ياس را باید کاشت

توى گلدان ظريفى

 که پر از عطر خداست،

و سپس گلدان را روى يک ميز گذاشت

پرده‌ها را بايد پس زد،

و به خورشيد فضا داد که آرام بتابد بر آن،

آن زمان خواهى ديد با شميم گل ياس

تو چه احساس قشنگى دارى،

و درخشان شدن برگ گياه

چه تماشا دارد

در دلت بوته‌اى از ياس بکار

ياسى از عاطفه، اميد، محبت، ادراک

و بدان بى‌ترديد

 زندگى با تو سر مهر و وفا خواهد داشت

حضـرت امـام جــعفـرصـادق

(علیه السلام) فرمود:

«در پندهاى لقمان (ع) به پسرش هست که اى پسرم! دنيا، درياى عميقى است كه بسيارى در آن هلاک شده‌‏اند. پس كشتى‌‏ات را در دنيا، ايمان به خدا قرار بده و بادبان آن را توكّل بر خدا و توشه راهت را تقواى خداوند عزوجل قرار بده؛ اگر نجات يافتى، از رحمت خداست و اگر هلاک شدى، به سبب گناهانت خواهد بود.»

بحارالأنوار  ج 13، ص 411، ح 2

 مهدی امیدی/ سینمای ایران در پاییز سال 1396 وضعیت بغرنجی را می‌گذراند، در حالی که طبق روال، هر ماه حداکثر دو فیلم جدید باید روی پرده بیاید؛ اما این روزها وضعیت به گونه‌ای شده که هر دو هفته یک بار حداقل چهار فیلم به اکران می‌رسد. شاید این وضعیت برای فیلم‌های کارگردان‌های مطرح و همچنین آثار کمدی چندان سخت نباشد؛ ولی به دلیل حجم فراوان آثار و همچنین سالن‌های محدود، برخی از فیلم‌ها در دو یا سه سینما و آن هم به صورت تک سانس اکران شده‌اند! طبق معمول نیز قربانی اصلی این وضعیت، فیلم‌های ارزشی هستند. فیلم‌هایی چون «اشنوگل»، «انزوا»، «فهرست مقدس» و... ازجمله آثاری هستند که با وجود برتری کیفی و هنری نسبت به بیشتر فیلم‌هایی که روی پرده رفته‌اند؛ اما به خاطر سیاست‌گذاری خاص اکران، مغفول و مهجور واقع شده‌اند.

کارگردان فیلم «اشنوگل» به وجود مافیا در پخش و اکران فیلم‌ها باور دارد و معتقد است؛ این مافیاست که تعیین می‌کند کدام فیلم پرفروش شود و کدام فیلم زمین بخورد.

هادی حاجتمند در گفت‌وگو با «صبح صادق» گفت: «اوضاع به گونه‌ای است که پخش‌کنندگان سینما بدون اینکه فیلم را ببینند و از ساختار و کیفیت آن خبردار بشوند، به صرف اینکه می‌شنوند یک فیلم دفاع مقدسی است و سوپراستار ندارد، حکم صادر می‌کنند که فیلم، فروش نخواهد کرد و آن را اکران نمی‌کنند.»

این کارگردان درباره توهم توطئه دانستن مافیا و اینکه فیلمسازها استقبال نکردن مردم از آثارشان را به گردن مافیا می‌اندازند، گفت: «مافیای اکران، یک باند عجیب و غریب نیست؛ بلکه به این معناست که یک نفر تصمیم می‌گیرد فیلمی که نه فیلمنامه دارد و نه ساختار و نه بازی خوبی، چند میلیارد تومان بفروشد و یک فیلم دیگر، زمین بخورد. اینکه یک فیلم دفاع مقدسی در حداقل فضای ممکن و بدون هیچ تبلیغاتی اکران می‌شود و بعد از دو هفته نیز از پرده پایین می‌آید، کجایش توهم توطئه است؟»

کارگردان «اشنوگل» درباره ریشه این مشکل هم توضیح داد: «نبود راهبردی در حوزه سینما سبب شده که پخش‌کنندگان تعیین می‌کنند چه فیلمی دیده شود و کدام فیلم نه! پخش‌کننده‌ها فقط از فیلم‌های طنزآمیز و دارای سوپراستار حمایت می‌کنند. این جریان هم کارگردان‌ها را به سمت ساخت چنین فیلم‌هایی تشویق می‌کند.

انیمیشن سینمایی «فهرست مقدس» هم با اینکه یکی از افتخارات فرهنگی کشورمان محسوب می‌شود که به همت جوانان خوش‌قریحه و بااستعداد این سرزمین ساخته شده است، در کل کشور فقط چهار سالن دارد! این در حالی است که به فیلمی چون «خالتور» با اینکه فاقد هرگونه ارزش هنری و محتوایی و یک فیلم کاملاً مبتذل است، بیش از 100 سالن در کشور اختصاص یافته است!»

