صبح را

اگر به زبان خورشید ترجمه کنیم

در قبیله آسمان زمزمه کنیم

و به لهجه نور دکلمه کنیم

آن‌وقت سرزنده و شاداب

طلوع می‌کنیم.

صبح را باید از سر گرفت

گاهی باید قاب گرفت

و گاهی نیز باید یاد گرفت

صبح زیباترین دلیل آغاز

و بزرگ‌ترین دلیل امتداد است

چرا که 

می‌توان کلام مهر

را از نزدیک ملاقات کرد.

حضرت امام صادق(ع) فرمودند: 

«قف عِندَ كُلِّ أمرٍ 

حَتّى تَعرِفَ مَدخَلَهُ مِن مَخرَجِهِ 

قَبلَ أن تَقَعَ فيهِ فَتَندَمَ؛ 

پیش از انجام هر كارى درنگ كن 

تا شیوه وارد شدن و بیرون آمدن از آن کار را 

خوب مطلع و آگاه شوی، 

تا مبادا پشيمان شوى.»

تحف‌العقول، ص ۳۰۴

مهدی امیدی/  هشتمین دوره جشنواره مردمی فیلم عمار، به مناسبت بزرگداشت حماسه 9 دی از ششم دی در تهران و برخی دیگر از شهرستان‌ها آغاز شده و تا 15 دی ادامه خواهد داشت. این جشنواره اگرچه با موضوع فتنه 88 کار خود را آغاز کرد، اما هر سال، موضوعات و برنامه‌های جدیدی به آن اضافه شد. امسال هم با توجه به وضع موجود در کشور، مسائل اجتماعی در صدر توجه جشنواره عمار قرار گرفته است. برای آگاهی از جزئیات هشتمین دوره جشنواره عمار با سیدرسول منفردزاده، دبیر این جشنواره گفت‌وگو کردیم.

* هشتمین دوره جشنواره عمار چه تفاوت‌هایی با دوره‌های پیشین این جشنواره دارد؟

موضوع ویژه این دوره از جشنواره «کار و کارگر» است؛ فیلم‌هایی که نمایش‌دهنده زحمات این قشر زحمتکش هستند و از این طریق سعی می‌کنیم به ستایش و قدردانی از کارگرها بپردازیم. فیلم‌هایی که دارای این موضوع هستند در قالب یک بسته ویژه در اکران‌های مردمی عمار به نمایش درخواهند آمد. بخشی از فراخوان جشنواره همچنین به موضوع ویژه کار اختصاص دارد که در این بخش، خاطرات نخستین درآمد مالی مردم در فیلم‌ها به تصویر کشیده می‌شود. سعی داریم یک برنامه تلویزیونی نیز با همین موضوع تولید و پخش کنیم.

* دیگر موضوعات مورد توجه در جشنواره عمار چیست؟

در این دوره هم مانند دوره‌های گذشته، بیشتر آثار در بخش مستند هستند. البته امسال 250 اثر در قالب داستانی هم به دبیرخانه رسیده است. به لحاظ موضوعی نیز «مدافعان حرم» اکثریت است. همچنین نقد درون‌گفتمانی و توجه به مشکلات و معضلات اجتماعی نیز دیگر موضوعی است که بیشترین آثار را در بر می‌گیرد. «ملت قهرمان» هم دیگر موضوعی است که با استقبال زیادی مواجه شده است. در این بخش، فیلم‌هایی با موضوع مردم عادی که زندگی قهرمانانه‌ای دارند به نمایش در‌می‌آید. این موضوع، به یک ژانر در جشنواره عمار تبدیل شده است.

* چه ویژگی‌ای جشنواره عمار را از دیگر جشنواره‌های سینمایی متمایز می‌کند؟

مهم‌ترین شاخصه برنامه‌های این جشنواره مردمی بودن و اکران‌های مردمی آن است. مردمی بودن به این معنا که اولاً، موضوع آثار جشنواره، مسائل مبتلابه و رایج میان مردم است و این جشنواره سعی دارد بازتاب‌دهنده مطالبات مردم باشد. ثانیاً، فیلم‌های جشنواره عمار به جای اینکه صرفاً در سینماها و برای عده‌ای خاص به نمایش در بیاید، در قالب اکران‌های مردمی و در تمام نقاط کشور، حتی روستاهای دوردست و محروم هم به نمایش در می‌آیند. درواقع، خود مردم هستند که فیلم‌های جشنواره را در محل‌های مختلف، از جمله در مدارس، مساجد، دانشگاه‌ها، پار‌ک‌ها، منازل، پایگاه‌های بسیج و... اکران می‌کنند. برخی حتی بلیت هم برای نمایش فیلم‌ها می‌فروشند. برای نمونه، سال گذشته بدون اینکه دبیرخانه جشنواره عمار فراخوانی را منتشر کند، یک دانش‌آموز در شهرستان صومعه‌سرا اقدام به اکران فیلم «یتیم‌خانه ایران» در مسجد کرد و به مدت یک روز سه میلیون تومان بلیت فروخت. الآن جشنواره عمار نزدیک به ۲۰ هزار اکران مردمی در سراسر کشور دارد که فیلم‌ها را به صورت فعال یا نیمه‌فعال نمایش می‌دهند و هر سال چندین هزار اثر به جشنواره ارسال می‌شود. جشنواره عمار با ایده مردمی بودن سعی کرده است، کاری کند که همه مردم ایران بتوانند به مخاطبان سینما افزوده شوند. حتی یک پله بالاتر، مردم می‌توانند در اکران فیلم‌ها نیز نقش داشته باشند. چند روز پیش جوانی در اردل(چهارمحال‌وبختیاری) اکران صدوهفتمین فیلمش را جشن گرفت.

