مونس واقعی

تا خدا هست

کسی تنها نیست

من اگر گم شده‌ام

تو اگر خسته شدی

در پس پرده اشک من و تو

مأمن گرم خداست

او همین جاست

کنار من و تو

سال‌ها منتظر است؛

تا به سویش بدویم از سر شوق

 تا صدایش بزنیم از سر عجز

و بفهمیم که او مونس واقعی خلوت ماست

امام صادق(ع) به «مسمع» که از سوگواران و گریه‌کنندگان بر عزای حسینی بود، فرمود: «خدای، اشک تو را مورد رحمت قرار دهد. آگاه باش، تو از آنانی که از دلسوختگان ما به شمار می‌آیند و از آنانی که با شادی ما شاد می‌شوند و با اندوه ما غمگین می‌گردند. آگاه باش! تو هنگام مرگ، شاهد حضور پدرانم بر بالین خویش خواهی بود.» 

وسائل‌الشیعه

 ج 10، ص، 397

 آرش فهیم/ امسال به مناسبت هفته دفاع مقدس دو سریال مرتبط با این موضوع از سیما پخش شد. «شکوه یک زندگی» و «پرواز در ارتفاع صفر» روایت‌هایی درباره دوران جنگ تحمیلی را به تصویر کشیدند و سعی کردند به ایثارگران و خانواده‌های آنها ادای دین کنند. تا اینجای کار همه چیز قابل قبول و تحسین‌برانگیز است؛ اما آنچه در این دو سریال اتفاق افتاد، درجا زدن آنها در موضوعات تکراری و ماجراهای کلیشه‌ای بود. در حالی که هر گوشه از دفاع مقدس ما پر از اتفاقات شگفت‌انگیز ناگفته است، دو سریالی که سیما برای این مناسبت تدارک دید، حرف‌های تازه‌ای برای گفتن نداشتند.

«شکوه یک زندگی» به کارگردانی رضا بهشتی که از شبکه دو سیما پخش شد، داستان تکراری انتظار خانواده‌های رزمنده‌ها برای بازگشت آنهاست. بخش اول این سریال که به ازدواج نارگل و یحیی انجامید، براساس کهن‌الگوی رقابت پسر فقیر و پولدار برای رسیدن به یک دختر شکل گرفت. در این کهن‌الگو که بارها در داستان‌ها و فیلم‌های دیگر تکرار شده، دختر به پسر ثروتمند نه می‌گوید و پسر فقیر را به دلیل ویژگی‌های شخصیتی برتر انتخاب می‌کند؛ اما آن کسی که در این رقابت شکست‌ خورده نیز به این راحتی میدان را خالی نمی‌کند و به حیله‌های خود ادامه می‌دهد و انتقام می‌گیرد. این بخش از سریال، در دوران پیش از انقلاب می‌گذرد. سال‌ها و ماه‌های پایانی رژیم پهلوی در روستاها مملو از تضاد میان اربابان و مردم عادی بود. جای تعجب است که چرا این موضوع در این بخش از سریال به هیچ وجه مطرح نمی‌شود؟!

اما بخش دوم سریال هم درباره رفتن یحیی به جبهه است. در این بخش نیز سیر داستان و حوادث آن شبیه به «شیار 143» است. با این تفاوت که در آن فیلم، انتظار یک مادر برای بازگشت فرزندش به تصویر کشیده شده بود و در این سریال، یک همسر منتظر شوهرش است. 

افزون بر تکراری بودن همه جزئیات داستان، آنچه در سریال «شکوه یک زندگی» قابل انتقاد است، نبود روح مبارزه و حماسه است. برخلاف عنوان سریال، ما با قصه‌ای مواجه هستیم که آدم‌ها همه افسرده، دل‌مرده و غمگین هستند. شکست، جدایی و هجران بر تاروپود این درام تنیده شده است. این در حالی است که نیاز اصلی و اساسی مردم و به ویژه جوانان به آثاری است که در کنار نمایش رنج‌ها و مصایب خانواده‌های داغدیده در دوران جنگ، روح سلحشوری و مقاومت را هم به مخاطب خود منتقل کنند. برخلاف این نیاز، برآیند مفهومی و محتوایی سریال «شکوه یک زندگی» به دختران جوان و نسل امروز این است که اگر با فردی مانند یحیی ازدواج کنند، باید یک عمر زندگی خود را در پریشانی و اندوه بگذرانند! 

در قسمت آخر این سریال، فرزند یحیی، پس از پیدا شدن پیکر مطهر پدرش، به جای افتخار و سربلندی، به گونه‌ای برخورد می‌کند که گویی از پدرش طلبکار است! کافی است گفت‌وگوی این دختر با روح یحیی در منطقه جنگی را یک بار دیگر نگاه کنیم؛ این سکانس بیشتر شبیه به محاکمه یک متهم است. دختر طوری با روح پدر شهیدش صحبت می‌کند که گویی حقی از او ضایع شده و یحیی به او مدیون است! آیا این دختر عاقل و بالغ که ظاهری معقول هم دارد، هنوز پس از این همه سال نمی‌داند که پدرش برای چه او را رها کرده و به جبهه رفته است؟  

«پرواز در ارتفاع صفر» به کارگردانی حسن برزیده نیز همین وضعیت را داشت؛ این سریال که از شبکه اول سیما پخش شد، روایتگر زندگی یک خلبان نیروی هوایی ارتش در دوران دفاع مقدس است. اولین برداشت مخاطب این سریال، شباهت بسیار زیاد آن به سریال «شوق پرواز» است. داستان آن سریال هم، تلفیقی از زندگی خانوادگی و شخصی و دنیای کاری یک خلبان بود. عباس بابایی هم با وجود زندگی عاشقانه و زیبای خود، برای دفاع از همه چیز می‌گذرد. در سریال «پرواز در ارتفاع صفر» نیز همه چیز عیناً تکرار می‌شود. در این سریال هم یک خلبان بر سر دو راهی مأموریت‌های دشوار و خطرناک خود در جنگ و زندگی خانوادگی‌اش دچار چالش می‌شود. با اینکه فضای این سریال نیز درباره جنگ هوایی است و این عرصه مملو از حماسه‌آفرینی و اتفاقات مهیج است؛ اما سازنده سریال از این ظرفیت بهره چندانی نبرده و بیشتر بر مسائل حاشیه‌ای و درگیری‌های عاطفی قهرمان خود متمرکز شده است.  