فیلم «انزوا» نیز یکی دیگر از آثاری است که کارگردان آن معتقد است که این فیلم قربانی «مافیا» شده است.

مرتضی علی‌عباس میرزایی در گفت‌وگو با «صبح صادق» گفت: «وضعیت اکران این فیلم اصلاً راضی‌کننده نیست. دو هفته است که فروش این فیلم افزایش یافته؛ اما این فیلم فقط به طور تک‌سانس اکران می‌شود. به نظرم این بی‌رحمی تمام است. خیلی ناجوانمردانه با این فیلم رفتار کردند.»

وی افزود: «15 آبان به ما اعلام شد که 17 آبان باید فیلم اکران شود! بعد از آن هم اربعین و تعطیلات و زلزله پیش آمد. به همین دلیل هم قرار شد که آغاز اکران فیلم ما از اول آذر حساب شود؛ اما به این وعده اصلاً عمل نشد!»

عباس میرزایی درباره وجود مافیا در اکران هم اظهار کرد: «همه می‌دانند که در سینمای ما مافیا وجود دارد، حتی مسئولان سازمان سینمایی هم این را می‌دانند. فعالیت مافیا تنها به این دولت هم محدود نیست، بلکه در دولت‌های قبلی هم وجود داشت؛ اما جای تعجب است که چرا هیچ کاری برای جلوگیری از مافیا و باندبازی در اکران فیلم‌ها انجام نمی‌شود.»

کارگردان «انزوا» در پاسخ به این پرسش که برای حل معضلات اکران، چه باید کرد؟ گفت: «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید پاسخگوی این مشکلات باشد. این وزارتخانه باید بر کار شورای صنفی نمایش و اکران سینما نظارت بیشتری داشته باشد. چه می‌شود که بسیاری از فیلم‌ها با گذشت زمانی طولانی از تولید، هنوز هم رنگ اکران را ندیده‌اند و وقتی هم که به آنها فرصت نمایش عمومی داده می‌شود، در چند سالن محدود اکران می‌شوند و در سوی دیگر، یک فیلم تنها چهار ماه پس از تولید به طور گسترده اکران می‌شود؟ اینها سؤالاتی است که مسئولان سازمان سینمایی باید پاسخ دهند.»

 جبار آذین*/ بیشتر هنرمندان حرفه‌ای و جوانان مستعد و خوش‌فکر تئاتر کشور به دلیل اختصاص سالن‌های نمایشی دولتی به نورچشمی‌ها و نبود حمایت مادی و معنوی، امکان اجرای نمایش ندارند. افزون بر این، اجاره سالن‌های خصوصی، برای هر سانس حدود دو میلیون تومان است و همچنین بی‌مصرف ماندن برخی سالن‌های متعلق به تشکل‌های ارگانی و اداری، همه با هم سبب شده‌اند تا تئاتر حرفه‌ای و ملی از حرکت و نفس بازماند. در این میان گروهی از سوداگران سینمایی و تئاتری با وارد کردن بازیگران و نابازیگران سینما به تئاتر، همراه ساز و دهل! این عرصه را دگرگون کرده‌اند؛ البته اینکه این روزها نام تئاتر همه‌گیر شده و تبلیغات پیرامون نمایش‌گونه‌های تجارتی در بخش خصوصی، سبب توجه اشراف و سرمایه‌داران به این هنر شده لزوماً بد نیست؛ اما نکته این است که ورود متمولان به تولید نمایش‌گونه‌های اشرافی از یک در و ردیف شدن خودروهای شاسی‌بلند کنار تماشاخانه‌های مجلل، به خروج مردم، تماشاگران حرفه‌ای و علاقه‌مندان از در دیگر تئاتر منجر شده است. حضور چهره‌های شهیر سینمای بازاری هم، تئاتر را به سمت بازاری شدن و از نوع تجارتی اشرافی سوق داده است؛ چرا که خرید بلیت‌های 100 تا 900 هزار تومانی برای دیدن این قبیل نمایش‌ها از توان مالی مردم خارج است. برای نمونه تماشای نمایش «پسرک یتیم» با بلیت 900 هزارتومانی و لحاظ ایاب و ذهاب و خورد و خوراک برای دو نفر، حدود دو و نیم میلیون تومان هزینه می‌برد و پرداخت چنین پول‌هایی فقط برای تماشای یک نمایش، تنها از اشراف و ثروتمندان برمی‌آید. روشن است که این روند و بده بستان‌های مالی، هیچ ربطی به رونق بازار مالی و فرهنگی و هنری تئاتر و بهبود وضع هنرمندان جوان و حرفه‌ای‌های تئاتر ندارد. بخشی از مجریان نمایش‌های اشرافی روی صحنه تالارها، اصولاً تئاتری و اهل هنر و فرهنگ نیستند و صرفاً برای کاسبی و جلب مشتری و گرمی بازار کسب و کار خود به این اقدام فرهنگی! موقت روی آورده‌اند. به عبارتی، متولیان و مسئولان تئاتر کشور به جای حمایت از تئاتر ملی و هنرمندان فرهیخته و زحمتکش تئاتر و ایجاد امکانات و تسهیلات برای مردمی کردن این هنر فاخر و اندیشه‌ورز، با دور کردن اندیشه و تفکر و کیفیت هنری از آن و پول‌باران کردن صحنه‌ها از سوی سوداگرانی که فرق تئاتر و کافه و کاباره و هنر و مطربی را نمی‌دانند، تئاتر را اشرافی کرده‌اند. متأسفانه بعضی تئاتری‌های خیلی خاص هم جوزده شده و با تبلیغ رونق تئاتر و در اصل پر کردن جیب خود با بلیت‌های 800 و 900 هزار تومانی، به اشراف‌گرایان شبه‌تئاتری پیوسته و با سرازیر کردن جیب‌های پولداران برای پسرک یتیم و فقیر (نمایش الیور توئیست) پول پارو می‌کنند. دوستان تئاتری به یقین می‌دانند که این اوضاع، موقت است و نتیجه اهمال و غفلت مسئولان این عرصه است و به زودی تئاتر به روال عادی خود باز خواهد گشت، مدیران تئاتر‌ـ شاید!‌ ـ از خواب غفلت برخیزند و تاجران و کاسبکاران دست از سر هنر بردارند و به فعالیت‌های اصلی خود سرگرم شوند!