* یکی دیگر از برنامه‌های جشنواره عمار، «سینما سیار» است، لطفاً درباره آن توضیح دهید.

اولویت ما در «سینماسیار» مناطق محرومی است که برد رسانه‌ها به آنجا نمی‌رسد و از سویی مردم این مناطق هم خودشان را در رسانه و سینما نمی‌بینند و توجه چندانی به سینما ندارند. تلاش ما برای تقویت سینما سیار، این است که مردم مناطق دورافتاده از رسانه‌های انقلاب، نسبت به قابلیت‌های سینما، از جمله توان انعکاس مسائل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آشنا شوند. سینما سیار در کردستان و کرمانشاه فعالیت‌های خوبی انجام داده است و سبب شده حدود ۲۰۰ پخش‌کننده برای اکران‌های مردمی نام‌نویسی کنند. برای نمونه در استان‌های کردستان و کرمانشاه، یک سینما سیار در ۱۲ شهرستان و تعدادی روستا جابه‌جا شد تا فیلم‌ها برای مردم نمایش داده شود و البته جذب اکران‌کننده نیز از میان مردم ادامه داشت.

* برنامه جشنواره عمار برای فیلمسازها چیست؟

تمرکز اصلی این جشنواره بر هنرمندان جوان است. فیلمسازهای مستعدی که ایده‌ها و دغدغه‌های خوبی دارند، اما جایی برای عرضه استعداد و هنر خود ندارند. این جشنواره با نمایش فیلم‌های کوتاه و مستند آنها سعی دارد با انگیزه بخشیدن به آنها زمینه را برای رشدشان فراهم کند. حتی بخشی با عنوان «فیلم ما» در این جشنواره ایجاد شده که در آن مردم عادی می‌توانند با تولید فیلم از طریق تلفن همراه خود در این جشنواره شرکت کنند.

ساخت مستند شهید احمدی روشن با تکنیک‌های جدید

ساخت مستندی با موضوع شهید احمدی‌روشن کلید خورد. قرائتی تهیه‌کننده این اثر با اشاره به تکنیک‌های جدید فیلم‌سازی در این مستند، گفت: «بعد از پژوهش به سراغ تصویربرداری آزمایشی رفتیم. فناوری‌ که در این مستند استفاده خواهد شد برای اولین بار است که در ایران و با این وسعت به کار برده شده است. این فناوری که اجرای آن هم بسیار دشوار است، تلفیقی از چند هنر و تکنیک سینمایی مانند تصویربرداری رئال، انیمیشن و طراحی است. در کنار این آزمایش‌ها انتخاب بازیگر و نگارش فیلمنامه این مستند هم در حال انجام است و به زودی کار وارد مرحله تولید خواهد شد. در کنار پرداختن به زندگی شهید احمدی‌روشن، این مستند به مسائلی مانند جاسوسی‌هایی که برای ضربه زدن به صنعت هسته‌ای ایران صورت گرفته نیز پرداخته است.»

افتتاح یک تالار

 برای حمایت از تئاتر انقلاب

آیین گشایش سالن تئاتر سرو با حضور مهدی شفیعی مدیرکل هنرهای نمایشی، امیر نصیربیگی، مدیر بخش هنرهای نمایشی بنیاد روایت فتح، سیاوش طهمورث، نصرالله قادری، صمد چینی‌فروشان، سیروس همتی  و جمعی از هنرمندان در محل سابق سفارت آمریکا برگزار شد. امیر نصیربیگی در این مراسم گفت: «امیدوارم تماشاخانه سرو بتواند در توسعه زیرساخت‌های هنری برای حمایت از گروه‌های هنری موفق باشد، همچنین در آینده‌ای نزدیک به حوزه نرم‌افزاری و اجرا توجه ویژه‌ای داشته باشد، انتظار می‌رود که ظرفیت سالن سرو برای جوانان که آینده تئاتری ما را می‌سازند کافی و کارساز باشد.» مهدی شفیعی در سخنرانی این مراسم عنوان کرد: «افتتاح این مکان مبارک است، سبب می‌شود گروه‌های حرفه‌ای تولید آثار انقلاب و دفاع مقدس، متناسب با نیازهای جامعه و مخاطبان کار کنند و پیگیر باشند.»

خواننده دهه هشتادی برای ولایت خواند

محمدحسین رضایی، خواننده نوجوان 15 ساله که قبلاً هم آثاری با مضامین انقلابی و ضد استکباری تولید کرده بود، در تازه‌ترین کار هنری خود به 9 دی پرداخته است.

