امین پناهی/ کره شمالی و آمریکا، دو دشمن دیرین و استراتژیک پس از مدت‌ها کشمکش و جنگ لفظی سرانجام دو سوی یک میز می‌نشینند و توافقی را با هم امضا می‌کنند؛ نشستی که قدری کمتر از یک ساعت طول می‌کشد و ظاهراً قرار است پایانی باشد بر دشمنی‌های دو کشور. توافقی که نتیجه‌اش برای کره شمالی تأمین امنیتش از سوی آمریکا به واسطه خارج کردن سربازان آمریکایی از شبه‌جزیره کره در قبال خلع سلاح و پاکسازی هسته‌ای از سوی کره شمالی است. ترامپ که این گفت‌وگو را یک گفت‌وگوی تاریخی می‌داند می‌گوید روند خلع سلاح شبه‌جزیره کره به طور سریع آغاز خواهد شد و این در حالی است که فعلاً تحریم‌ها باقی خواهد بود.
پیشینه تحریم کره
کره شمالی کشوری است که با ژاپن و روسیه مرز مشترک دارد. در واقع، ژاپن پیش از جنگ جهانی دوم به شبه‌جزیره کره حمله و آن را بخشی از خاک خود اعلام کرد، اما پس از شکست از متفقین مجبور به عقب‌نشینی شد و از همان زمان آمریکا با حضور در بخش جنوبی این شبه‌جزیره تلاش کرد دولت طرفدار خودش را به وجود آورد، در حالی که این اتفاق از سوی روسیه در بخش شمالی شبه‌جزیره رخ داد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، کره شمالی با شعار «خودکفایی» فعالیت خود را ادامه داد و از آنجا که همواره با کره جنوبی به عنوان دولتی غربگرا هم‌مرز و در تعارض بوده است، سعی کرد خود را به لحاظ نظامی و تسلیحاتی به نقطه‌ای برساند که هیچ کشوری نتواند فکر حمله نظامی را به خود راه دهد. پس از آن کره شمالی البته پا را از این نیز فراتر گذاشت و به غنی‌سازی اورانیوم 50 درصد و ساخت سلاح هسته‌ای روی آورد و بارها آن را آزمایش کرد که همین موضوع سبب واکنش‌هایی از سوی دولت‌های غربی شد. به همین دلیل نیز جمهوری دموکراتیک خلق کره تحت شدیدترین تحریم‌ها از سوی دولت آمریکا قرار گرفته است.
تغییر موضع کره
اما در ماه‌های اخیر شاهد یک تغییر محسوس در سیاست‌های کره شمالی از سوی رهبر آن هستیم و شاهد حضور رهبران این دو کشور در کنار یکدیگر بودیم. با آنکه کره شمالی و کره جنوبی در سال 1953 پیمان آتش‌بس را با یکدیگر امضا کرده بودند، اما این به معنای صلح میان دو کره نبود؛ چراکه پس از گذشت 65 سال از این پیمان هنوز دو کره در شرایط جنگی با یکدیگر قرار دارند. پس از آن و بعد از آنکه مذاکراتی میان کره شمالی و آمریکا صورت گرفت، در روزهای اخیر شاهد گفت‌وگوی دوجانبه دونالد ترامپ و کیم جونگ اون بودیم؛ گفت‌وگویی که توافق تاریخی نام گرفت و قرار شد دو طرف اقداماتی را در راستای این توافق انجام دهند. هر چند این اولین توافقی نیست که بین جمهوری دموکراتیک خلق کره و ایالات متحده آمریکا صورت می‌گیرد. در واقع، پیش از این چهار توافق دیگر بین این دو کشور منعقد شده است که البته هر یک از آنها به دلیل آنکه آمریکا به تعهداتش عمل نکرده به نحوی از بین رفته است.