* منتقد و مدرس سینما و تئاتر

 ادامه پشیمانی سلبریتی‌ها از رأی به روحانی

با وجودی که هنوز شش ماه از برگزاری دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری نگذشته، هنرمندان و چهره‌های مشهوری که پیش از این با شعار «با روحانی تا 1400» از گفتمان اعتدال و اصلاحات حمایت می‌کردند، یک به یک از کرده خود اعلام پشیمانی می‌کنند. این جریان با نوشته‌های هنرمندانی چون مهدی فخیم‌زاده و حمیدرضا آذرنگ آغاز شد که در فضای مجازی، از پشتیبانی خود از روحانی ابراز ندامت کردند. اما اعلام بودجه پیشنهادی رئیس‌جمهور و چند برابر شدن عوارض سفر به خارج از کشور سبب شد که این صف طولانی‌تر بشود. از جمله اینکه مهدی پاکدل، بازیگر سینما و تلویزیون در فضای مجازی نوشت: «دوستان عزیز، این مردم خیلی بیشتر از اینا شریفند و با سیلی صورت خودشونو سرخ نگه میدارن!» رضا صادقی، خواننده هم در صفحه خود خطاب به حسن روحانی نوشته است: «رأی دادیم، حمایت کردیم، توهین شنیدیم، تهمت شنوفتیم... حرف من عوارض و قیمتش، نون و قیمتش، زلزله‌زده و محرومیتش، گرونی و مصیبتش، حتی نون و نداشتنش نیست، درد اینجاست که انگار از حال و روزمون خبر ندارید...»باران کوثری و نوید محمدزاده، دو بازیگر سینما که در انتخابات از روحانی حمایت کرده بودند نیز مطالبی را در انتقاد از تصمیم جدید دولت منتشر کردند. 

هدیه شهید مدافع حرم برای فیلمسازان جشنواره عمار

همسر شهید مدافع حرم سرهنگ دوم مرتضی زرهرن، قرآن شخصی این شهید را برای اهدا به فیلمسازان در اختیار دبیرخانه هشتمین جشنواره مردمی فیلم عمار قرار داد.

زهرا رمضان‌پور، همسر شهید مدافع حرم مرتضی زرهرن گفت: «در دنیای امروز هر کدام از فیلمسازان جشنواره عمار و بچه‌های ارزشی، رزمنده‌ای در حال نبرد برای کشور محسوب می‌شوند که اگر غفلت کنند و بصیرت نداشته باشند همانند دست دشمن برای کشور عمل می‌کنند.»

وی تأکید کرد: «فیلمسازان با بصیرتی که از ارزش‌های اسلام و انقلاب دفاع می‌کنند، این لیاقت را دارند که مورد حمایت و پشتیبانی همه مردم قرار بگیرند، به‌ خصوص بچه‌های عمار که دغدغه آنها حمایت از اسلام، ولایت فقیه و مقابله با چالش‌‌های پدید آمده در کشور از سوی دشمنان انقلاب از جمله رژیم صهیونیستی است.»

رمضان‌پور توضیح داد: «آشنایی من با جشنواره مردمی فیلم عمار به چند سال قبل برمی‌گردد که از طریق تیزرهای تلویزیونی در جریان برگزاری این رویداد فرهنگی و هنری قرار گرفتم، برگزاری این جشنواره را اقدامی ارزشمند می‌دانم؛ زیرا چالش‌های کشور را با خط ولایت فقیه پیگیری می‌کند.»

