طلب کردیم؛ اما توفیقی حاصل نشد. باید در پاسخ این کجفهمیها بگویم اعتقادی پا به هیئت نگذاشتید و دامن اهل بیت(ع) را از روی احساس و معامله گرفتید! یا عزیزی میگفت برای استجابت دعایی خدمت حضرت علیبن موسیالرضا(ع) در مشهد رفتیم، اما کارم درست نشد؛ اینجا باید گفت شما امتحان کردید که اهلبیت مستجابالدعوه هستند یا اینکه برخی این نظر را داشتند که برویم ببینیم این کشتی نجات است!»
پس از فتنه 88
هیئتها بهروزتر و هوشیارتر عمل میکنند
سازور در پاسخ به این پرسش که برای اجرای رهنمودهای رهبر معظم انقلاب در هیئتهای مذهبی کشور باید چه اقداماتی انجام شود، تأکید کرد: «حضرت آقا میفرمایند آن حرفها و توصیههایی را که باید اعلام میشد، انجام دادهایم؛ به واقع «در خانه اگر کسی هست یک حرف هم زیاد است.» هرکسی که میخواست این موضوعات را متوجه شود، بارها بر آن تأکید شده است. مگر کسی میتواند هیئتدار باشد و بگوید این مفاهیم و معارف را درک نکرده است. الآن خیلی از هیئتها به ویژه بعد از فتنه 88 خودشان را با مسائل روز تطبیق میدهند. برای اینکه آن فتنه در بسیاری آگاهی ایجاد کرد.»
هیئتها فعالانه
در میادین مختلف حضور دارند
وی افزود: «آن مطالبی که امام خامنهای درباره هیئتها فرمودند؛ هرچه زمان میگذرد این واقعیت طلوع بیشتری میکند و همهگیر میشود؛ از این رو بسیاری از هیئتها در همه مسائل موضعگیریهای به روزی دارند و نسبت به مسائل کلان جامعه خودشان را دخیل میدانند. در حال حاضر، شهدا را به میدان میآورند. همین حاجیان جان باخته در منا را آوردند و چه فعالانه حضور پیدا کردند. در زمینه مسائل هستهای هم این هیئتها وارد کار میشوند. در واقع اگر یک مسئله سیاسی مهم پیش میآید که باید موضعگیری در پی داشته باشد، اینها موضعگیری میکنند.
اول تربیت
دوم آموزش!
ابوذر بیوکافی درباره انتقال بهتر دغدغههای رهبر معظم انقلاب درباره عمقبخشی معارف اسلامی در هیئتها به جوانان مستمع هیئت ثارالله رشت، تصریح کرد: «سربازی در راه ولایت ایجاب میکند از بیانات و توصیههای رهبر معظم انقلاب غافل نشویم و برای تحقق آن از هیچ کوششی دریغ نکنیم. تعمیقبخشی درخواستی نیست که حضرت آقا امسال آن را بیان کرده باشند؛ بلکه مطالبهای است که ایشان سالها آن را مطرح میکنند. برای تحقق نگاه و نظر حضرت آقا دو نکته اساسی وجود دارد که بنده نیز در این راستا اقداماتی انجام دادهام؛ اول تربیت و دوم آموزش.
مداح ما باید با تربیت
خودسازی کند
وی تأکید کرد: «یکی از مشکلاتی که امروز در مداحی به چشم میخورد، نداشتن تربیت مناسب برخی از هیئتیها و ذاکران ماست. منظور از فعالیت تربیتی، تربیتی است که عارف و اسوه اخلاقی همچون آیتالله قاضی در حق شاگردانش انجام داده است. مصداق بارز آن حاجعلی انسانی و حاجمنصور ارضی دو مداح بزرگ ما هستند که پای درس بزرگان و علما تربیت شدند و خودسازی کردند. اگر این خودسازی صورت گیرد مقدمهای خواهد بود بر ایجاد آموزش. حقیقتاً راه نجات بشر در خودسازی و تربیت در سه حوزه عقلی، قلبی و جسمی است.
مداحی پایه جدی
تحولات اجتماعی و مذهبی
بیوکافی در پاسخ به این پرسش که مداح چه نقشی میتواند در بصیرتافزایی مردم ایفا کند؟ گفت: «برای دانستن نقش مداح در معرفتافزایی و بصیرتافزایی مردم باید به تأثیر مداحی در شکلگیری انقلاب اسلامی و سقوط حکومت فاسق پهلوی، موفقیت تبلیغ حرکت مقدس رزمندگان در جنگ هشت ساله و همچنین دفاع از حریم ولایت در روز 9 دی توجه داشته باشیم. حتی اگر کسی گذرا از کنار این همه تأثیر بگذرد، ریشه کنشها، واکنشها و تقویت گرایشهای مذهبی مردم را در مداحی پیدا میکند که به واقع این ابزار مهم تبلیغ اسلام ناب محمدی امروز به یکی از پایههای بسیار جدی تحولات اجتماعی و مذهبی ما تبدیل شده است.»
مداح اعتقاداتم
هستم!
وی در پاسخ به این پرسش که برای بصیرتافزایی چه اقداماتی انجام داده، خاطرنشان کرد: «اولاً، سعی کردم مداحِ اعتقاداتم باشم؛ اعتقاد مذهبی و انقلابی... به عبارت بهتر، در کنار روضههای اهلبیت با ابزار شعر، روشنگری کردم، چه در زمان فتنه که بنابر وظیفه باید در دفاع ولایت و رهبری، ستایشگری میکردم و چه بعد از آن در حفظ انسجام و وحدت میان شیعه و سنی، جنگ با صهیونیسم و توافق نکردن با ستمگران نغمهسرایی کردم.»
روضههایی از جنس اشک سیاسی!
این مداح جوان در پایان گفت: «حتی سعی کردم روضههایی که میخوانم، پیامی را مخابره کند. مثلاً ماجرای شهادت حضرت مسلمبنعقیل را با ربط به موضوع ولایت فقیه و نایب امام، تبیین کردیم؛ همان اشک سیاسی که حضرت امام(ره) بر آن تأکید کردند. به نظرم در جامعه امروز دیگر مداحی صرف عاشقانه و حالی جواب نمیدهد. بحمدالله مردم هم با این روشها ارتباط برقرار نمیکنند. امروز مداحی براساس علم و اعتقاد، بسیار تأثیرگذار و جهانشمول است.