توافق‌های پیشین
اولین توافق به اکتبر 1994 بازمی‌گردد؛ زمانی که آمریکا و کره شمالی معامله‌ای را با عنوان «چارچوب توافق شده» انجام دادند و پیونگ یانگ پذیرفت برنامه هسته‌ای خود را متوقف کند و در مقابل، دو رآکتور هسته‌ای با استفاده غیر نظامی و امتیازهای دیگری دریافت کند که با ساخته نشدن این رآکتور و دیگر تعهدات از سوی آمریکا این توافق فرو می‌پاشد.
کره شمالی بار دیگر طی گفت‌وگوی شش‌جانبه(با کشورهای چین، ژاپن، کره‌جنوبی، کره شمالی، روسیه و آمریکا) و در مرحله دوم این گفت‌و‌گو‌ها که از 13 تا 19 سپتامبر سال 2004 انجام شد، توافقی با عنوان «عمل در برابر عمل» را با آنها امضا کرد و هدف آن، عادی‌سازی روابط کره‌شمالی با آمریکا، کره‌جنوبی و ژاپن بود، اما با شروع تحریم‌های جدید علیه کره‌شمالی در سال 2005 و عمل نکردن آمریکا به وعده‌هایش، این توافق هم نقض شد.
برای سومین بار و در 18 جولای 2008 کره شمالی موافقت کرد به ازای دریافت کمک‌های اقتصادی و فنی تمام برنامه‌های اتمی خود را تعطیل کند. در حالی که کره 80 درصد از فعالیت‌های هسته‌ای خود را تعطیل کرده بود، اما کمکی صورت نگرفت. پس از آنکه آمریکا باز هم به تعهدات خود عمل نکرد، کره شمالی برای دومین بار بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از این کشور اخراج کرد و به آزمایش‌های موشکی و هسته‌ای خود ادامه داد.
چهارمین توافق بین این دو کشور نیز در 29 فوریه 2012 منعقد شد. آمریکا و کره شمالی توافق جدیدی به نام «توافق‌نامه روز جهش» را اعلام کردند. کره شمالی متعهد شد که برنامه غنی‌سازی اورانیوم و آزمایش‌های موشکی خود را به حالت تعلیق درآورد و در ادامه نیز مانع نظارت بین‌المللی بر برنامه هسته‌ای این کشور نشود. در عوض، آمریکا نیز اعلام کرد که کمک غذایی به میزان240 هزار تن را به پیونگ یانگ خواهد فرستاد. اما این توافق‌نامه نیز، همانند «چارچوب توافق شده» مدت زیادی طول نکشید و چند ماه بعد، آمریکا ارسال کمک مواد غذایی خود را به بهانه تداوم برنامه موشکی کره شمالی در قالب راه‌اندازی ماهواره، متوقف کرد.
توافق پنجم
باید منتظر ماند و دید که پنجمین توافق بین این دو کشور چه سرنوشتی پیدا می‌کند! اما می‌توان از جهاتی به اینکه چه اتفاقی قرار است، رخ بدهد، اشاره کرد. از یک سو می‌بینیم یک سر این توافق را آمریکایی در دست دارد که دولت آن را می‌توان غیر قابل اعتمادترین دولت در جهان توصیف کرد؛ چرا که بارها از توافقاتی که خود پای آن را امضا کرده، به صورت یک طرفه خارج شده و به تعهدات خودش پشت کرده است. از سوی دیگر و مهم‌تر از آن با نگاهی به عملکرد دونالد ترامپ در ماه‌های اخیر می‌بینیم او از زمانی که بر سر کار آمده، کم‌وبیش به هیچ امضا و تعهدی پایبند نبوده و به راحتی و بدون توجه به واکنش‌های بین‌المللی از آنها خارج شده است. معاهده پاریس، برجام و خروج از گروه جی 7 سه نمونه بارز چشم‌پوشی دونالد ترامپ از توافقات بین‌المللی است. حال آنکه توافق بین آمریکا و کره شمالی به دلیل آنکه توافقی بین‌المللی نبوده و صرفاً یک قرارداد دوسویه است، بسیار ضعیف‌تر از این توافقات مزبور بوده و خروج از آن بسیار راحت‌تر اتفاق خواهد افتاد.