تولید سریال«سلمان فارسی» 

و «حضرت موسی(ع)» 

تولید سریال‌های «حضرت موسی» و «سلمان فارسی» قطعی شد و ساخت آنها از سال آینده آغاز خواهد شد. معاون سیما گفت: «هم‌اکنون دو سریال الف ویژه «حضرت موسی‌(ع)» و «سلمان فارسی» در فهرست تولید این دسته از سریال‌هاست که سریال «سلمان فارسی» به کارگردانی داوود میرباقری به مرحله پیش‌تولید نزدیک‌‌تر است.» میرباقری ادامه داد: «هم‌اکنون سریال «سلمان فارسی»، مرحله انتخاب لوکیشن را پشت سر گذاشته و با بررسی مراحل نهایی نگارش فیلمنامه و طراحی‌های هنری و گستره جغرافیایی، پروژه وارد مرحله پیش‌تولید شده است.» گفتنی است فیلمنامه اولیه مجموعه حضرت موسی‌(ع) را  مرحوم فرج الله سلحشور نوشته بود که قرار است بوسیله مشاور وی در این پروژه، جمال شورجه ساخته شود.

تابلوی «حجت خدا»

 رونمایی شد

یک نقاشی جدید درباره شهید محسن حججی با عنوان «حجت خدا» رونمایی شد. 

مراسم رونمایی از طراحی پرتره شهید محسن حججی اثر محبوبه فرخ‌نژاد، هنرمند آبادانی، در نگاه‌خانه سوره حوزه هنری با حضور جمعی از مدیران فرهنگی هنری، هنرمندان و اهالی رسانه برگزار شد. این طراحی پنجمین اثری است که با موضوع شهید حججی در نگا‌ه‌خانه سوره رونمایی می‌شود. محبوبه فرخ‌نژاد نقاش آبادانی در توضیح پرتره‌ای که از شهید حججی طراحی کرده است، گفت: «برق چشمان شهید حججی دل هر هنرمندی را برای نقش زدن بر لوح سفید کاغذ می‌لرزاند و «حجت خدا» عنوانی است که من برای اثرم انتخاب کردم.»

سروده‌های انقلابی شهریار

 منتشر شد

کلیات اشعار انقلابی شهریار در ۸۰۰ صفحه برای نخستین بار پس از گذشت ۳۰ سال از درگذشت شاعر منتشر شد. به گزارش باشگاه خبرنگاران پویا، بنیاد شهریار همزمان با سالروز تولد این شاعر نام‌آشنای معاصر، مجموعه‌ای از سروده‌های او را در قالب اثری با عنوان «شهریار و انقلاب ملت» منتشر کرد. این اثر، چنانکه از عنوان آن پیداست، دربردارنده سروده‌های شهریار با موضوع انقلاب اسلامی است.  تجلیل مقام‌ بنیانگذار انقلاب، ایام‌الله دفاع مقدس و نقش‌آفرینان آن حماسه بزرگ، شهدا، ترورهای صورت گرفته در ابتدای انقلاب، فاجعه کشتار حجاج و تأسیس نهادهای انقلابی از جمله موضوعات مورد توجه او بود که در مدتی کمتر از یک‌دهه تقارن حیات جسمانی‌اش با انقلاب و نخستین دهه عمر جمهوری اسلامی آفرید.

گوشه‌ای از دفاع مقدس 

در «تنگه ابوغریب»

فیلم «تنگه ابوغریب» با روایت بخشی ناگفته از دوران دفاع مقدس در سی‌وششمین جشنواره فیلم فجر رونمایی می‌شود. این فیلم روایتی است از دفاع دلاورمردانه گردان عمار در برابر لشکرکشی رژیم بعث به فکه و شرهانی در روزهای آخر دفاع مقدس در منطقه حساس تنگه ابوغریب. در نخستین روزهای فیلمبرداری این فیلم در شهرک سینمایی دفاع مقدس، جواد عزتي، حميد آذرنگ، علي سليماني و مهدي قرباني جلوی دوربین حمید خضوعی ابیانه رفتند. گفتنی است، فیلم سینمایی «تنگه ابوغریب» به تهیه‌کنندگی سعید ملکان و کارگردانی بهرام توکلی جدیدترین محصول مرکز فیلم و سریال سازمان هنری اوج است که در موضوع دفاع مقدس در حال تولید است.

از حال دلم پرسید

نگاهش کردم

دوباره پرسید

باز هم نگاهش کردم

آخر او خوب می‌دانست که

همه وجود آدم‌ها خلاصه می‌شود در همین بطن کوچک

حال دلت که خوب باشد

همه چیز خوب است

حتی دنیا برایت رنگ دیگری است

از حکایت دل‌ها که باخبری؛

دل‌ها گاهی شادند

گاهی غمگین

گاهی خالی از حرفند

گاهی سنگین

گاهی می‌بُرند 

گاهی می‌بخشند

و گاهی می‌شکنند...