در پایان اینکه مرکز امور نمایشی سیما که مسئول اصلی ایده‌یابی، طراحی و تولید سریال‌هاست، به تجدید نظر در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی در زمینه ساخت آثار دفاع مقدسی نیاز دارد. همچنین، این موضوع نباید به هفته دفاع مقدس محدود شود و به جای مضامین تکراری باید مسائل بکر و متناسب با نیاز امروز جامعه مدنظر قرار بگیرد.

 حسین کارگر/ یکی از نهادهای مظلوم در سینمای ایران «خانواده» است. کافی است فیلم‌های اکران شده در سال جاری، آثار روی پرده و همچنین فیلم‌هایی که در نوبت اکران هستند را مرور کنیم تا به این واقعیت برسیم، حتی قرار است به لطف سازمان سینمایی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، فیلمی روی پرده برود که هر چند عنوانش «خانه دختر» است؛ اما مضمونی در راستای ویران کردن خانه و زندگی خانواده‌های ایرانی دارد!

نکته جالب و تأمل‌برانگیز این است که کارگردان این فیلم، یکی از پرکارترین کارگردان‌های تلویزیون در زمینه تولید سریال‌های خانوادگی است؛ اما این فیلمساز از خودش دو چهره متفاوت نشان داده است. در تلویزیون برای جلب توجه مدیران صداوسیما و چنگ انداختن به بودجه، خود را دلسوز خانواده و پیگیر آسیب‌های خانوادگی نشان می‌دهد و در سینما برای فتح گیشه و جذب مخاطب به هر ترفندی دست می‌زند و در فیلم آخرش به طور مستقیم، نهاد خانواده را هدف گرفته است.

این کارگردان دو چهره در این فیلم که چند سالی از اکران دور نگه داشته شده بود و به لطف سیاست نمایش فیلم‌های مشکل‌دار در سازمان سینمایی به پرده سینماها نزدیک شده، چهار سوژه ارزشی را هدف تخریب و تخطئه قرار داده است. اول، خانواده را محیطی ترسناک و مرکز آزار و اذیت نمایش داده است. دوم، پدر ستون و سرپرست این نهاد مقدس را، عامل سقوط و نابودی زندگی دختر خود معرفی می‌کند. ازدواج، دیگر محور تخریبی این فیلم است. دختری که قبلاً در خانواده و از سوی پدرش آزار دیده بود، برای ازدواج و به دلیل سنت‌ها و باورهایی که حول این موضوع وجود دارد، به اوج بدبختی می‌رسد و راهی جز فرار و مرگ نمی‌یابد. تکمیل‌کننده این پازل، قشر متدین جامعه است که باز هم در این فیلم در قالب هیولاهایی منفور به نمایش درآمده است!

وقتی فیلم‌های دیگری که در این مدت به نمایش درآمده‌اند را کنار «خانه دختر» قرار می‌دهیم، نمی‌توانیم نتیجه‌ای جز این بگیریم که اقلیتی که بر سینمای کشورمان سلطه یافته‌اند، به طور جدی مشغول تخریب خانواده در فیلم‌های خود هستند. فیلم‌هایی چون؛ «پا تو کفش من نکن»، «مالاریا»، «ایتالیا، ایتالیا»، «تابستان داغ»، «ماجان» و... همه به دنبال القای بن‌بست بودن زندگی خانوادگی هستند. این وضعیت گویای آن است که بازنمایی خانواده و به طور ویژه زن در سینمای ایران، در حال انحراف از معیار است و به یک بازنگری و آسیب‌شناسی جدی نیاز دارد. این نوع تصویرسازی از زنان و خانواده در بیشتر فیلم‌های سینمای ما با واقعیت جاری در بخش بزرگ جامعه در تضاد است. به صراحت باید گفت که فیلم‌های سینمای ایران، آینه تمام‌نمای فضای اجتماعی ما نیستند و تنها اقلیت‌ها را روایت و گزارش می‌کنند. از سوی دیگر، از آنجا که به هر حال سینما یک رسانه تأثیرگذار است، جهت‌گیری بسیاری از فیلم‌ها تأثیری منفی و مخرب بر فرهنگ عمومی ما خواهد گذاشت.

 استقبال از دو نماهنگ درباره سردار سلیمانی و شهید حججی

خواننده دو نماهنگ درباره قاسم سلیمانی و شهید حججی معتقد است، دانلود بالای این دو اثر در فضای مجازی نشان‌دهنده علاقه همه مردم به این قهرمانان است.