«بیعت» نام دوازدهمین سرود اجرا شده این نوجوان است که در مراسم بزرگداشت حماسه 9 دی در شهر اصفهان رونمایی شد. در این سرود، مفاهیمی چون ولایت‌پذیری و شهادت‌طلبی از نگاه یک نوجوان متعلق به نسل چهارم انقلاب روایت می‌شود. گفتنی است؛ محمدحسین رضایی متولد سال ۱۳۸۱ و در پایه نهم در حال تحصیل است. وی پیش از این سرودهایی با موضوعاتی چون آمریکا، مدافعان حرم، حضرت امام رضا(ع)، حجاب، مادر، انتخابات و... را اجرا کرده بود.

80 پوستر درباره 9 دی به نمایش درآمد

80 پوستر از هنرمندان مطرح تجسمی با موضوع 9 دی به نمایش درآمد. حوزه هنری به مناسبت حماسه 9 دی یک نمایشگاه پوستر درباره این موضوع در گالری عالی برپا کرده است. علی وزیریان، سیدحمید شریفی‌آل‌هاشم، احمد آقاقلی‌زاده، مسعود نجابتی، محمدحسین نیرومند، احمدرضا دالوند، صابر شیخ‌رضایی، آرزو آقاباباییان، آرمین دهنوی، حامد مغروری، حسن علیپور، حمید فخار، رضا عنایتی، زهرا خیبرشکن‌اصل، زینب ربانی‌خواه، صابر احمدی، مجتبی مجلسی، محمد صمدی، محمدعلی موصلی، محمدمهدی اسدی، محمدمهدی رحیمیان، محمدرضا قاسمی‌راغب، محمود بازدار و مرجانه رنجبر به همراه عده‌ای دیگر از هنرمندان گرافیست آثار خود را روانه این نمایشگاه کرده‌اند.

خواننده مشهور کنسرت خود در سرزمین‌های اشغالی را لغو کرد

لرد، خواننده جوان نیوزلندی که قرار بود تور کنسرت آلبوم دومش به اسم «ملودرام» را در تل‌آویو به پایان برساند، پس از نامه هوادارانش تصمیم گرفت سفر و اجرایش در تل‌آویو را لغو کند. به گزارش رجانیوز، دو شهروند نیوزلندی با نام‌های «نادیا ابوشهاب» و «جاستین ساکس» که یهودی هستند نامه‌ای سرگشاده خطاب به لرد نوشتند و از او خواستند تا اجرای پنجم ژانویه سال آینده میلادی خود در تل‌آویو را لغو کند. آنها نامه را در یک پایگاه اینترنتی محلی گذاشتند تا برایش امضا جمع کنند.  در همین حال در سرزمین‌های اشغالی،‌ هاآرتص مدعی شد؛ این خواننده جوان تحت فشار جنبش بی‌دی‌اس تصمیم به لغو کنسرت گرفته است؛ جنبشی که با ایجاد مؤسسات غیرانتفاعی فعال در استرالیا، کانادا، آمریکا، فرانسه، انگلیس، اردن و آفریقای جنوبی به دنبال تحریم رژیم صهیونیستی در سه سطح اقتصادی، فرهنگی و آکادمیک است و از دیگر اهدافش، از بین بردن قدرت رژیم صهیونیستی، پایان دادن به اشغال و استعمار سرزمین‌های اشغالی و به رسمیت شناختن حقوق اساسی شهروندان فلسطینی است. طرفداران جنبش بی‌دی‌اس از فعالیت‌های آزادیخواهانه‌ای همچون جنبش حقوق مدنی آمریکا و جنبش ضد آپارتاید آفریقای جنوبی تأثیر بسیاری گرفتند.

قدردانی از چهره جبهه مقاومت در یک جشنواره سینمایی

در مراسم افتتاحیه هشتمین جشنواره عمار از حجت‌الاسلام عیسی طباطبایی تقدیر شد.

در بخش پاسداشت ویژه افتتاحیه جشنواره عمار، نماهنگی درباره «سیدعیسی طباطبایی» نماینده امام(ره) و رهبری در لبنان و از چهره‌های مؤثر جبهه مقاومت پخش شد. هدیه سیدعیسی طباطبایی را مادر شهیدان خالقی‌پور به فرزند او اهدا کرد. این هدیه یک قرآن با دست خطی از رهبر معظم انقلاب اسلامی بود که متن آن به شرح زیر است. «خداوند وجود شریف جناب حجت‌الاسلام سیدعیسی طباطبایی را محفوظ دارد و خدمات با ارزش ایشان را قبول دارد. بمنه و فضله. سیدعلی خامنه‌ای» بعد از این مراسم قدردانی، پیام سیدعیسی طباطبایی که موفق نشد در این مراسم حاضر شود، پخش شد. وی در این پیام با اشاره به وضعیت غزه در فراخوانی از مردم ایران خواست تا به کمک مردم غزه بشتابند. در ادامه با دعوت مجری از خانواده شهدای کارگری، حجت‌الله فاضل، داوود رضازاده‌آذری و مهرداد روانمهر که تصویرشان روی پوستر این دوره جشنواره است، برای قدردانی از برگزیده جایزه ویژه «دستکش ننه عصمت» روی سن آمدند.

