یکی از آثار و برکات و دستاوردهای تقوا، اهتمام عالی به صله‌رحم است. یکی از گروه‌هایی که بر عهده انسان حقوقی دارند و انسان باید آن حقوق را رعایت کند، ارحام هستند. بعد از پدر و مادر ارحام؛ یعنی برادران، خواهران، عمه‌ها، دایی‌ها، حتی در روایت دارد که تا چهل پشت اینها رحم حساب می‌شوند و خداوند در آیات قرآن در چند سوره و تقریباً در ده آیه اهمیت و ضرورت رعایت صله‌رحم را بیان کرده است.
لعنت بر قاطع رحم
یکی از آیات، آیه 21 در سوره رعد است که خداوند می‌فرماید: «وَالَّذِينَ يَصِلُونَ مَآ أَمَرَ اللهُ بِهِ أَن يُوصَلَ وَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ يَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ».
خداوند در این آیه چند موضوع را مورد توجه قرار داده است. می‌فرماید یکی از نشانه‌های صاحبان عقل و اولواالألباب، این است که صله‌رحم را انجام می‌دهند؛ مراقب رعایت حقوق خانواده و بستگان و ارحام هستند. می‌فرماید صاحبان عقل و اولواالألباب نشانه‌شان این است: «يَصِلُونَ مَآ أَمَرَ اللهُ بِهِ أَن يُوصَلَ» آن چیزی را که خداوند دستور داده است رعایت کنند، رعایت میکنند.
«وَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ» دارای موقعیت و مقام خشیت هستند؛ خشیت یعنی تواضع در برابر خدای سبحان که این از خصوصیات عالمان و عارفان است. «إِنَّمَا یخْشَی الله مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ» انسان‌های عالم و عارف دارای مقام خشیت هستند.
«وَ يَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ» از روز قیامت و عالم برزخ و حساب‌وکتاب خائف هستند. خوف یکی از مقامات است. «وَ أَمَّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوى فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوى»
در ادامه آیه خداوند در آیه 25 روی این مسئله تأکید می‌کند: «وَ الَّذينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللهِ مِنْ بَعْدِ ميثاقِهِ وَ يَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولئِکَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ» کسانی که نقض عهد میکنند، یعنی پیمانی را که با خدای خود بستند عهدشکنی میکنند و به آن تعهداتی که در برابر خدای خود و مؤمنان دارند عمل نمی‌کنند. آن چیزی را که خداوند دستور داده‌‌اند انجام بدهند که صله‌رحم باشد، انجام نمی‌دهند. قطع رحم میکنند و کسانی که مفسد فی‌الارض هستند و در زمین فساد میکنند؛ این سه گروه «أُولئِکَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ» مورد لعن خداوند قرار می‌گیرند و عذاب آخرت را خواهند داشت.
بنابراین معلوم می‌شود که نقض عهد با خدا، قطع رحم و فساد روی زمین از گناهان کبیره است.
آسانی حساب آخرت
نبی اکرم(ص) می‌فرمایند: «صلةُ الرَّحِمِ تُهَوِّنُ الحِسابَ و تَقِي مِيتَةَ السَّوءِ» صله‌رحم حساب و کتاب را در قبر و قیامت آسان می‌کند. کسانی که در دنیا صله‌رحم میکنند در قیامت حساب‌شان خیلی روشن است؛ خیلی راحت از گذرگاه‌ها و ایست و بازرسی‌هایی که در قیامت هست عبور میکنند.
«و تَقِي مِيتَةَ السَّوءِ» نشانه اهل ایمان این است که موقع مرگ خیلی راحت جان می‌دهند؛ فرشته و ملک‌الموت با چهره نورانی و خیلی زیبا می‌آید و خیلی راحت مثل آب خوردن روح را از تن جدا می‌کند؛ اما کسانی که اهل گناهان کبیره به‌خصوص قطع رحم باشند، جان دادن سختی دارند. شاید دیده و شنیده باشید که بعضی‌ها در موقع قبض روح خیلی راحت مثل خوابیدن چشم روی چشم می‌گذارند و به اطرافیان و ارحام و بستگان می‌گویند خداحافظ من رفتم؛ خیلی راحت. اهل تقوا این‌گونه هستند. اما کسانی که اهل گناه کبیره هستند جان میکنند به‌سختی روح از بدن‌شان جدا می‌شود که پیامبر می‌فرماید صله‌رحم، هم حساب را آسان می‌کند و هم قبض روح را آسان می‌کند.
آبادی شهرها
در روایت دیگری درباره برکات معنوی صله‌رحم می‌فرماید: «صِلَةُ الرَّحِمِ تَعمُرُ الدِّيارَ» صله‌رحم باعث آبادی شهرها می‌شود. «وَ تَزيدُ فى الأعمارِ» صله‌رحم عمرها را زیاد می‌کند و عمرها بلند می‌شود. در مقابل قطع رحم باعث ویرانی و کوتاهی عمر می‌شود.