علیرضا بیرانوند، خواننده دو نماهنگ «مدافع حرم و وطن» با موضوع سرلشکر سلیمانی و «قهرمان قهرمانان» درباره شهید محسن حججی، در گفت‌وگو با کیهان اظهار داشت: «نماهنگ «مدافع حرم و وطن» درباره سرلشکر قاسم سلیمانی، در فضای مجازی با استقبال بسیار گسترده‌ای مواجه شد، به طوری که در یکی از پایگاه‌های اینترنتی اصلی انتشار آهنگ‌های مجاز، بیش از 50 هزار بار دانلود شد.» وی درباره دومین نماهنگ خود درباره مدافعان حرم هم گفت: «بعد از اعلام خبر تشییع قریب‌الوقوع پیکر محسن حججی، با همکاری مرکز فرهنگی رسانه‌ای صبا در کوتاه‌ترین زمان ممکن اقدام به تولید نماهنگ «قهرمان قهرمانان» کردیم. با توجه به فرصت اندکی که در اختیار داشتیم، این اثر به صورت واکنش سریع، اما در بالاترین کیفیت ممکن ساخته شد. این اثر هم توانست در میان خیل گسترده خواننده‌ها و حجم زیاد موسیقی‌هایی که در فضای مجازی منتشر می‌شود، جایگاه خوبی پیدا کند. به طوری که در یکی از پایگاه‌های اینترنتی معتبر موسیقی، در رده بالای دانلود قرار گرفت.»

داستان خورجین‌های لب‌به‌لب نامه را می‌دانم

بدعهدی کوفیان را هم ...

به ظاهر مردانی که قول‌شان قول نبود!

داستان دستان ماه منیر بنی‌هاشم را هم شنیده‌ام

و حکایت ایستادگی قافله‌سالار کرب‌وبلا را

همو که سر به راه دین داد و جاودانه شد

همو که هنوز نامش قوت زانوان علمدارانش است

همو که الگو شد برای تن‌های بی‌ سر

او زاده فاطمه(س) و تربیت شده علی(ع) بود

مگر می‌شود زاده فاطمه(س) باشی و آزاده نباشی

مگر می‌شود با نان علی اطعام شده باشی و راهت جز این باشد

مهدی(عج) جان! راه تو راه حسین(ع) است

و مکتب تو نیز هم...

کوفیان به حسین(ع) وفا نکردند

اما قول می‌دهم در مکتب تو 

مشق آزادگی تمرین کنم

و بایستم بر عهد خود با تو

تا پای جان ...

*لطفاً بفرمایید با توجه به اینکه ائمه(ع) هر یک وظیفه‌ و رسالتی برای امامت و هدایت بشریت بر عهده داشتند، امام سجاد(ع) در آن برهه حساس چه مسئولیتی داشتند؟

دهقان: امام سجاد(ع) معارف را براساس دعا مطرح می‌کردند، چون اختناق در آن دوران موج می‌زد و وضع نامساعد، اجازه نمی‌داد ایشان بی‌پرده و صریح با مردم سخن بگویند. البته تنها دستگاه‌های حکومتی نبودند که نمی‌گذاشتند، مردم هم نمی‌خواستند و جامعه نالایق بود. 34، 35 سال از سال 61 تا 95 زندگی امام سجاد(ع) این طور گذشته است. البته با گذشت زمان وضع بهتر شد؛ لذا امام صادق(ع) می‌فرمایند: «بعداً مردم ملحق شدند و دوران امام باقر(ع) وضع به مراتب تغییر کرد. امام سجاد(ع) همواره بر توجه به کادرسازی جامعه تأکید داشتند. این زندگی امام سجاد(ع) است که در طول 35 سال آرام آرام آن محیط تاریک و ظلمانی و آن مردم غافل و بی‌خبر را از جنگ شهوات، از یک طرف و تسلط دستگاه‌ها از طرف دیگر رهایی می‌بخشد و مجموعاً یک عده و یک مجموعه مؤمن علاقه‌مند و صالحی که بتواند قاعده‌ای شوند برای کارهای آینده، به وجود می‌آورد.»

 آقامیری: اول باید بدانیم دوران امام سجاد(ع) چه ویژگی‌هایی داشته است. دوران امامت امام سجاد(ع) چهار ویژگی داشت؛ اول اختناق شدید، دوم شبهات و انحرافات فکری. سوم فساد فرهنگی، چهارم، بی‌تفاوتی و وادادگی خواص. با توجه به این ویژگی‌ها، امام سجاد یکی از مهم‌ترین کارهایی که انجام دادند این بود که؛ اگرچه تبیین و تفسیر دین با دیدگاه مخصوص اهل‌بیت(ع)، وحی و تحریفات و کج‌فهمی‌ها از معارف اسلامی و احکام دینی بود، اما بالاترین هدف طبق قرائن حتمی جهاد برای تشکیل حکومت علوی و تأسیس نظام عادلانه اسلامی بود؛ لذا بیشترین دشواری‌های زندگی‌های مرارت‌بار و مملو از ایثار ائمه با این هدف صورت گرفت. این هدف اصلی حضرت سجاد(ع) است.

*یکی از موضوعاتی که درباره امام سجاد(ع) گفته می‌شود عارضه بیماری حضرت در حادثه کربلا بود، بسیاری عنوان این بیماری را تمارض گذاشته‌اند؛ لطفاً بفرمایید که آیا حضرت از همان ابتدای حادثه کربلا بیمار بودند یا در حین نبرد بیمار شدند، یا اینکه معجزه‌ای بود که این بیماری اتفاق بیفتد، در این باره توضیح دهید.

دهقان: شیخ مفید درباره بیماری امام سجاد(ع) در کربلا معتقد است: «همین که امام حسین(ع) شربت شهادت نوشید، شمر برای کشتن امام سجاد(ع) به وی حمله برد، امام زین‌العابدین که در بستر بیماری به سر می‌برد با دفاع حمید‌بن‌مسلم از شر حمله شمر در امان ماند. عمربن‌سعد آن حضرت را در حالی که از بیماری رنج می‌برد با اهل بیت به کوفه انتقال داد. امام سجاد(ع) در قیام خونین کربلا مدت ‌کوتاهی بنا به مشیت الهی بیمار بود و پس از بهبودی به مدت 35 سال امامت و زعامت جامعه مسلمین را تداوم بخشید. اینکه برخی این امام همام را دائم‌المریض معرفی کرده‌اند تا آنجا که در اذهان عوام این قضیه مانده است، در حقیقت نسبت به امام چهارم(ع) و فداکاری‌های ایشان بی‌توجهی کرده‌اند.»

