محمدابراهیم میانجی/اقتصاد ایران با توجه به ظرفیت‌های موجود در خود که برخی خدادادی و برخی به همت جوانان متعهد و توانمند آن به دست می‌آید، توانمندی رشد قابل توجه در عرصه اقتصاد داخلی و بین‌المللی را دارد؛ اتفاقی که تاکنون رخ نداده است. با برشماری برخی ظرفیت‌های داخلی اقتصاد ایران می‌توان با امید به آینده، فائق آمدن بر مشکلات و معضلات اقتصادی را انتظار کشید و برای دستیابی به اقتصادی توسعه یافته و رو به رشد اقدام مناسب و مفیدی انجام داد.
ظرفیت‌های بخش خدمات
به طور کلی، تولیدات در ایران و جهان در سه بخش کشاورزی، صنعت و خدمات دسته‌بندی می‌شود. بنا بر آمار موجود در حوزه تولیدات این سه بخش، به طور متوسط حدود 60 درصد تولیدات مربوط به بخش خدمات و حدود 40 درصد مربوط به بخش‌های کشاورزی و صنعت است. این به معنای آن است که بخش‌های خدماتی (شامل حمل‌ونقل، بازرگانی، بانکداری، امور مالی، بهداشت و درمان، آموزش و...) یک‌ونیم برابر ارزش تولیدات بخش کشاورزی و صنعتی را دارد و این در کشور ما با توجه به ظرفیت‌های منحصر به فردی که در حوزه حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی، حوزه بهداشت و درمان، گردشگری، تجارت و... موجود است، یکی از ظرفیت‌های خوب و مناسب اقتصادی کشور به حساب می‌آید.
ظرفیت بخش کشاورزی
براساس آمار موجود، در حال حاضر حدود 38 میلیون هکتار اراضی قابل کشت به روش معمول در کشور وجود دارد که از این میزان به طور متوسط تنها 15 میلیون هکتار زیر کشت قرار می‌گیرد و این یعنی کمتر از یک دوم اراضی قابل کشت مورد استفاده قرار می‌گیرد. این موضوع نشان‌دهنده ظرفیت مناسب کشور در عرصه کشاورزی است که می‌تواند در توسعه اقتصادی نقش مؤثری داشته باشد. در عرصه کشاورزی، امکان افزایش سطح زیرکشت به دو برابر از طریق انتقال دانش کنونی کشاورزی به مزارع و ایجاد بهره‌وری مناسب و همچنین با بروز و ظهور پیشرفت دانش‌بنیان در عرصه کشاورزی وجود خواهد داشت.
ظرفیت بخش نفت و گاز
و صنایع وابسته
ایران در زمینه بهره‌مندی از ذخایر نفت در جهان رتبه چهارم و در زمینه گاز رتبه اول را در جهان دارد. در حال حاضر، کشور ایران 600 میلیارد بشکه نفت خام جهان را داراست که با فناوری استحصال 25 درصدی، پیش‌بینی می‌شود با فناوری کنونی 150 میلیارد بشکه از ذخایر نفت خام قابل استحصال باشد. البته این مربوط به بخش‌های اکتشاف شده کشور است و باید دانست بخش وسیعی از ذخایر نفت موجود در کشور هنوز اکتشاف نشده است که این نشان‌دهنده ظرفیت فوق‌العاده ایران در عرصه انرژی فسیلی در سطح جهان است.
ظرفیت بخش دانش‌بنیان
شالوده اقتصاد دانش‌بنیان، تولید دانش‌های ثروت‌آفرین و فروش آنهاست. در استانداردهای بین‌المللی، ظرفیت اقتصاد دانش‌بنیان در هر کشور براساس تعداد نخبگان (افراد دارای توانایی فعالیت دانش‌بنیان) شناسایی می‌شود. در محاسبات عمومی، این عدد معادل 5 درصد افراد با تحصیلات دانشگاهی دانسته می‌شوند. در حال حاضر، جمعیت دانشجوی کشور معادل 5 میلیون نفر است که تعداد نخبگان با ظرفیت فعالیت در بخش دانش‌بنیان کشور به ۲۵۰ هزار نفر خواهد رسید که این تعداد از نخبگان علمی می‌توانند برای کشور ظرفیت فوق‌العاده‌ای در تولید دانش‌های ثروت‌آفرین و فروش داشته باشند.