امیرمؤمنان علی (ع) می‌فرمایند کسی از خدمت پیامبر اکرم(ص) سؤال کرد؛ آیا در مالی که داریم غیر از پرداخت زکات چیز دیگری هم هست که ما بپردازیم؟ پیامبر(ص) فرمودند یکی از چیزهایی که به مال انسان تعلق می‌گیرد نیکی کردن و رسیدگی به ارحام است. گاهی رابطه رحم با شما خوب است و گاهی به هر دلیلی قطع شده است؛ بین خانواده اختلاف پیش آمده و قطع رحم کرده و می‌رود و برنمی‌گردد. پیامبر(ص) می‌فرماید اگر کسی از ارحام را دارید که قطع رحم کرده است شما با هدیه او را جذبش کنید و دل او را به دست بیاورید.
«بّرُّ الرَّحِمِ اِذا اَدبَرَتْ وَصِلَةُ الجارِ المُسْلِم»ِ؛ رسیدگی به همسایه مسلمان، مراقبت از او، حل مشکلات او، محبت به همسایه؛ یکی از ذو‌الحقوق در نگاه توحیدی ما رسیدگی و مراقبت و احترام و تکریم و رعایت حقوق همسایه است. سپس پیامبر(ص) فرمودند کسی که در حال سیری بخوابد، در حالی که همسایه‌اش گرسنه باشد، ایمان نیاورده است.
احسان به ارحام، رسیدگی و محبت کردن و به عیادت و دیدار یکدیگر رفتن است که باعث عمران و آبادی خانه و خانواده می‌شود.
احترام در سخن گفتن
خداوند سبحان در سوره مبارکه بقره، آیه 83 می‌فرماید: «وَ إِذْ أَخَذْنا ميثاقَ بَني إِسْرائيلَ لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللهَ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ ذِي الْقُرْبي وَ الْيَتامي وَ الْمَساکينِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً» در این آیه شریفه خداوند پنج مطلب مهم را متذکر می‌شوند. مخاطب این آیه پیامبر اکرم(ص) است. پیامبر به یادآور که با بنیاسرائیل میثاق و تعهد و پیمان امضا کردیم. میثاق، یعنی عهد و پیمان و وعده و قرارداد. با بنیاسرائیل وعده کردیم که غیر از خدا کس دیگری را عبادت نکنند. احسان و محبت و تبعیت از فرمان پدر و مادر. «وَ ذِي الْقُرْبي» یعنی نزدیکان؛ آنهایی که با هم ارتباط خانوادگی و پیوند دارند. «وَ الْيَتامي» هوای یتیم را در جامعه اسلامی داشته باشید. «وَ الْمَساکينِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً» به بنیاسرائیل گفتیم که با مردم خوش‌رفتار باشید. قول حسن داشته باشید.
در جامعه توحیدی، در جامعه ایمانی، در جامعه اسلامی انسان‌ها باید به یکدیگر احترام بگذارند. حرمت و شخصیت همدیگر را حفظ کنند. هنگام سخن گفتن با زبان خوش‌صحبت کنند. ادب کلام را رعایت کنند. احترام افراد را رعایت کنند.
روایات زیادی درباره مسئله صله‌رحم آمده و بر آن توصیه شده است. پیامبر اکرم(ص) فرموده‌اند در قیامت و در بهشت درجه‌ای وجود دارد، مقام وجود دارد که این مقام را به هر کسی نمی‌دهند. این مقام و درجه را به سه گروه می‌دهند: 1ـ کسی که در دنیا رهبر بوده است؛ رهبر عادل، امام عادل. 2ـ کسی که صله‌رحم کرده است؛ در دنیا هوای پدر و مادر و برادر و خواهر و عمو و عمه و خویشاوندان را داشته است. 3ـ کسی که عائله سنگین دارد، اما سختی اداره زندگی و خانواده را تحمل می‌کند.
در روایت دیگری فرمودند: کسی که رعایت صله‌رحم را کند خداوند در قیامت یک میلیون درجه به او امتیاز می‌دهد که فاصله بین هر درجه با درجه دیگر صد سال مسافت است.
امام سجاد(س) فرمودند: دو گام در پیش خدا محبوب‌ترین است؛ گامی که رزمندگان برای رفتن به جبهه و پشتیبانی کردن از نیروهای مسلح برمی‌دارند، گامی که کسی بردارد تا به دیدن پدر و مادر، برادر و خواهر و اقوام برود. خداوند این دو گام برداشتن را دوست دارد.
در روایت دیگری پیامبر اکرم(ص) فرمودند؛ کسی که قطع رحم کند، وارد بهشت نمی‌شود. کارت سبز ورودی در بهشت پس از داشتن ایمان و تقوا و پاکی و نماز و روزه، صله‌رحم است. کسی که در دنیا ترک رحم کند، اجازه ورود به بهشت به او داده نمی‌شود.
خداوند سبحان خلقت و عالم هستی و انسان را بر اساس محبت آفریده است. فلسفه هستی مهر و محبت و رحمانیت خداوند است. بنابراین ارزش دارد که انسان در دنیا با همه خوب و مهربان باشد، به خصوص ارحام و بستگان.