آقامیری: به نظرم استناد به آیات قرآن برای نشان دادن قدرت و اراده خدا برای حفظ ولی‌اش برای مسیری که اراده کرده قابل توجه است، مثل اینکه خداوند تبارک و تعالی به اراده خودش اصحاب کهف را در خواب فرو می‌برد. به همین طریق آنها را علاوه بر اینکه آیه الهی قرار می‌دهد، از شر طاغوت زمان خودشان حفظ می‌کند، یا درباره حضرت عیسی(ع) برای اینکه او را از آسیب و گزند طاغوت‌های زمانش حفظ کند برای آنها شبهه مرگ حضرت عیسی(ع) را پیش می‌آورد، در حالی که او را حفظ شده به آسمان‌ها عروج می‌دهد. همین مسئله را ما درباره امام سجاد(ع) هم داریم. پس بیماری آن حضرت در آن مقطع با اراده خداست، برای اینکه تکلیف جهاد برای ایشان نباشد و ایشان از این طریق از گزند بدخواهی کسانی که قصد شهادت ایشان را داشتند، نجات پیدا کند.

*در وقایع پس از عاشورا و اسارت اهل‌بیت(ع)، حضرت(ع) خطبه‌های پرصلابتی در رسوایی آل‌امیه ایراد کردند، بفرمایید آن خطبه‌ها، چه در آن مقطع و چه پس از آن چه نقش یا تأثیری برای بیداری بشر داشتند؟

دهقان: حضرت امام سجاد(ع) و حضرت زینب کبری(ع) در میان مردم شام انقلاب به پا کردند؛ شامیان دریافتند کسانی که با چنین وضع فجیعی در کربلا شهید شدند، شورشی نبودند. آنها خاندان کسی هستند که یزید به نام وی بر مسلمانان حکومت می‌کند. مؤذن دربار یزید اعتراض کرد و با شگفتی پرسید تو که می‌دانستی اینها فرزندان پیامبر هستند، به چه علت آنان را کشتی و دستور دادی اموال آنها را غارت کنند؟! عالم یهودی که در مجلس یزید بود پس از شنیدن سخنان امام سجاد(ع) از یزید پرسید این جوان کیست؟ یزید گفت، فرزند حسین. یهودی گفت: کدام حسین؟ وقتی فهمیدند از خاندان پیامبر اکرم(ص) هستند، حسین کسی است که مظلومانه در کربلا به شهادت رسیده و از فرزند دختر رسول‌الله است، یزید را سرزنش کرد و گفت: شما دیروز از پیامبرتان جدا شدید و امروز فرزندش را کشتید.

آقامیری: در این باره که خطبه‌های حضرت سجاد(ع) چقدر راه‌گشای بشر بوده به نظر می‌آید کسانی که فکر می‌کنند مسئله عاشورا یک مسئله مقطعی در یک برهه از تاریخ است، اشتباه بزرگی می‌کنند و قیام عاشورای امام حسین(ع) یک جریانی را ایجاد کرد که این جریان در نهایت حرکت تاریخی خودش به سقوط کامل جبهه طاغوت در عالم منجر شد. اکنون نقش خطبه‌های امام‌سجاد(ع) و حضرت زینب(س) مشخص می‌شود، تداوم این جریان تاریخی که با رشادت امام حسین(ع) ایجاد شد، با این نگاه و این خطبه‌ها تضمین شد.

*یک شبهه دیگری وجود دارد که بسیاری از معاندان به آن می‌پردازند و البته برخی هم ناآگاهانه موضوع قیام مختار را مطرح می‌کنند. در همین مختارنامه هم دیدیم! در عین حال آیا حضرت اذن دادند یا همان طور که مشاهده شده، این کار از طریق محمد‌بن‌حنفیه انجام شد؟

دهقان: آیت‌الله خوئی در کتاب خود آورده است که برخی روایات مختار را تأیید می‌کنند. در یکی از روایات آمده است، امام سجاد(ع) این وظیفه را به محمدبن‌حنفیه سپردند و به او فرمودند، وی در رابطه با مختار عمل کند. همچنین، آیت‌الله خوئی این موضوع را که مختار مؤسس فرقه «کیسانیه» است، رد می‌کند؛ اما به هر حال حتی در انقلاب اسلامی خودمان نیز که به رهبری فقیه عادل شکل گرفت؛ هم در اول انقلاب و هم اکنون نمی‌توانیم بگوییم که هیچ جا اشتباه نکرده‌ایم و هیچ تخلفی صورت نگرفته است؛ قاعدتاً در قیام مختار هم ممکن است تخلفاتی صورت گرفته باشد.