امان از وقتی که می‌شکنند

درست است که وقتی می‌شکنند تازه قیمتی می‌شوند

اما باید باشد دست نوازشی تا التیام یابند

امام عصرم، مولای خوبان!

دستی بر آر...

ای که در دل هستی و با چشمِ تر می‌بینمت

عاقبت یک روز با چشمانِ سر می‌بینمت

روبه‌رویِ استغاثه‌های ناب مادرم

در دعای عهدِ هر صبحِ  پدر می‌بینمت

چند سالی می‌شود اشکِ مرا می‌بینی و

در میان اشک‌هایِ شعله‌ور می‌بینمت

مطمئنم که به زودی بعدِ صبر و انتظار

می‌رسی! در گرگ‌ و میش ِ یک سحر می‌بینمت

عطر نرگس از عبایت می‌وزد سمت دلم

در هوایِ بی‌نظیرِ دور و بر می‌بینمت

در کنارِ کعبه روزی از سفر می‌آیی و

می‌رسد سالِ وصال و در حضَر می‌بینمت

با تمام آنچه در وصف تو عمری گفته‌اند

سرتری و با نگاهی خوب‌تر می‌بینمت

چشم در چشم ِ تو بودن، سهم آن سیصد نفر

وای بر من که به قدرِ یک نظر می‌بینمت

اتفاقاً چون بدم... تا از سرم راضی شوی

روز و شب سر می‌رسم؛ پس بیشتر می‌بینمت!

مرضیه عاطفی

 علی قاسمی/ رئيس‌جمهور روز یکشنبه 19 آذر 1396 لایحه بودجه 97 را تقدیم مجلس کرد. بلافاصله اظهارنظرهای فراوان کارشناسی و غیر کارشناسی درباره این لایحه آغاز شد. برخی ارقام در لایحه بودجه 97 موجب شگفتی کارشناسان، کاربران فضای مجازی و... شده است و پیام‌های مربوط به این لایحه و جداول آن دست به دست در فضای مجازی می‌چرخد. حال در این نوشتار سعی می‌کنیم فرازهای مهم و ابداعی بودجه را در یک نگاه کلی مورد بررسی قرار دهیم. آمارهای قانون بودجه سال 96 نشان می‌دهد که رقم کلی بودجه (سقف بودجه) معادل 1085 هزار میلیارد تومان بوده است که این رقم با رشدی ۷/۳ درصدی در لایحه بودجه سال 97 به 1195 هزار میلیارد تومان رسیده است. از آنجا که در چگونگی فرایند رسیدگی به بودجه در مجلس سؤالات و ابهاماتی وجود دارد، در ابتدا فرایند قانونی رسیدگی به اجمال بیان می‌شود، سپس چند فراز مهم مورد بررسی قرار می‌گیرد.

فرایند تصويب

 لايحه بودجه 

بر اساس ماده 186 آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی دولت موظف است لایحه بودجه سالیانه کل کشور را حداکثر تا 15 آذر ماه هر سال به مجلس تسلیم کند. رئیس‌جمهور لایحه بودجه سال آینده را 19 آذر ماه  تقدیم مجلس کرد. نمايندگان مجلس از زمان چاپ و توزيع لايحه بودجه سالیانه کل کشور و پيوست‌ها و سوابق آن تا مدت ده روز مي‌توانند پيشنهادهاي خود را به کميسيون‌هاي تخصصي مجلس ارائه دهند. کميسيون‌هاي تخصصي نیز موظفند حداکثر تا پانزده روز پس از چاپ و توزيع لايحه، گزارش خود را به کميسيون تلفيق تقديم کنند. همچنین کميسيون تلفيق موظف است حداکثر ظرف پانزده روز پس از پايان مهلت گزارش کمیسیون تخصصي، ضمن رسيدگي به گزارش کميسيون‌هاي تخصصي، گزارش نهايي خود را تنظيم و به مجلس شوراي اسلامي تقديم کند. این مهلت حداکثر تا پانزده روز با موافقت هیئت‌رئيسه قابل تمديد است. در جلسه علني،‌ پس از رسيدگي به کليات بودجه و تصويب آن،‌ به پيشنهادهاي مربوط به درآمدها و ساير منابع تأمين اعتبار بودجه عمومي دولت رسيدگي شده و سقف آن به تصويب خواهد رسيد. پس از آن به پيشنهادهاي مربوط به تبصره‌ها و رديف‌ها رسيدگي مي‌شود. پيشنهادهايي که منبع درآمد مشخصي نداشته باشد قابل طرح نخواهد بود. در صورت عدم تصویب کليات لايحه بودجه، فقط براي يک‌بار موضوع به کميسيون تلفيق ارجاع مي‌شود تا حداکثر ظرف ۷۲ ساعت گزارش اصلاحي خود را به مجلس ارائه کند. جلسات مجلس براي رسيدگي به بودجه سالیانه بايد بلاانقطاع در کليه ايام حداقل روزي چهار ساعت منعقد شود و تا هنگامی که شور و مذاکره پايان نیابد و رأي مجلس اخذ نشود، از دستور خارج نمي‌شود. چنانچه لايحه بودجه سالیانه کشور تا تاريخ تعيين شده به مجلس تسليم نشود، دولت موظف است لايحه چند دوازدهم بودجه را نيز به مجلس تسليم کند. از آنجا که بررسی کل متن لایحه بودجه تصویبی مجلس به زمان زیادی نیاز دارد؛ بنابراین اعضای شورای نگهبان به صورت روزانه مصوبات مجلس در خصوص بودجه را بررسی کرده و در جریان کار قرار ‌مي‌دهند و به محض تقدیم لایحه تصویبی بودجه به شورای نگهبان این شورا بلافاصله نظر نهایی خود را اعلام می‌کند و در صورت تأیید نهایی به عنوان قانون لازم‌الاجرا، از سوی رئیس مجلس به رئیس‌جمهور ابلاغ مي‌شود.