ظرفیت‌های کم‌نظیر معادن
ایران ذخایر غنی معدنی دارد. تعداد زیادی از صنایع مرتبط با آن معادن نیز در کشور وجود دارد. ایران از نظر ذخایر معدنی جزء ۱۰ کشور نخست جهان و اولین کشور خاورمیانه است و طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، ۷ درصد ذخایر معدنی جهان در ایران جای دارد. غنای منابع و ذخایر عظیم معدنی، ایران را یکی از غنی‌ترین مناطق جهان از نظر توانایی تأمین مواد اولیه مورد نیاز صنعت کرده است. همچنین، طبق بررسی‌های صورت گرفته، تاکنون حدود ۶ هزار معدن با ۷۰ نوع ماده معدنی در کشور شناسایی شده است و ۱۵ هزار محدوده امیدبخش معدنی با ۴۰ میلیارد تن ذخایر قطعی به ارزش بیش از ۷۷۰ میلیارد دلار شناسایی شده است. ایران به دلیل داشتن معادن غنی از نظر ذخایر مواد معدنی در جهان از جایگاه بالایی برخوردار است؛ به گونه‌ای که ۱۲ معدن مهم جهان، مانند مس سرچشمه در ایران قرار دارد؛ ۸ درصد ذخایر روی و ۳ درصد ذخایر سرب جهان در ایران جای گرفته و کشور ما چهارمین تولیدکننده سنگ تزیینی در جهان است؛ همچنین ذخایر شناسایی شده مس ایران به بیش از ۳۰ میلیون تن می‌رسد.
ظرفیت موقعیت
جغرافیایی کشور
یکی از ظرفیت‌های مهم اقتصادی کشور ایران، وجود مرز مشترک آبی و خاکی با 15 کشور همسایه خود است که این مهم ظرفیت تجاری مناسبی را در اختیار ایران قرار می‌دهد. در همین ظرفیت، امکان توسعه حمل‌ونقل ترانزیتی (در حوزه جاده و ریل) و دریایی را برای کشور ایجاد می‌کند که موقعیت مناسبی از نظر اقتصادی برای ما فراهم می‌آورد.
از دیگر مزایای این تعداد از همسایگان برای کشور، ظرفیت حدود 370 میلیون نفری است که در این کشورها زندگی می‌کنند و می‌توان به آن همچون یک بازار مصرف تولیدات داخلی نگاه کرد و با افزایش تعامل و ارتباطات، برای رونق اقتصادی کشور فرصتی بسیار مناسب خلق کرد.
امنیت ایران
در سطح منطقه و جهان
بی‌شک، اقتصادی می‌تواند رشد و توسعه را تجربه کند که در بستری امن و به دور از تهدید فعالیت کند. با توجه به موقعیت خاص ایران در منطقه، ایجاد و اشاعه جنگ‌های نیابتی علیه آن در سال‌های گذشته و همچنین جایگاه تأثیرگذار آن در تحولات پیرامونی خود، به جرئت می‌توان ادعا کرد که کشور ایران یکی از امن‌ترین کشورهای جهان با توجه به وجود دشمنان قسم‌خورده‌ای، مانند آمریکا و برخی کشورهای غربی در جهان است.
ظرفیت‌های داخلی ایران در بخش‌های خدمات، کشاورزی، نفت و گاز و صنایع وابسته، اقتصاد دانش‌بنیان، منابع و معادن، موقعیّت ویژه جغرافیایی، امنیت منحصربه‌فرد در سطح منطقه و جهان و بسیاری دیگر از ظرفیت‌های داخلی کشور نوید رشد و تعالی اقتصادی را برای ایران اسلامی به همراه دارد، به شرط آنکه مسئولان و دست‌اندرکاران این ظرفیت‌ها را باور داشته و در راه شکوفایی آن اقدام درخور شأن ملت ایران انجام دهند و نگاه به خارج برای جذب کمک‌های اقتصادی به منظور رفع مشکلات اقتصادی را معطوف به استفاده مناسب و بهینه از ظرفیت‌های داخلی کنند که پیشرفت و توسعه اقتصادی در گرو بهره‌مندی از این ظرفیت‌هاست.