 آقامیری: دو نقل مشهور است؛ برخی از بزرگان ما قائل هستند که به طور حتم خونخواهی امام حسین(ع) امری ممدوح است. مختار شخصیتی است که مورد عنایت اهل‌بیت(ع) بوده و مورد لطف و محبت اهل‌بیت(ع) ما قرار گرفته است. امام باقر(ع) می‌فرمایند: «مختار را بد نگویید که او دشمن ما را کشت و انتقام خون ما را گرفت.» در جایی امام باقر(ع) به پسر مختار می‌فرمایند: «خدا پدرت را بیامرزد. حق ما را از هر که بر او حق داشتیم گرفت.» یا در مورد شخصیت مختار وقتی حضرت مسلم وارد کوفه شد، اولین جایی که رفت خانه مختار بود. ایشان جزء شخصیت‌های برجسته و جزء محبان اهل‌بیت(ع) بوده است. آیت‌الله خوئی که در مباحث علم رجال سخت‌گیرانه نکاتی را مطرح می‌کردند، مختار را «ثقه» می‌داند و صفحاتی را به شخصیت ایشان اختصاص داده است؛ اما بعضی از بزرگان اعتقاد دارند این کار با اذن ولی خدا بوده؛ اما با توجه به اینکه جان ولی خدا امام سجاد(ع) در خطر بوده، به طور مستقیم با ایشان ارتباط نمی‌گرفتند و با محمدبن‌حنفیه ارتباط نزدیک‌تری داشتند؛ چراکه اگر زبیری‌ها و یزیدیان متوجه می‌شدند محمد‌بن‌حنفیه ارتباط جدی با مختار دارد، به طور حتم او را به شهادت می‌رساندند. با همه این ملاحظات، می‌بینیم که چندین بار محمدبن‌حنفیه و بعضی از بنی‌هاشم دستگیر می‌شوند و مورد بازخواست قرار می‌گیرند. پس اکثریت بزرگان ما قیام مختار را به طور قطع قیامی می‌دانند که مورد تأیید حضرت بوده؛ ولی به دلیل تقیه آن زمان که امام سجاد(ع) در آن زمان زندگی می‌کرد، خفقانی داشته و متأسفانه مردم نسبت به امام سجاد(ع) مردمی جاعل و بی‌معرفت بودند. همه اوضاع و احوال دست به دست هم می‌دهد تا امام(ع) نتواند به طور مستقیم به این قضیه ورود کنند و به طور حتم و جریان مختار غیر مستقیم مورد تأیید حضرت بوده است.

* امام سجاد(ع) در حفظ و ماندگاری عاشورا چه از جنبه احساسی و چه از جنبه حماسی، چه نقشی را ایفا کردند؟

دهقان: در اینکه کار مختار در جهت سرکوب قاتلان امام حسین(ع) مورد تأیید بوده، شکی نیست؛ اما اینکه بگوییم امام سجاد(ع) تا چه حد این قیام را تأیید کرد، باید گفت که اگر ما حتی در ظاهر تأییدیه‌ای هم نداشتیم، نمی‌توانستیم بگوییم که ائمه مخالف کار مختار بودند؛ مگر اینکه ادله مخالف پیدا شود. 

آقامیری: به بعضی از اقدامات امام سجاد(ع) که سبب شد در اهداف کوتاه‌مدت بنی‌امیه براندازی شود و در اهداف بلندمدت مسیر جریان تاریخ به سمت حاکمیت مطلق توحید در عالم به ویژه در عصر مهدوی پیش برود، به چند نمونه اشاره می‌کنم؛ اقدام اول مقابله امام سجاد(ع) با سرشبکه‌های انحراف و رخوت بود. در واقع، امام(ع) با کسانی که در جامعه انحراف، سستی و تنبلی ایجاد می‌کردند، برخورد می‌کرد؛ برای نمونه به عالم دینی و تأثیرگذاری که خودش را در اختیار دستگاه بنی‌امیه قرار داده بود، نامه‌ای می‌نویسد و وی را توبیخ می‌کند؛ چرا که روند حرکت این شخص به گونه‌ای بود که مردم از او تقلید و تبعیت می‌کردند. اقدام دوم، بهره‌گیری از ابزار رسانه و هنر است. رسانه آن چیزی است که ما به وسیله آن یک حرف را به افراد بیشتری منتقل کنیم؛ از این رو وقتی این کاروان را از کربلا تا شام منزل به منزل حرکت می‌دادند، هرجا که امام و حضرت زینب فرصت پیدا می‌کردند، با خطبه‌خوانی‌شان جریان بنی‌امیه را رسوا می‌کردند که یکی خطبه کوفه خیلی مورد توجه قرار گرفت و دیگر خطبه امام سجاد(ع) که در شام و مجلس یزید بود. سومین اقدام حضرت رفع شبهات بود؛ برای نمونه پاسخ امام سجاد(ع) درباره عاشورا که مردم نسبت به این حادثه شبهاتی داشتند و حضرت با سعه‌صدر این شبهات را پاسخ می‌دادند. پنجمین اقدام، زنده نگه‌داشتن و تبیین قیام عاشورا و ششمین اقدام تبیین، تعمیق و گسترش معارف اسلامی بود که در ضمن دعاهای صحیفه سجادیه انجام شد.

الف‌ـ چرایی معرفی کردن سپاه

 به عنوان یک سازمان تروریستی 

براساس قوانین بین‌المللی و عرف جامعه جهانی از یک سو و تعریف تروریسم و سازمان‌های تروریستی از سوی دیگر، ‌معرفی کردن نیروی مسلح قانونی یک کشور به عنوان سازمان تروریستی، ‌فاقد وجاهت حقوقی و مبنای منطقی است. جمهوری اسلامی ایران، ‌یک کشور به رسمیت شناخته شده در عرصه بین‌المللی، ‌با نهادها و سازمان‌های قانونی و رسمی است. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، یک سازمان و نهاد انقلابی و قانونی معتبر در ساختار حقوق اساسی جمهوری اسلامی و نزد مردم ایران است؛ بنابراین، رفتار خلاف حقوق بین‌الملل و خلاف عرف آمریکایی‌ها مبنی بر معرفی سپاه به یک گروه و سازمان تروریستی، ‌باید دلایل قابل توجهی برای خود آنان داشته باشد. نگارنده معتقد است، سه دلیل اساسی و بسیار مهم را برای این رفتار آمریکایی‌ها می‌توان برشمرد:

