مجتبی برزگر/  ماه مبارک رمضان به روزهای پایانی خود نزدیک شده است و مومنان پس از یک ماه عبادت و بندگی، یک ماه ممارست بر روزه و تلاوت قرآن به استقبال عید سعید فطر می روند، امام آنچه در این میان می‌تواند مورد توجه و مورد نظر باشد این است که  ما چگونه  آثار و برکاتی که به واسطه ماه خدا در خود ایجاد کرده‌ایم را می‌توانیم برای تمامی سال حفظ کنیم، برای پاسخ به این پرسش و همچنین فهم دقیق‌تر و شناخت عمیق‌تر ماه مبارک رمضان باحجت‌الاسلام ابراهیم بهاری استاد حوزه و دانشگاه گفت وگو کردیم که مشروح آن در ادامه می‌آید.

* در ماه مبارک رمضان که درهای رحمت الهی گشوده است، چه دستاوردهایی برای انسان حاصل می‌شود؟

در ماه مبارک رمضان بنا بر نص صریح قرآن کریم و روایات مسلم شیعه برکات الهی بر انسان نازل می‌شود و انسان از وسوسه شیطان در امان می‌ماند که این یک دستاورد بسیار مهم برای انسان است که از گناه دور می‌شود و چه بسا این رفتار ترک گناه برای او ملکه ذهن شود، آنگاه به سمت معنویت پیشرفت کند. اینکه وجود انسان از آسیب‌های شیطانی در امان بماند، امر بزرگی است و چه حاصلی بالاتر از این موضوع که کسی برای رانندگی در یک جاده همه موانع موجود برایش کنار زده شده باشد و به سمت هدف با سرعت مطمئن و بی‌خطر حرکت کند و کسی برای او دردسر ایجاد نکند. ماه رمضان توانایی ضمانت تمامی عمر انسان را دارد، چه رسد به اینکه تصور کنیم مقدرات یک سال ورق می‌خورد. پس حاصل رمضان قابل احصا و شمارش نیست، فقط باید از ذات حق تعالی تشکر کرد برای این هدیه آسمانی که به ما ارزانی کرده است.

* برای حفظ دستاوردهای معنوی این ماه مبارک و باقی ماندن در مسیر تعالی و کمال باید چه رویکردی داشته باشیم؟

هر کسی به هر مقدار که از این ماه بهره‌مند می‌شود، وظیفه حفظ هم دارد؛ یعنی باید از آنچه در این ماه مبارک از اطاعت و بندگی نصیبش شده محافظت کند. در روایات متعدد به ما سفارش شده که مراقبت کنید آنچه از لطف الهی شامل حال‌تان شده قدر بدانید؛ یعنی اعمال ماه مبارک را ملکه ذهن کنید. مثلاً هفته‌ای دو روز در دوشنبه و پنج‌شنبه از باب استحباب روزه بگیرید، چون این عمل شما را در مسیر مراقبت رمضانی نگه می‌دارد، یا حتی خواندن بعضی از دعوات خاص این ماه در دل شب در طول سال از انسان خواسته می‌شود مانند مناجات خمس‌عشر که در همان مناجات اول که مناجات تائبین هست یادآور می‌شود که مراقبت کن با گناه لباس ذلت بر تنت پوشانده نشود که این عمل باعث مرگ قلب می‌شود؛ «الهی البستنی الخطایا ثوب مذلتی و...» پس معلوم می‌شود که برای بعد از ماه مبارک اگر بناست انسان معنویت و حاصل زحمات یک ماهه‌اش از بین نرود بر اساس قاعده اهل‌بیت(علیهم‌السلام) عمل کند تا شمیم دلنواز رمضان وجود او را بنوازد.