نشست روی زمین، پهن کرد دریا را

کشید پارچه را، متر کرد پهنا را

درست از وسط آب، قایقی رد شد

شبیه قیچی مادر، شکافت دریا را

صدای تَق‌تَ‌تَ‌تَق... تیر بود می‌بارید

صدای تِق‌تِ‌تِ‌تِق... دوخت چتر خرما را

کنار قایق بابا که خورد خمپاره

بلند کرد و تکان داد خُرده نخ‌ها را

فرو که رفت در انگشت مادرم سوزن 

کسی دقیق نشانه گرفت بابا را 

و آب از کف قایق سریع بالا رفت

و تند مادر هی کوک زد همانجا را

بریده شد نخ و از توی قاب بابا دید

میان دامن خود چرخ می‌زند سارا

اکرم هاشمی

گاهی باید راه‌ها را به دل قدم زد؛ سلانه سلانه

گاهی باید ایستاد، توقف کرد، جلوتر نرفت!

گاهی باید از راه‌های رفته برگشت

گاهی باید عزم کرد به پایان راه‌ها

تا انتها، تا ته خط...

راه‌ها طریق رسیدنند

نقطه عطف

طریق وصال

طریق پیوند دست‌ها

طریق گره خوردن دل‌ها

اگرچه همیشه هموار نیستند

اما...

گاهی باید راه‌ها را به سر دوید

باید مصمم طی طریق کرد برای رسیدن به دستان محبوب؛

همان دستانی که قرار است

نوازش کند دلشکستگان به خود پیچیده از درد روزگار را

مولا جان! رهرو راه وصالیم

مددی...!

فرهاد ملاامینی*/ یکی از تفاوت‌های جامعه اسلامی و جامعه لیبرالی رسالت‌محور بودن جامعه است؛ یعنی جامعه‌ای که نویسندگان آن، فیلمسازان آن و مدیران آن صرفاً برای خود و برای مخاطبان خود زندگی مادی تعریف نکرده‌اند؛ بلکه زندگی انسان را ترکیبی از ماده و معنا می‌دانند. در واقع، می‌دانند زندگی مادی و معنوی انسان‌ها روی یکدیگر تأثیر دارند؛ از همین روست که ارکان جامعه اسلامی در پی آن هستند که نوع نگاه، مدیریت و تمامی اعمال‌شان به گونه‌ای باشد تا همه شئون زندگی فردی و اجتماعی افراد جامعه را در راستای تعالی مادی و معنوی برنامه‌ریزی کنند.

 لیکن متأسفانه در برخی آثار فرهنگی این خط سیر دیده نمی‌شود. سازندگان بسیاری از آثار صرفاً با نگاهی سودمحور و شخصی دست به تولید آثار فرهنگی می‌زنند. چندی پیش فیلمی به نمایش درآمد که سازنده آن به جز دروغ‌پردازی‌های شاخدار درباره برهه‌ای از تاریخ ایران، به اشاعه ارتباط زن و مرد نامحرم و... پرداخته بود. سؤال اینجاست، آیا این همان خطی نیست که در رادیو و تلویزیون پیش از انقلاب اسلامی دنبال می‌شد؟ جالب اینجاست که سازندگان آثار این چنینی وقتی در مقابل سؤالاتی از این دست قرار می‌گیرند، می‌گویند رسالت ما شاد کردن مردم است. غافل از اینکه خود خنداندن نمی‌تواند رسالت باشد؛ بلکه خنداندن و گریاندن هر دو ابزارهایی هستند تا با تحریک احساسات و عواطف، انسان را به مقصودی برسانند. اما ساده‌اندیشی است اگر تصور کنیم کسانی که شعار خنداندن صرف را می‌دهند همگی در پس ذهن خود نیز چنین می‌اندیشند؛ زیرا این خنداندن‌های به ظاهر بی‌هدف در قدم اول اباحی‌گری را تبلیغ می‌کنند. اباحی‌گری همان کلیدواژه‌ای است که رهبر حکیم انقلاب آن را یکی از اعمال دشمن برای تضعیف دین در جامعه و به خصوص نسل جوان و هم‌عرض فرقه‌هایی شیطانی مانند بهائیت و کلیسای خانگی می‌داند. معظم‌له در بیانات خود اینگونه می‌فرمایند: «در داخل کشور، از طرق مختلف، پایه‌های ایمان مردم، به خصوص نسل جوان را متزلزل می‌کنند؛ از اشاعه‌ بی‌بندوباری و اباحی‌گری، تا ترویج عرفان‌های کاذب‌ـ جنس بدلی عرفان حقیقی‌ـ تا ترویج بهائیت، تا ترویج شبکه‌ کلیساهای خانگی؛ اینها کارهایی است که امروز با مطالعه و تدبیر و پیش‌بینی دشمنان اسلام دارد انجام می‌گیرد؛ هدفش هم این است که دین را در جامعه ضعیف کند.»