1ـ شکست‌های راهبردی آمریکا در سال‌های اخیر

کارنامه آمریکا به عنوان مدعی قدرت برتر و رهبر جهان، ‌کارنامه یک امپراتوری با شکست‌های بزرگ و راهبردی و در حال فروریختن است. آمریکا پس از فروپاشی بلوک شرق،‌ سلطه بر جهان و به دست گرفتن رهبری و مدیریت بین‌المللی را هدف‌گذاری کرده از دیدگاه استراتژیست‌های آمریکایی، سلطه کامل بر خاورمیانه،‌ کلید رهبری جهان برآورد شده است. از آن زمان تاکنون، طرح‌ها و برنامه‌های پرهزینه‌ای از سوی آمریکایی‌ها برای تسلط بر خاورمیانه به مرحله اجرا درآمد. «خاورمیانه بزرگ» و «خاورمیانه جدید»‌ عناوین طرح‌های آمریکا برای تحقق هدف مذکور بود. لشکرکشی به منطقه غرب آسیا با پوشش مبارزه با تروریسم و اشغال دو کشور افغانستان و عراق، جنگ‌های رژیم صهیونیستی علیه حزب‌الله لبنان و گروه‌های مقاومت فلسطینی در غزه، به راه انداختن جنگ‌های نیابتی از طریق ایجاد داعش و دیگر گروه‌های تروریستی، ‌مجموعه اقدامات آمریکا برای پیاده‌سازی طرح خاورمیانه جدید بود. اما برخلاف تصور و برآوردهای آمریکا،‌ تمامی این طرح‌ها در منطقه با شکست روبه‌رو شد. ترامپ رئیس‌جمهور کنونی آمریکا، در دوران رقابت‌های انتخاباتی، رقم هزینه‌های جنگی آمریکا در منطقه را شش تریلیون دلار اعلام کرد. وی تصریح کرد ایالات متحده شش تریلیون دلار برای جنگ‌های خاورمیانه هزینه کرده و هیچ نتیجه‌ای نگرفته، در حالی که با این پول می‌شد دو بار آمریکا را ساخت. به یقین کسانی که در آمریکا، ‌به چنین هزینه‌ای برای جنگ در خاورمیانه رضایت دادند، می‌دانستند که تسلط بر خاورمیانه به عنوان شرط لازم برای تسلط بر جهان، چه فواید بلندمدتی را می‌تواند برای ایالات متحده به دنبال داشته باشد. اکنون آمریکا با پرداخت چنین هزینه‌هایی و تحمل خسارات انسانی در جنگ‌های عراق و افغانستان،‌ دچار شکست راهبردی شده است. افزون بر شکست‌های خود آمریکا، متحدین آمریکا در منطقه (رژیم صهیونیستی و حکومت‌های قبیله‌ای مانند آل‌سعود)، ‌دچار تنگناهای راهبردی و موقعیت‌های متزلزل شده‌اند؛ موضوعی که برای آمریکایی‌ها تحمل‌ناپذیر شده و آنان را، به شدت عصبانی و مستأصل کرده است. 

شکست‌ سیاست‌های خاورمیانه‌ای آمریکا پس از دادن این همه هزینه و خسارت، یعنی شکست سیاست‌های قرن بیست‌و‌یکمی آمریکایی‌ها،‌ که با هدف سلطه بر جهان تحت عنوان نظم نوین جهانی طراحی کرده بودند. 

2ـ سپاه عامل اصلی شکست طرح‌های آمریکا در منطقه 

عصبانیت آمریکایی‌ها از سپاه، یک دلیل اصلی دارد و آن اینکه، ‌آنان سپاه را عامل اصلی شکست‌های آمریکا در منطقه غرب آسیا و به ویژه در عراق، سوریه و لبنان می‌دانند. از نظر آمریکایی‌ها،‌ فرماندهی محور مقاومت در منطقه با جمهوری اسلامی ایران است و سپاه پاسداران در منطقه با کمک متحدین جمهوری اسلامی، ‌تمامی طرح‌های آمریکا را با شکست و ناکامی مواجه کرده است. آمریکایی‌ها تمامی شکست‌ها،‌ ناکامی‌ها و خسارت‌های بزرگ خود در منطقه را،‌ از چشم سپاه می‌بینند. اوباما رئیس‌جمهور سابق آمریکا، تصریح کرد که ایالات متحده حدود دو هزار میلیارد دلار در عراق هزینه کرد؛ لکن اکنون عراق تحت نفوذ جمهوری اسلامی ایران است. اکنون نفوذ راهبردی جمهوری اسلامی در عراق، ‌سوریه، ‌لبنان،‌ سرزمین‌های اشغالی و کشورهای دیگری چون یمن،‌ به دغدغه اصلی آمریکایی‌ها تبدیل شده است. آمریکایی‌ها معتقدند تثبیت نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه، پایان‌بخش حضور غرب و به خصوص آمریکا در خاورمیانه خواهد بود. غربی‌ها و به ویژه آمریکایی‌ها، ‌سپاه را عامل اصلی موقعیت‌بخشی به ایران در منطقه می‌دانند. 

