اکبر کریمی/ خاویار یکی از با ارزش‌ترین و مقوی‌ترین مواد غذایی دریایی به شمار می‌رود که در کنار نعمت‌های بی‌شمار طبیعی، معدنی و... یکی دیگر از محصولات استراتژیک کشور محسوب می‌شود. دریای خزر محل زیست بهترین نوع ماهی‌های خاویاری جهان است و ارزش اقتصادی و غذایی این ماهی‌ها از تمامی ماهی‌های خاویاری جهان بالاتر است؛ با این وجود، امروزه گونه‌های خاویاری موجود در خزر رو به انقراض می‌باشد. تلاش‌های فراوانی برای بهبود و اصلاح شیوه صید این آبزیان در کشورمان انجام گرفته که از جمله آن پرورش و رهاسازی بچه‌ماهی‌های خاویاری در دریای خزر و همچنین پرورش ماهیان خاویاری استخری است.
راه‌اندازی مجتمع پرورشی
برای جلوگیری از انقراض ماهیان خاویاری
مجتمع آبزی‌پروری شهدای خیبر در روستای آبکنار شهرستان بندر انزلی یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های پرورش ماهیان خاویاری کشور است. این مجتمع با سرمایه‌گذاری 10 میلیارد تومانی قرارگاه اقتصاد مقاومتی پیامبر اعظم(ص) استان گیلان راه‌اندازی شده است. کلنگ این مجموعه در سال 93 به زمین زده شد و ساخت‌وساز استخرها و مخازن آب آن تا ابتدای سال 95 تکمیل شد و به بهره‌برداری رسید.
مهندس امین ضرابی، مدیرعامل جوان شرکت توسعه اقتصادی فراگیر قائم(عج) که شرکتش از زمان تأسیس مجتمع خیبر مسئولیت بهره‌برداری از آن را بر عهده دارد، هدف از راه‌اندازی این مجموعه بی‌نظیر را اصلاح الگوهای پرورش و تکثیر آبزیان در حال انقراض دریای خزر و اشتغال‌زایی در منطقه عنوان می‌کند. او می‌گوید: پنج گونه ماهی خاویاری شامل، فیل‌ماهی، اوزون برون، قره برون یا تاس ماهی ایرانی، چالباش یا تاس ماهی روسی و شیپ در دریای خزر زیست می‌کنند. که در مجتمع خیبر از این پنج گونه، در کنار چند گونه وارداتی دیگر نگهداری می‌شود و تحقیقات دانشگاهی و علمی برای تکثیر و پرورش انبوه آنها در حال انجام است.
شرکت قائم(عج) در نتیجه این تحقیقات، در اقدامی بی‌سابقه موفق به تکثیر و پرورش بچه‌ماهی اوزون برون شده است.
برای درک این موفقیت لازم است بدانیم ماهیان خاویاری دریای خزر پروسه پیچیده‌ای برای تکثیر و پرورش دارند و تاکنون اقداماتی که برای تکثیر بچه‌ماهی اوزون برون در کشور شده، بازدهی 10 درصدی داشته و 90 درصد بچه‌ماهی‌ها در طول این پروسه از بین می‌رفته‌اند، ولی شرکت قائم(عج) با در اختیار داشتن جوانان متخصص و متعهد و با بهره‌گیری از روش‌های نوین آبزی‌پروری بازدهی 90 درصدی در تکثیر و پرورش این ماهی خاویاری را تجربه کرده است.
ظرفیت تولیدی خاویار
در مجتمع خیبر
مجتمع خیبر با توان تولید سالیانه 40 تن گوشت، یک تن خاویار و صد هزار قطعه انواع بچه‌ماهی خاویاری راه‌اندازی شده است که تاکنون توانسته است به ظرفیت تکثیر 100 هزار قطعه بچه‌ماهی و 40 تن گوشت در سال دست پیدا کند.
پروسه تولید خاویار از بچه‌ماهی‌های خاویاری بین 8 تا 10 سال طول می‌کشد، ولی مجتمع خیبر به دلیل شروع فعالیت خود با ماهی‌های خاویاری چند ساله، به تولید یک تن خاویار در سال 1400 دست خواهد یافت.