همان‌گونه که عرض شد خنده برای خنده قدم اول است. پس از آنکه توانستیم به هر چیزی بخندیم، حالا می‌شود با نگاهی جدی‌تر مبانی را به چالش کشید. کسانی که آثار فرهنگی پیش از انقلاب را در حوزه فیلم و سریال بررسی کرده‌اند، می‌دانند به دلیل وضعیت اجتماعی آن زمان و سنتی بودن جامعه ایران بسیاری از مفاهیم اصلاً قابل طرح نبود، ولی فیلمسازان آن دوره با استفاده از ژانر کمدی و طنز شروع به تابوشکنی کردند و توانستند بسیاری از مفاهیم مورد نظر خود را در بسیاری از افراد نهادینه کنند. متأسفانه امروز نیز پیروی از همان خط دیده می‌شود. 

* دبیر مجمع پیروان مهدی موعود(عج)

 هادی محمدی/ انتشار سند امنیت ملی آمریکا که تیم امنیتی ترامپ آن را تهیه کرده و شاخص تفکر افراطی و انجیلی آنها بر محتوای سند پیشنهادی اثر گذاشته و آن را در برخی ویژگی‌ها با سندهای پیشین در دوره ریاست‌جمهوری اوباما و قبل از آن متمایز کرده، ‌از زوایای مختلف قابل توجه است. محتوای این سند 55 صفحه‌ای که از نمونه‌های پیشین حجیم‌تر است و به جای محتوای انشایی و مفهومی، با دسته‌بندی موضوعی و گاه مصداقی همراه شده، در برخی موارد با دیدگاه‌های ترامپ متفاوت است. به همین دلیل نمی‌توان این سند منتشر شده را مبنای قضاوت نهایی از رفتار سیاست‌های امنیتی و خارجی آمریکا قرار داد و باید این محتوا را با نگاه و رفتار ویژه ترامپ که در یک سال گذشته، تجربه‌‌ای از آن در دست داریم،‌ تلفیق کرد و سپس مورد قضاوت قرار داد. سند جدید امنیت ملی آمریکا برخلاف نمونه‌های پیشین آن که تلاش می‌کرد اهداف و جوهره اصلی سیاست‌های آمریکا را در پوششی از مفاهیم فریبنده و شیک قرار دهد، ناشیانه به عریان کردن روح سلطه‌طلب، استعماری،‌ یکجانبه آمریکا که حتی برای شرکای خویش حقوق متعادلی در نظر ندارد و به جز خود، هیچ حقوقی برای دیگر کشورها و ملت‌ها قائل نیست و کرنش دیگران را «رابطه‌ای منصفانه» و عادلانه می‌داند،‌ بیان شده است. از سوی دیگر این سند نشان می‌‌دهد که با وجود،‌ حرص و ولع سلطه بر جهان و سیاست‌های تهاجمی نظامی‌گری آشکار،‌ در سندهای پیشین به راهبرد بازدارندگی و مهار و پرهیز از گزینه‌های جنگی و مستقیم تأکید دارد و با اصرار جدی بر نوعی ناسیونالیسم تهاجمی و آمریکایی، شرایط انزوای جهانی را برای خود دامن خواهد زد. این رویکرد ناسیونالیستی تهاجمی و افراطی، در همه زمینه‌ها و به ویژه اقتصادی،‌ امنیتی و دیپلماتیک و... رویه‌ها و چارچوب‌های رفتاری آمریکا در تعامل با دیگر قدرت‌ها و بازیگران را بر هم زده و به دنبال ایجاد نظم و رویه‌های جدید تعاملی با جهان است و موجب سردرگمی بسیاری از شرکای آمریکا می‌شود. برای نمونه، به جای تعامل و مسئولیت‌پذیری با شرکای اروپایی، به تقسیم تعهدات با ادبیات ناسیونالیستی پرداخته و با اصرار بر گزینه‌های بازدارنده در قبال روسیه و چین در اروپا، از یک‌سو توافقات موشکی میانبرد را به خطر انداخته و از سوی دیگر در روابط اقتصادی با روح ناسیونالیسم آمریکایی ‌و افراطی،‌ شرکای اروپایی را در فضای نگرانی امنیتی و یا عدم توازن در مناسبات اقتصادی قرار داده است. 

این سند در عین حال که مملو از لفاظی‌های نظامی است، ولی نشان می‌دهد که گزینه نظامی و تولید جنگ در شرایط فعلی، ‌در دستور ساختارهای تصمیم‌گیری آمریکا نیست. به ویژه اینکه تأکید دارد که در هیچ جنگ تضمین‌کننده‌ای در پیروزی آمریکا وارد نمی‌شود و مرحله فعلی را برای بازسازی گسترده نظامی و تسلیحاتی آمریکا و با نسل‌های جدیدی از سلاح و به ویژه توان هسته‌ای به عنوان ستون فقرات راهبرد بازدارندگی تعیین کرده است. این رویکرد تسلیحاتی که ماهیت جنگ سردی دارد،‌ بر فضای مسابقه تسلیحاتی در جهان آثار خود را به جای می‌گذارد. از نگاه این سند امنیتی، تنها آمریکا حق نفوذ و تسلط بر حوزه‌های منطقه‌ای و جهانی را دارد و حوزه‌های نفوذ برای دیگر قدرت‌های جهانی یا منطقه‌ای را تحمل نمی‌کند. این رویکرد اگرچه از قبل نیز به نحوی وجود داشت، ولی بیان عریان آن، فضای امنیتی در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را دچار تنش‌های جدید خواهد کرد که از هم‌اکنون باید مرزهای اروپایی روسیه یا محیط امنیتی چین در جنوب شرق آسیا و غرب آسیا با ایران را، با دوره‌ای جدید از تنش و ناامن‌سازی و هرج و مرج و نابسامانی امنیتی و سیاسی بیش از پیش تصور کرد. این رویکرد موجب شده تا چینی‌ها، سند امنیت آمریکا را امپریالیستی و روسیه از زبان پوتین؛ این سند امنیتی را «ستیزه‌جویانه و جنگ‌افروز» توصیف کنند. 