3ـ سپاه عامل اصلی نظم‌دهی به منطقه غرب آسیا (خاورمیانه)

در حالی که آمریکایی‌ها تصور می‌کردند با شکل‌دهی به نظم و ترتیبات منطقه خاورمیانه در قالب «خاورمیانه بزرگ» یا «خاورمیانه جدید» و با صرف هزینه‌های بسیار برای این مقصود ده‌ها سال بر این منطقه راهبردی از جهان تسلط خواهند داشت و از طریق سلطه بر این منطقه؛ جهان را مدیریت می‌کنند، اما ‌سپاه را در موقعیت نظم‌دهی به خاورمیانه مشاهده می‌کنند! آمریکایی‌ها از طریق پیاده‌سازی طرح خاورمیانه بزرگ یا خاورمیانه جدید،‌ به دنبال مهار، ‌تضعیف و ساقط کردن جمهوری اسلامی ایران بودند؛ اما نه تنها این اتفاق نیفتاد، ‌بلکه سپاه پاسداران ضمن حفظ انقلاب و جمهوری اسلامی، ایران را در یک موقعیت برتر منطقه‌ای قرار داده است. آمریکایی‌ها معتقدند جمهوری اسلامی ایران، سیاست‌های منطقه‌ای خود را از طریق سپاه پیش می‌برد، به طوری که شورای روابط خارجی آمریکا چندی پیش در یک گزارش تحلیلی در این باره نوشت: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در صدر خبرهای چند سال گذشته بوده است. آنها در زمان‌های مختلف در جایگاه مهم‌ترین نیروی نظامی در خاورمیانه و کارآفرینان اقتصادی در اقتصاد ایران از سوی رسانه‌های خارجی و داخلی معرفی شده‌اند و به مثابه یک نیروی ایدئولوژیک وفادار، مهم‌ترین نیرو برای حفظ نظام جمهوری اسلامی تلقی می‌شوند. در کنار همه این توصیفات، نیروی قدس سپاه نقش برجسته‌ای در سیاست ایران و نظم خاورمیانه ایفا می‌کند.» از نظر آمریکایی‌ها، تنها نیروی قدرتمندی که می‌تواند در خاورمیانه آنان را از پای درآورد، سپاه است؛ موضوعی که در گزارش تحلیلی شورای روابط خارجی آمریکا به آن چنین اشاره شده است: «سپاه پاسداران در خط مقدم مقابله با آمریکا در منطقه قرار دارد و معتقد است که ایالات متحده قدرتی بی‌رمق و از پا درآمده‌ در خاورمیانه است. آنها پس از دستگیری ملوانان آمریکایی‌ در خلیج‌فارس در ژانویه، جشن گرفتند و دریادار علی فدوی به آمریکایی‌ها هشدار داد که سپاه از قدرت و توانایی لازم برای مقابله با آمریکا برخوردار است.»

ب‌ـ آمریکا و رؤیای

 مقابله با سپاه 

آمریکایی‌ها به دنبال شکست طرح‌های‌شان در منطقه راهبردی غرب آسیا، به دنبال انتقام‌گیری از سپاه به عنوان عامل اصلی شکست‌های آمریکا هستند. دشمنی آمریکایی‌ها با سپاه، به اصل دشمنی آنان با انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی برمی‌گردد. غربی‌ها و در رأس‌ آنها کشورهای آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان،‌ از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، سیاست شکست انقلاب را در پیش گرفتند؛ اما شکست و ناکامی غربی‌ها در این سیاست،‌ آنان را متوجه نقش کلیدی سپاه در جمهوری اسلامی و پاسداری از انقلاب اسلامی کرد. در برخی اظهانظرات غربی‌ها از سپاه به «ستون فقرات نظام سیاسی ایران» یاد شده است. بر مبنای چنین تحلیلی، از نظر آمریکایی‌ها انقلاب اسلامی پایان نمی‌پذیرد و جمهوری اسلامی فرونمی‌ریزد، مگر اینکه،‌ سپاه از میان برود یا توانش گرفته و دست بسته شود. طی یک دهه گذشته، رسانه‌های غربی عملیات روانی سنگینی را علیه سپاه داشته‌اند. مبنای رفتاری رسانه‌های غربی و اقدامات تخریبی آنان و همچنین قرار دادن بخش‌هایی از سپاه مانند نیروی قدس و برخی از فرماندهان سپاه در لیست تحریم‌های تروریسم و حقوق بشری آمریکا و اتحادیه اروپا، به نقش‌آفرینی‌های سپاه در حفظ انقلاب و جمهوری اسلامی ایران برمی‌گردد. کمیته خطر جاری در آمریکا،‌ کمیته‌ای است که حدود 50 سال پیش جمعی از مدیران مجرب سیا و پنتاگون،‌ استادان مشهور دانشگاه‌های آمریکا، سناتورها و مؤسسه تحقیقاتی امریکن اینترپرایز آن را تأسیس کردند. این کمیته در گزارش سال 1384 خود تحت عنوان «ایران و آمریکا، ‌رهیافت جدید» سه محور اساسی «نظریه مهار، مبارزه رسانه‌ای و نظام‌مند کردن نافرمانی مدنی» را، ‌برای براندازی جمهوری اسلامی ایران، ‌با 15 سرفصل ارائه کرد. در یکی از این فصول آمده است: «باید قدرت سپاه و بسیج را از بین برد.» آمریکایی‌ها برای رسیدن به این هدف در یک دهه گذشته‌، مجموعه‌ای از اقدامات را انجام داده‌اند که مواردی از آن عبارت است از:

1ـ تخریب جایگاه و موقعیت سپاه در بین مردم ایران از طریق عملیات روانی و جنگ نرم با بهره از تمام ظرفیت‌‌های رسانه‌ای؛

2ـ تحریم بخش‌هایی از سپاه و تعداد زیادی از شرکت‌های مرتبط با سپاه و همچنین عده‌ای از فرماندهان سپاه.