* با توجه به اینکه هدف روزه‌داری، تقوای الهی معرفی شده، برای حفظ و تقویت تقوای الهی چه باید بکنیم؟

پروردگار متعال روزه را باعث تقوای انسان می‌داند؛ یعنی قدرت پرهیزکاری انسان بالا می‌رود. در آیه ۱۸۵ سوره مبارکه بقره وقتی درباره وجوب روزه سخن به میان می‌آید، بلافاصله صحبت تقوای انسان مطرح می‌شود، معلوم می‌شود که روزه قدرت پرهیز انسان از گناه را تقویت می‌کند. آدمی زمانی که صاحب مصونیت‌سازی در برابر گناه شد، پاک می‌شود و ثمره پاک شدن پاک کردن هم هست؛ یعنی شخص به جایی می‌رسد که نه تنها خود پاک می‌شود، بلکه توانایی پاک کردن افراد و محیط را از گناه پیدا می‌کند. حال چه کنیم این تقوا را حفظ کنیم که قرآن کریم می‌فرماید: بر آن مداومت کنید که بهترین عمل را انجام می‌دهید. در آیه ۱۱۰ سوره مبارکه توبه اشاره دارد: «أَفَمَنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَى تَقْوَى مِنَ اللهِ وَ رِضْوَانٍ خَيْرٌ أَم مَّنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَىَ شَفَا جُرُفٍ هَارٍ فَانْهَارَ بِهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ وَاللهُ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ؛ آیا کسی که بنیان مسجد را بر ترس از خدا و خشنودی او نهاده بهتر است، یا آن کسی که بنیان مسجد را بر کناره سیلگاهی که آب زیر آن را شسته باشد نهاده است تا با او در آتش جهنم سرنگون شود؟ و خدا مردم ستمگر را هدایت نمی‌کند.» دقت در این آیه شریفه نشان می‌دهد که اگر مداومت باشد، در مسیر خیر گره‌گشایی در کل سال است و اگر مراقبت نکنیم، عذاب سراغ انسان می‌آید.

* با توجه به اینکه حفظ، تثبیت و تحکیم دستاوردهای رمضان نتایج بسیار خوبی در اصلاح سبک زندگی فردی و اجتماعی دارد، متأسفانه برخی پس از ماه مبارک به زندگی عادی و روزمره باز می‌گردند و به مسائل معنوی کم‌توجهی می‌کنند، به نظر شما چرا این اتفاق می‌افتد؟

برگشتن به امور عادی زندگی بد نیست، آنچه بد و خطرناک است این است که آدمی از معنویت دل بکند و به زخارف دنیوی وابسته بشود. رمضان به انسان انفاق در مال و اخلاق و رفتار آموخته است. حال اگر آن را فراموش کنیم و دنیازده شویم و دنبال تکثیر ثروت از راه حلال برویم و فکر حل مشکلات اطرافیان‌مان را نداشته باشیم، باید منتظر سختی باشیم. این هم باز از بیانات قرآن کریم است که در آیات ۳۴ و ۳۵ سوره توبه می فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِنَّ كَثِيرًا مِّنَ الأَحْبَارِ وَ الرُّهْبَانِ لَيَأْكُلُونَ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَ يَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللهِ وَ الَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لاَ يُنفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللهِ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٍ؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، بسیاری از حبرها و راهبان اموال مردم را به ناشایست می‌خورند و دیگران را از راه خدا باز می‌دارند و کسانی را که از زر و سیم می‌اندوزند و در راه خدا انفاقش نمی‌کنند، به عذابی دردآور بشارت ده»؛ «يَوْمَ يُحْمَى عَلَيْهَا فِي نَارِ جَهَنَّمَ فَتُكْوَى بِهَا جِبَاهُهُمْ وَ جُنوبُهُمْ وَ ظُهُورُهُمْ هَـذَا مَا كَنَزْتُمْ لأَنفُسِكُمْ فَذُوقُواْ مَا كُنتُمْ تَكْنِزُونَ؛ روزی که در آتش جهنم گداخته شود و پیشانی و پهلو و پشت‌شان را با آن داغ کنند این است آن چیزی که برای خود اندوخته بودید، حال طعم اندوخته خویش را بچشید.» خداوند منان در آیات فوق با زبانی صریح روشن می‌کند که اهل به ظاهر تقوا اگر بروند و فقط فکر خود باشند، عذاب از همان اندوخته دنیایی نصیب آنان می‌کنیم، پس هشدار می‌دهد تقوای الهی را حفظ کنید که خیر بر شما ارزانی شود.