 تصویری از محتوای

 سند امنیت ملی آمریکا

سند امنیت ملی آمریکا را که سه برابر حجم سندهای پیشین است، خانم «دینا پاول» در تیم امنیتی کاخ سفید تنظیم کرده و با یک مقدمه و چهار بخش به مهم‌ترین رویکردها و ارزیابی‌ها و رهیافت‌های آمریکا پرداخته است. برخی نشانه‌ها در سند نشان می‌دهد که ترامپ با محتوای ارائه شده در اجزای سند کاملاً‌ موافق نیست و لذا می‌توان انتظار داشت که حاصل جمع تعامل رویکردهای سند امنیت ملی و رویکردهای ترامپ را در سیاست‌های امنیتی آمریکا شاهد باشیم. 

حفاظت از مرز و سرزمین و فرهنگ و ارزش‌های آمریکایی، توسعه اقتصادی و ارتقای رفاه آمریکایی، حفظ صلح با تکیه بر قدرت و زور و تقویت و توسعه نفوذ آمریکا در جهان، ‌چهار بخش اصلی این سند را تشکیل می‌دهد. اگرچه این سند و جزئیات آن باید در فرصتی دیگر و گسترده‌تر مورد بحث قرار گیرد، ولی تلاش این است تا برخی نکات مهم و پیامدهایی که بر جای می‌گذارد را بیان کنیم. این سند با تکیه بر مفهوم و منطق «اول آمریکا» نوعی یکجانبه‌گرایی مطلق را در تمامی عرصه‌های اقتصادی، فرهنگی، امنیتی و سیاسی به نمایش می‌گذارد که نوع جدیدی از تعاملات و قواعد رفتاری و منطق مناسباتی را برخلاف رویه‌های گذشته،‌ پایه‌گذاری خواهد کرد. لحن این سند اگرچه تهاجمی است، ولی به خوبی از آسیب‌پذیری‌های آمریکا و افول قدرت آن حکایت می‌کند و قلدری ناسیونالیستی تهاجمی و یکجانبه‌گرایی مطلق و مهار و بازدارندگی‌ فعال را برای دوره بازسازی قدرت کامل آمریکا تجویز می‌کند.

این سند با تأکید بر ضرورت بازنگری در سیاست‌های دو دهه گذشته آمریکا و فساد ساختارها و نهادهای حاکم در آمریکا، ‌جبران ضعف‌ها و آسیب‌پذیری‌ها و پاسخگویی در قبال تحولات ژئوپلیتیک منطقه‌ای و جهانی و بروز قدرت‌های جدید یا قدرت‌یابی قدرت‌های سابق را از طریق بازدارندگی فعال، ‌ناسیونالیسم تهاجمی و یکجانبه‌گرایی مطلق در تمامی عرصه‌ها امکان‌پذیر می‌داند. در بخش اول سند به دلیل اینکه اینترنت را یک اختراع آمریکایی دانسته، معتقد است باید صرفاً فرهنگ آمریکایی را ترویج کند، یا اینکه با وجود پرداخت بیش از 25 درصد از هزینه‌های سازمان ملل، این سازمان کاملاً در رویکردهای آمریکایی همراه تلقی نمی‌شود. در بخش دوم سند اگرچه از ائتلاف و اتحادهای آمریکا با شرکای خود سخن می‌گوید، ولی راهبرد «اول آمریکا» رؤیای تعاملی آمریکا را در شرکای این کشور دچار شوک می‌کند. فضای روابط بین‌الملل را رقابتی معرفی می‌کند، ولی یکجانبه‌گرایی مطلق و عدم پذیرش حقوق دیگران و حوزه‌های آنان، منطق رقابتی بودن تعاملات را زیر سؤال می‌برد. این بخش معتقد است تهاجم اقتصادی به آمریکا و تجارت ناعادلانه با کشورها و به ویژه چینی‌ها فرصت‌های اقتصادی آمریکا را زیر پا گذاشته که باید جبران شوند. همچنین تأکید دارد که چینی‌ها در حال سرقت از همه حوزه‌های آمریکا بوده و حتی دانشجویان آنها،‌ دانش و فناوری را در علوم استراتژیک از آمریکا می‌ربایند. توصیه این سند آن است که برای تأمین امنیت و اقتصاد آمریکا،‌ بخش خصوصی آمریکا باید با وزارت دفاع وارد تعامل جدی شده و با تهدیدات بالا مقابله کنند، یا در بخش مربوط به انرژی، تصریح دارد که تا چند سال بعد آمریکا به عنوان صادرکننده، بر این حوزه مسلط خواهد شد. این گزاره معانی متعددی در بردارد که مؤلفه‌های زیادی را تحت تأثیر قرار خواهد داد. مثلاً با صادرکننده شدن آمریکا، اهمیت ژئوپلیتیکی و امنیتی خلیج‌فارس تغییر خواهد کرد و مؤلفه‌های امنیتی در آن برجسته خواهند شد. در دهه‌های متوالی، ‌همواره انتقال امن انرژی و تضمین امنیت رژیم صهیونیستی دو هدف اصلی در راهبردهای آمریکا بوده که با این گزاره،‌ مسئله‌ای به نام انتقال امن انرژی جایگاهی نخواهد داشت. مضافاً اینکه مدیریت قیمت‌های انرژی هم از فضای فعلی خارج می‌شود که آمریکا آن را در سقف قیمتی معینی و بیش از آنچه امروز هست قرار خواهد داد؛ چرا که شرکای آمریکا با شوک قیمتی آسیب خواهند دید و صادرکنندگان دیگر انرژی مثل ایران و روسیه، نباید از قیمت‌های جدید زیاد بهره‌مند شوند. سال‌های پیش‌رو، از نگاه سلطه انرژی توسط آمریکا، دوره انتقالی است، یا مرحله تسلط کامل آمریکا و یا تبدیل شدن به صادر‌کننده عمده، ‌نیازمند چند سال زمان می‌باشد. 