روند تزایدی

 بودجه عمومی کشور

بخش جنجالی بودجه که نگاه انتقادی به آن نسبت به دیگر بخش‌ها بیشتر است، مربوط به بودجه عمومی دولت است که در لایحه بودجه 97 مجموع بودجه عمومی دولت حدود 425 هزار میلیارد تومان است که در مقایسه با رقم 371 هزار میلیارد تومانی لایحه بودجه امسال (96) حدود 60 هزار میلیارد تومان افزایش دارد. کارشناسان می‌گویند افزایش حدود 60 هزار میلیارد تومانی بودجه عمومی می‌تواند پیامدهای نگران‌کننده‌ای برای اقتصاد ایران داشته باشد. اگر چه بخش عمده افزایش بودجه عمومی دولت مربوط به دستمزدهاست که هر سال سیر تزایدی دارد، ولی ناگفته نماند بخش دیگری از افزایش بودجه عمومی به دلیل ریخت‌وپاش‌ها در دستگاه‌های دولتی، برگزاری سمینارهای بی‌فایده، چاپ کتب و مجلات بی‌اثر، سفرهای خارجی، نمایندگی‌های ناکارآمد دستگاه‌های فرهنگی و غیرفرهنگی در خارج از کشور است که بهترین جا برای نظارت بر اینها در بودجه سالیانه است.

تغییرات یارانه‌ها مهم‌ترین موضوع  بودجه

مهم‌ترین موضوع لایحه بودجه 97 حذف 30 میلیون ایرانی از دریافت یارانه نقدی است. حذف یارانه نقدی در دولت یازدهم نیز به دولت تکلیف شده بود، اما دولت هیچ‌گاه زیر بار نرفت و دلیل آن، این بود که بانک‌های اطلاعاتی کامل نیستند. مجلس سال آخر دولت یازدهم برای حذف 25 میلیون نفر فشار آورد که آقای نوبخت گفت بیشتر از 6 میلیون نفر امکان‌پذیر نیست، اگرچه در آن مقطع ملاحظات انتخاباتی هم تأثیرگذار بود، اما به نظر می‌رسد دولت دوازدهم به دلیل کسری بودجه لاجرم تن به این کار داده است. با اینکه حذف دهک‌های بالای جامعه به ویژه دهک‌های 9 و 10 در همان دولت یازدهم هم امکان‌پذیر بود، ولی اراده‌ای در دولت برای این اقدام وجود نداشت.

پس از ارسال لایحه بودجه از سوی دولت، نمایندگان مجلس هم وارد بحث‌های جدی شدند که یکی از این افراد مهرداد بائوج لاهوتی عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس بود که در تشریح وضعیت یارانه‌ها در بودجه سال ۹۷، اظهار داشت: «براساس این پیشنهاد قرار است مجلس و دولت درباره هدفمندی یارانه‌ها به یک فهم مشترکی برسند تا بتوانیم دهک‌های بالای جامعه را مدیریت کنیم و تعداد افرادی را که یارانه دریافت می‌کنند، کاهش دهیم، به‌ گونه‌ای که ۱۵ هزار میلیارد تومان از ۴۸ هزار میلیارد تومان پرداخت یارانه نقدی کم شود.» وی درباره راهکار حذف معتقد است: «پیش از این فرمولی درباره حذف دهک‌های بالای جامعه از دریافت یارانه‌های نقدی از سوی قوه مقننه به قوه مجریه ارائه شده است، در این فرمول تأکید شده بود که قضات، پزشکان، اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و افرادی که بیش از سه میلیون و پانصد هزار تومان درآمد دارند نباید یارانه نقدی دریافت کنند.»