تحریم‌ها می‌ماند
ترامپ در نشست خبری پس از دیدار با اون می‌گوید: «این کار زمان می‌برد، خیلی زمان می‌برد، ولی تخریب آن قرار است خیلی زود آغاز شود.» این یعنی این بار قرار نیست در فعالیت‌های هسته‌ای کره تعلیق صورت گیرد و هدف آمریکا تخریب تأسیسات هسته‌ای کره شمالی است. نکته قابل توجه آن است که ترامپ در قبال این تخریب هیچ قولی برای رفع تحریم‌ها تا پیش از نابودسازی کامل تأسیسات هسته‌ای کره شمالی نداده است. ترامپ گفته است: «تحریم‌ها فعلاً برداشته نمی‌شود؛ اما به محض اینکه روند هسته‌ای‌زدایی در شبه‌جزیره کره اجرایی شود، تحریم‌ها برداشته خواهد شد.» این به معنای آن است که اگر پس از بین رفتن تأسیسات هسته‌ای کره، آمریکا به هر بهانه‌ای از رفع تحریم‌هایش علیه کره شمالی سر باز زند، کره دیگر برگ برنده‌ای برای امتیاز گرفتن از آمریکا نخواهد داشت و از طرفی رسیدن به نقطه کنونی برای کره سالیان سال طول خواهد کشید که با توجه به مشکلات اقتصادی حاکم بر کره چنین امری ممکن نخواهد بود.
ترامپ حتی در برابر این خودتخریبی هسته‌ای کره حاضر نیست به از بین رفتن گرسنگی در شبه‌جزیره کره کمکی کند. در حالی که سازمان ملل هم اکنون در تلاش برای تأمین بودجه ۱۱۱ میلیون دلاری برای کمک به مردم کرۀ شمالی است. او هفته گذشته اعلام کرده است، باید کشورهای آسیایی به جای آمریکا برای تأمین این کمک مالی، وارد عمل شوند. احتمالاً در این فقره نیز ترامپ منتظر است کشورهایی که نقش گاو شیرده را برای او بازی می‌کنند، چنین هزینه سنگینی را متحمل شوند.
تکرار مدل لیبی
باید دانست که ایالات متحده آمریکا در مواجهه با کره شمالی به دنبال مدل «لیبی» است. در واقع، خلع سلاح هسته‌ای لیبی برای آمریکا نمونه بسیار موفقیت‌آمیزی بوده است. پس از آنکه لیبی تحت شدیدترین تحریم‌های هسته‌ای آمریکا قرار می‌گیرد، برای آنکه رضایت آمریکا را برای از بین بردن تحریم‌های هسته‌ای به دست آورد، بدون هیچ‌گونه اخذ امتیازی حاضر می‌شود همه تأسیسات هسته‌ای خود را به آمریکا منتقل کند؛ اما در واقع آن انتظاری که لیبی از این خلع سلاح خودخواسته داشته، به وقوع نمی‌پیوندد.
اینکه می‌گوییم آمریکا به دنبال مدل لیبی در برابر کره شمالی است، به طور قطع یک تحلیل نیست؛ بلکه مسئله‌ای است که جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید مدتی پیش آن را سیاست پیش روی آمریکا با کره شمالی دانسته بود. پس از آنکه روند هسته‌ای‌زدایی در کره‌شمالی آغاز شود، آمریکا یکی از سرسخت‌ترین دشمنان خود را از پیش رو برخواهد داشت و این یعنی آمریکا به واسطه داشتن تعداد زیادی بمب اتمی بیش از پیش تهدیدی برای ادامه حیات زمین محسوب می‌شود.