در بخش مربوط به حفظ صلح و تکیه بر قدرت، سه سطح‌ تهدید را مطرح می‌کند که چین و روسیه در آن سطح اول را شامل می‌شوند و آنها متهم به تلاش برای تغییر نظم لیبرالی و آمریکایی در جهان هستند. سطح دوم را ایران و کره شمالی تشکیل می‌دهد که با لیستی از اتهامات روبه‌رو هستند. در این سند 17 بار نام ایران در کنار کره شمالی به عنوان تهدید مطرح شده است. سند تأکید دارد که ایران به دنبال اخراج آمریکا از خاورمیانه است و چین به دنبال حذف آمریکا در جنوب شرق آسیا و روسیه به دنبال ابرقدرتی سابق است.  

روس‌ها متهم به بلندپروازی بوده و از احتمال درگیری به دلیل اشتباه محاسباتی با روس‌ها سخن گفته می‌شود که سوریه و اوکراین یا حوزه دریای بالتیک می‌تواند،‌ به عنوان جغرافیای آن باشد. در این بخش ایران حامی اصلی تروریسم و تروریسم دولتی و متهم به توسعه موشک‌های بالستیک و تلاش برای از سرگیری توان هسته‌ای و دستیابی به سلاح هسته‌ای از راه‌های دیگر و دیکتاتوری در داخل کشور است. نفوذ منطقه‌ای ایران محور مهمی در اتهامات آمریکا علیه ایران است که هم شرکای آمریکا و هم هژمونی آمریکا را هدف قرار داده است. 

در سطح سوم تهدید از گروه‌های داعش و القاعده و سنی‌ مذهب نام می‌برد. 

سند امنیتی جدید معتقد است که رقبای آمریکا، ‌بدون سلاح‌های هسته‌ای، برای آمریکا در حوزه‌های سایبری و غیر هسته‌ای تهدید راهبردی محسوب می‌شوند که باید با آن مقابله شود و در همین ارتباط بر روی توان سایبری ایران و تهدید برای آمریکا، ‌مانور شد و حتی در مراکز مطالعاتی آمریکا در این زمینه مقدمه‌سازی شده و احتمالاً‌ در کنگره علیه ایران اقدامات جدیدی در پیش خواهد بود. 

با اینکه این سند بخشی از پاسخ در قبال تهدیدات را دیپلماسی می‌داند، ولی ساختار وزارت خارجه آمریکا نیمه‌تعطیل است و وزیر خارجه نیز محور اصلی تحرکات دیپلماتیک آمریکا نیست؛ از این رو می‌توان نتیجه گرفت که دیپلماسی دفاعی و نظامی و اطلاعاتی، ‌از جمله اهرم‌های بازدارندگی و اصلی آمریکا خواهند بود. اصرار بر «اول آمریکا» ‌و «یکجانبه‌گرایی مطلق» و «ناسیونالیسم تهاجمی» به این معناست که رفتار و بازی سیاسی آمریکا با دیگران؛ حاصل جمع صفر دارد و به اصطلاح چیزی به نام بازی بردـ‌ برد دیگر وجود نخواهد داشت (هرچند که پیشتر نیز سیاست‌های یکسویه در منطقه آمریکا وجود داشت) این بحث از این نظر مهم است که جذابیت‌‌های شکلی یا تبلیغ شده برای تعامل با آمریکا نه تنها در قبال ایران،‌ بلکه با دیگر بازیگران و قدرت‌ها و حتی شرکای آمریکا، دستخوش منطق و شرایط جدید خواهد شد و زمینه‌های تک‌روی و انزوا یا تنش‌سازی و بی‌اعتمادی نسبت به آمریکا را افزایش خواهد داد. این بخش از سند نکته مهمی دارد؛ چرا که معتقد است آمریکا در فضای مستمر رقابت شدید با رقبای خود به سر می‌برد، ولی در جنگ‌های برابر یا تضمین نشده وارد نخواهد شد. به همین دلیل با تکیه بر نوسازی گسترده در ارتش آمریکا،‌ تسلیحات مدرن، افزایش نیرو و ارتقای آمادگی و تکیه بر جنگ‌های نامتقارن،‌ خود را برای «جنگ‌های بزرگ» آماده می‌کند. این بحث نیز معانی و پیامدهای زیادی در بردارد و اگرچه دوره بازسازی توان آمریکایی را با کمترین اتکا بر گزینه نظامی سپری خواهد کرد، ولی سطح تنش‌های امنیتی را خواهد افزود و نگرانی از جنگ‌های بزرگ در آینده را برای کشورهای رقیب، تقویت خواهد کرد. 