۳ـ تحریم کل سپاه

ناکامی آمریکایی‌ها در اقدامات پیشین علیه سپاه سبب شد تا آنان برای مهار سپاه و تضعیف آن، تحریم کل سپاه و مجموعه‌های مرتبط را برخلاف تمامی قواعد و عرف بین‌الملل، در دستور کار خود قرار دهند. ۲۵ خرداد ماه سال جاری اکثریت سنای آمریکا، به متمم‌های طرح تحریم‌های جدید ایران، موسوم به طرح «مقابله با اقدامات بی‌ثبات‌کننده ایران» رأی دادند. این طرح به دلیل ابعاد و ماهیت، به «مادر تحریم‌ها» و «سیاه‌چاله‌ تحریم‌ها» شهرت یافته است. در این طرح که در نهایت به قانون تبدیل شد و به امضای ترامپ رسید و در آستانه اجرایی شدن قرار دارد؛ تحریم‌های جدیدی با سرفصل‌های تحریم‌های موشکی، تحریم‌های تروریسم، تحریم‌های نظامی و تحریم‌های حقوق بشری وضع شده است. در این قانون که به «قانون تحریمی کاتسا» معروف شده، آمده است: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نه تنها نیروی قدس، مسئول اجرای برنامه فعالیت‌های بی‌ثبات ‌سازنده، پشتیبانی از اقدامات تروریسم و برنامه موشکی بالستیک ایرانی است.»

قانون تحریمی کاتسا، قدرت دفاعی و نظامی جمهوری اسلامی ایران را که در سطح بازدارندگی قرار دارد نشانه گرفته است. در این قانون سپاه به دلیل نقش کلیدی و برجسته‌اش در تولید قدرت ملی و اقتدار نظامی و موقعیت‌بخشی به ایران در منطقه، در کانون فشارها و تحریم‌ها قرار گرفته است. در ادامه به نمونه‌هایی از اظهارنظرها که دلیل این فشارها می‌باشد، اشاره می‌شود: 

ـ چندی پیش روزنامه صهیونیستی «یدیعوت آحارونوت» نوشت: «وقتی سپاه، موشک‌های زمین به زمین از این فاصله شلیک می‌کند، جایگاه یک قدرت بزرگ نظامی در سطح منطقه و حتی در سطح جهان را برای خود به تصویر می‌کشد.»

ـ پنتاگون در گزارش سالیانه خود تصریح کرد: «ایران به قدری پیشرفت کرده که می‌تواند اهدافی در سراسر منطقه و در شرق اروپا هدف قرار بدهد. ایران افزون بر فناوری‌های موشکی و راکتی فزاینده‌اش، در تلاش است میزان کارایی سامانه‌های موجودش را تقویت کند. ایران در حال ساخت موشک بالستیک ضد کشتی به نام خلیج‌فارس است. وسیله پرتاب فضایی سیمرغ ایران نشان‌دهنده عزم این کشور برای توسعه فناوری‌های موشک‌های بالستیک قاره‌پیماست.»

سناتور باب منندز از اعضای دموکرات سنا که از معدود دموکرات‌های مخالف برجام است، طراح و ارائه‌دهنده پیش‌نویس قانون تحریم‌های جدید علیه جمهوری اسلامی ایران می‌باشد. وی دلیل اصلی از ارائه طرح خود را این‌گونه توضیح می‌دهد: «آمریکا نباید مقابل اقدامات منطقه‌ای ایران ساکت بنشیند و به همین علت است که لایحه تشدید تحریم‌های موشکی و تحریم کل سپاه پاسداران در دستور کار قرار گرفته است.» ایشان در همین باره می‌گوید: «آمریکا نمی‌تواند اجازه بدهد که رفتار ثبات‌زدایانه و تهاجمی ایران، مورد اغماض قرار بگیرد، به همین دلیل بود که پیش‌نویس قانون تحریم‌های جدید ایران را ارائه دادم.»

ج‌ـ پیامدهای اجرایی شدن

 قانون کاتسا

به یقین اجرایی شدن قانون تحریمی کاتسا از سوی آمریکایی‌ها، آثار و پیامدهای گوناگونی خواهد داشت. آمریکایی‌ها از طریق اعمال این تحریم‌ها، اهداف چندلایه‌ای را دنبال می‌کنند. اما نقطه هدف در این قانون در خصوص ایران به زعم آمریکایی‌ها، نابود کردن اقتدار دفاعی جمهوری اسلامی ایران و پایان‌بخشی به نفوذ راهبردی آن در منطقه راهبردی غرب آسیا است. آمریکایی‌ها تصور می‌کنند از طریق اعمال تحریم‌های جدید و فشار بر عوامل اصلی تولید قدرت دفاعی جمهوری اسلامی، ایران در نهایت پای میز مذاکره حاضر شده و برجام‌های منطقه‌ای و موشکی هم به برجام هسته‌ای اضافه خواهد شد. اما به یقین، آنچه در پی اجرایی‌شدن قانون کاتسا و اعمال تحریم‌های جدید و معرفی سپاه به عنوان یک سازمان تروریستی پدید خواهد آمد، برخلاف تصورات آمریکایی‌ها، موارد دیگری است که اهم آن عبارت است از:

۱ـ خروج ایران از برجام

بی‌شک اعمال تحریم‌های جدید، نقض فاحش برجام است. آمریکایی‌ها با اعمال قانون کاتسا، تیر خلاص را به پیکر نیمه‌جان برجام شلیک خواهند کرد. با پیاده‌سازی این قانون، شرایط تحریمی به مراتب بدتر از پیش از برجام می‌تواند شکل بگیرد. در این صورت، دلیل منطقی برای ماندن ایران در برجام از بین رفته وجود ندارد. به همین دلیل دکتر ظریف از احتمال خروج ایران از برجام در صورت اعمال تحریم‌های جدید و عبور آمریکایی‌ها از برجام سخن گفت.