بر اساس تبصره 14 لایحه بودجه سال 97، دولت قصد دارد مبلغ 37 هزار میلیارد تومان بر اساس قانون هدفمندی یارانه‌ها مصوب سال 88 با انواع روش‌های نقدی و غیر نقدی بین خانوارهای هدف توزیع کند. این رقم نسبت به رقم 48 هزار میلیارد تومانی سال قبل کاهش قابل توجهی داشته است. از رقم 37 هزار میلیارد تومان پیش‌بینی یارانه‌های سال 97 قرار است 23 هزار میلیارد تومان به ‌صورت یارانه نقدی و غیر نقدی، 7 هزار میلیارد تومان در قالب سیاست کاهش فقر مطلق از طریق بهزیستی و کمیته امداد، 3700 میلیارد تومان به ‌عنوان یارانه بخش سلامت و 3300 میلیارد تومان به ‌عنوان یارانه نان توزیع شود. مضافاً در سال 1397 سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها ضمن تغییر نام به صندوق رفاه اجتماعی و اصلاح اساسنامه آن به‌ منظور انجام مأموریت جدید تحت نظر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی قرار خواهد گرفت و اموال و دارایی‌های سازمان مزبور به صندوق رفاه اجتماعی تعلق خواهد داشت. 

کاهش وابستگی بودجه به نفت

پیش‌بینی دولت در موضوع درآمدهای نفتی مجموع واگذاری‌ دارایی‌های سرمایه‌ای در لایحه بودجه سال آینده حدود ۱۰۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان پیش‌بینی شده است، در حالی که این رقم برای سال جاری ۱۱۸ هزار میلیارد تومان مصوب شده بود. همچنین برای منابع حاصل از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی برای سال آینده ۱۰۱ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده و با رقم مصوب ۱۱۳ هزار میلیاردی در قانون بودجه سال جاری ۱۲ هزار میلیارد تومان کاهش دارد. یکی از علل کاهش، عدم تحقق است که عملکرد قانون بودجه سال نشان می‌دهد در شش ماهه امسال حدود ۴۴ هزار میلیارد تومان از درآمدهای پیش‌بینی شده محقق شده است. در لایحه بودجه سال آینده پیش‌بینی بر قیمت ۵۵ دلاری هر بشکه نفت است که مجموع درآمد با دلار ۳۵۰۰ تومانی به ریال تبدیل شده است. با توجه به اينکه امسال سال اول اجراي برنامه ششم توسعه‌ است و در قانون بودجه سهم صندوق توسعه ملي از درآمدهاي نفتي براي نخستين بار 32 درصد تعيين شد، اين يعني يک‌سوم درآمدهاي نفتي به صندوق توسعه ملي مي‌رود که موجب توسعه فعاليت‌هاي اقتصادي مي‌شود و مي‌تواند طرح‌هاي بخش خصوصي را تأمين مالي کند.

ملاحظات جدی

 در بودجه دفاعی

یکی مهم‌ترین بخش‌های لایحه بودجه سالیانه کل کشور، بودجه نیروهای مسلح است. بودجه نیروهای مسلح ذیل بودجه وزارت دفاع تعریف می‌شود. در ذیل به تفکیک بودجه پیشنهادی دولت برای سال 97 را مشاهده کنید:

1ـ- وزارت دفاع: 1770 میلیارد تومان؛

2ـ ستاد کل نیروهای مسلح: 1697 میلیارد تومان؛

3ـ سپاه پاسداران: 26736 میلیارد تومان (در بخش بودجه سپاه باید به این نکته اشاره داشت که از این مبلغ 10 هزار میلیارد آن بودجه قرارگاه خاتم‌الانبیاء است که به همان میزان درآمد داشته و هزینه‌کرد آن هم به همان میزان است)؛

4ـ ارتش: 9708 میلیارد تومان؛

5ـ بسیج: 1180 میلیارد تومان.

کل بودجه دفاعی کشور بدون بخش قرارگاه سازندگی حدود 31000 هزار میلیارد تومان می‌شود که اگر به دلار 3500 تومانی تبدیل کنیم کمتر از 9 میلیارد دلار می‌باشد که نسبت به مبالغ بودجه دفاعی رقبای منطقه‌ای ما بسیار پایین است. در مجموع باید گفت وضعیت بودجه دفاعی و امنیتی کشور در بودجه سال آینده با توجه به مجموع تحولات منطقه، مطلوب نیست. انتظار از دولت این بود که در لایحه بودجه 97 نگاه پررنگ‌تری به بخش دفاع و بودجه نیروهای مسلح داشته باشد؛ چرا که کشور ما با تهدیدات مکرر آمریکا، حامیان منطقه‌ای و رژیم صهیونیستی مواجه است، از سوی دیگر امنیت ضرورتی جدی و اجتناب‌ناپذیر برای توسعه کشور بوده و لازمه آن، این است که بودجه کافی برای آن تأمین شود. البته لازم است کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، کمیسیون تلفیق و همچنین نمایندگان مجلس تغییرات لازم را برای تقویت بنیه دفاعی و نیروهای مسلح در بودجه ۹۷ به وجود بیاورند. در ضمن سهم پنج درصدی بودجه دفاعی کشور از هزینه‌های جاری که در برنامه ششم توسعه به دولت تکلیف شده است باید در لایحه بودجه سال 97 لحاظ می‌شد که اگر این اتفاق نیفتاده باشد، کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی باید این موضوع را به جد پیگیری کند.