در بخش سوم این سند، بر کارکرد سلاح‌‌های هسته‌ای و مدرن شده آمریکایی به منزله بازدارندگی راهبردی تکیه شده و آن را در همراهی با 30 کشور شریک آمریکا دنبال می‌کند و به نوسازی و تقویت توان هسته‌‌ای اصرار دارد. این مسئله با سرعت موجب می‌شود توافقات هسته‌ای با روسیه در گذشته، ‌دستخوش تزلزل شده و مسابقه تسلیحات هسته‌ای و مدرن از سوی قدرت‌های بزرگ در دستور کار قرار گیرد. سلاح‌های مدرن هسته‌ای و موشک‌های ترایدنت از هم‌اکنون در دستور کار آمریکا، انگلیس و فرانسه است و روسیه نیز در اولین واکنش‌ها،‌ بر آغاز این تلاش تأکید کرده است. بدیهی است که این رویکرد نیز فضای تنش‌‌های امنیت بین قدرت‌ها را در کنار مؤلفه‌های دیگر،‌ شدت خواهد بخشید که از یک ناحیه برای ایران فرصت و از ناحیه‌ای دیگر تهدید به شمار خواهد رفت. در سیاست‌های بازدارندگی و مهار در این سند،‌ تأکید و اصرار ویژه‌ای بر تحریم‌های اقتصادی است تا دشمنان آمریکا از مدیریت این کشور خارج نشوند. گزینه‌های اقتصادی و چندجانبه در اولویت رفتار مهار آمریکا برای قدرت‌های رقیب و کشورهای ناهمسوست. این به آن معناست که‌ همان‌گونه که در یک سال گذشته،‌ ترامپ از سیاست‌های تحریم علیه ایران، روسیه، چین و کره شمالی استفاده پر تعداد کرده،‌ از این پس نیز این سیاست‌ها با بهانه‌های گوناگون استمرار می‌یابد. معنای عملی این سیاست آن است که در محیط داخلی،‌ امید به تعامل و مذاکره با آمریکا و لغو تحریم‌ها، از مرز یک رؤیا و کابوس فراتر نمی‌رود و دولت آقای روحانی در یک نقطه عطف گفتمانی و مدیریتی قرار دارد. اگرچه حمایت از اصلاح‌طلبان در این سند یا بودجه جدید آمریکا،‌ عنوان تکراری در سیاست‌های آمریکاست، ولی باید محیط داخلی،‌ عامل اجماع‌سازی در مقابل آمریکا و معیار جدیدی از رفتار و فعالیت سیاسی از سوی اصلاح‌طلبان شود. 

در محیط بین‌المللی نیز تکیه بر سلاح تحریم اقتصادی برای مهار و بازدارندگی رقبا،‌ پیش از اینکه برای آمریکا فرصت‌سازی کند، می‌تواند‌ به عامل و ضریب جدیدی برای آمریکاگریزی و زمینه‌هایی برای همگرایی کشورهای هدف آمریکا، ‌یعنی روسیه، ‌ایران، چین و... تبدیل شود تا سازوکارها و اهرم‌های بین‌المللی آمریکا برای تحریم را بی‌اثر و با آن مقابله کنند. 

در فصل چهارم که به توسعه نفوذ آمریکا اختصاص یافته،‌ نفوذ و سهم اقتصاد و امنیت محور را دنبال می‌کند تا به اصطلاح، ارزش‌های آمریکایی را گسترش دهد. به همین منظور در نگاه منطقی به حوزه‌های ژئوپلیتیک در جهان،‌ برای هر یک، ‌تجویزها و رویکردهایی را نشان داده است. در این بخش با تکیه بر راهبرد یکپارچه‌سازی منطقه‌ای، تغییر در موازنه قدرت منطقه‌ای را مبنای اثرگذاری‌های جهانی می‌داند و ایران و کره شمالی را تهدید‌هایی بر می‌شمارد که به دنبال تغییر در موازنه قدرت منطقه‌ای هستند.