مهندس ضرابی می‌گوید: علاوه بر رهاسازی بخشی از بچه‌ماهی‌های تولیدی مجتمع در دریای خزر، بخش دیگر آن بین پرورش‌دهندگان داخلی توزیع می‌شود. مقدار زیادی از گوشت تولیدی به مصرف داخلی می‌رسد و بخشی از آن نیز به کشور آذربایجان و روسیه صادر می‌شود. او در خصوص بازارهای فروش خاویار تولیدی در سه سال آینده نیز می‌گوید: مطابق برنامه‌ای که داریم، مقداری از خاویار تولیدی مجتمع را در بازارهای داخلی توزیع کرده و مقدار مازاد تولید را به بازارهای هدف، از جمله کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس و کشورهای اروپایی فرانسه، انگلیس، آلمان، اکراین، لهستان و... که در حال حاضر مشتری خاویار ایران هستند، صادر خواهیم کرد.
مدیر عامل شرکت قائم(عج) می‌گوید: ارزش هر کیلو خاویار صادراتی ایران بیش از 10 میلیون تومان می‌باشد که در سال جاری، برخی کشورهای اروپایی خاویار کشورمان را تا مرز 20 میلیون تومان نیز خریده‌اند.
مراحل تکثیر و پرورش ماهی خاویاری
ذخایر پرورش ماهی در مجتمع خیبر کاربری‌های مختلفی دارد که شامل، حوضچه‌های مختص تکثیر گونه‌های خاویاری، استخرهای پیش‌پرواری، استخرهای پرواری و استخرهای ماهیان مولد می‌شود. در سالن تکثیر، سالیانه 100 هزار بچه‌ماهی تولید می‌شود که از این میزان، 5 هزار ماهی برای پرواربندی و پرورش به سالن‌های دیگر مجتمع منتقل می‌شود و مابقی نیز بین پرورش‌دهندگان داخل کشور توزیع می‌شود.
این 5 هزار بچه‌ماهی وارد استخرهای پیش پرواربندی می‌شوند و طی زمان‌بندی هشت ماهه به وزن نیم کیلو رسیده و سپس وارد استخرهای پرواری می‌شوند که در آن نیز حدود سه سال پرورش می‌یابند و به وزن 10 کیلوگرم می‌رسند.
تشخیص جنسیت ماهیان خاویاری از روی شکل ظاهری امکان‌پذیر نیست، به همین دلیل، تعیین جنسیت ماهیان از طریق سونوگرافی و لاپراسکوپی انجام می‌شود و ماهیان نر برای فروش به بازار عرضه شده و ماهیان ماده برای نگهداری تا سال هشتم تا دهم به استخرهای مولد منتقل می‌شوند تا در نهایت تکثیر بچه‌ماهی یا تولید خاویار از این ماهیان انجام گیرد. گفتنی است خاویار همان تخمک‌های بارور نشده موجود در تخمدان ماهیان خاویاری ماده می‌باشد.
کاهش 15 برابری مصرف آب
ماهیان خاویاری قابلیت پرورش در آب‌های شور، آب دریای خزر، آب چشمه‌ها و رودخانه‌ها و آب‌های زیرزمینی را دارند و در مجتمع خیبر از آب چاه برای این منظور استفاده می‌شود.
روش‌های آبزی‌پروری در این مجتمع از جمله روش‌های نوین روز جهان به شمار می‌رود. به کارگیری دستگاه‌های مدرن در این مجتمع موجب شده است آب مصرفی آن در مقایسه با دیگر مجتمع‌های پرورشی کشور تا بیش از 15 برابر کاهش یابد.اکنون 25 نیروی کار دائمی و بیش از 40 نیروی کار غیر مستقیم از فواید این فعالیت بهره‌‌مند می‌شوند.
مهندس ضرابی همچنین از پروژه ساخت کارخانه تولید خوراک آبزیان که تا اواخر سال جاری افتتاح خواهد شد، خبر داد که در آن30 نفر مشغول کار خواهند شد.
برای تهیه گزارش از فعالیت‌های اقتصاد مقاومتی در استان خود با شماره تلفن 09193472981 تماس بگیرید.