عدالت‌محوری

 در خروج از کشور

یکی از موضوعاتی که سر و صدای زیادی به ویژه در شبکه‌های اجتماعی داشت، موضوع عوارض خروج از کشور بود. عوارض خروج از کشور در قانون بودجه سال 96، برای هر نفر 75 هزار تومان در نظر گرفته شده بود که این مبلغ در لایحه بودجه سال 97 با رشدی سه برابری به 220 هزار تومان افزایش یافته است. این در حالی است که اگر فردی بخواهد برای بار دوم از کشور خارج شود باید 330 هزار تومان عوارض پرداخت کند و برای بار سوم نیز این عوارض با رشد 100 درصدی نسبت به بار اول به 440 هزار تومان افزایش خواهد یافت. البته دولت سفرهای زیارتی عتبات عالیات و حج تمتع و عمره را استثنا کرده و رقم آنها را 110 هزار تومان تعیین کرده است. با توجه به اینکه معمولاً بیشتر ورود و خروج‌های چند باره از کشور را اقشار مرفه جامعه صورت می‌دهند؛ بنابراین این موضوع نیز در لایحه بودجه سال 97 به نوعی، اقشار پردرآمد را هدف قرار داده است. بر اساس آماری که از سوی معاونت گردشگری کشور اعلام شده، در سال گذشته ۹ میلیون و ۱۹۶ هزار و ۱۴۰ ایرانی به دیگر کشورها سفر کرده‌اند، در حالی که بر اساس تراز گردشگری ورودی و خروجی کشور در سال گذشته به میزان ۴ میلیون و ۲۹۵ هزار و ۵۷ نفر منفی است. همچنین در زمینه عوارض خروج از کشور باید گفت طبق آمار سازمان میراث فرهنگی بخش معاونت گردشگری، در پنج ماهه نخست سال 96 حدود سه میلیون و 474 هزار و 692 نفر از کشور خارج شده‌اند که این میزان نسبت به مدت مشابه سال قبل ۹/۲۰ درصد رشد داشته است. مقصد اول گردشگران خارج شده از کشور طبق آمار ترکیه بوده است و پس از آن عراق و امارات در رتبه‌های دوم و سوم قرار داشته‌اند. این مسافرت‌ها معمولاً برای اقشار مرفه جامعه است که سبب می‌شوند ارز بسیاری از کشور خارج شود. دولت با افزایش عوارض خروج اولاً، سعی کرده تعداد خروج‌های اضافی از کشور را کاهش دهد تا از این طریق جلوی خروج ارز از کشور را بگیرد، ثانیاً، درصدد بوده تا از این طریق اقشار پردرآمد را هدف قرار دهد تا جامعه به عدالت نزدیک‌تر شود. اقدام بانک مرکزی در حذف ارز مسافرتی هم در همین راستا تحلیل می‌شود که امسال عملیاتی شد.

رشد ۵/۹ درصدی بودجه بانک‌ها در سال ۹۷

جمع درآمد هشت بانک دولتی به علاوه بانک مرکزی در لایحه بودجه سال ۹۷ بالغ بر نزدیک به ۸۵ هزار میلیارد تومان است که در این میان بانک ملی ایران با بیش از ۳۱ هزار میلیارد تومان بیشترین منابع درآمدی را به خود اختصاص داده است. مقایسه بودجه سال ۹۷ با سال ۹۶ حاکی از رشد بیش از ۵/۹ درصدی درآمد بانک‌ها در سال آینده است. بر این اساس درآمد بانک سپه ۱۴ هزار و ۶۱ میلیارد تومان، بانک کشاورزی ۱۲ هزار و 940 میلیارد تومان، بانک مسکن ۱۲ هزار و 3۹۰ میلیارد تومان، بانک صنعت و معدن ۲ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان، بانک توسعه تعاون 1840میلیارد تومان، پست بانک1370 میلیارد تومان و بانک توسعه صادرات 1180 میلیارد تومان در بودجه سال ۹۷ پیش‌بینی شده است. درآمد بانک‌ها در بودجه سال ۹۷ در حالی نزدیک به 85 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده که این رقم در سال ۹۶ برابر ۷۷ هزار میلیارد تومان  بوده و حاکی از رشد بیش از ۵/۹ درصدی است.