امین پناهی/ در هفته‌ای که گذشت، دیدار دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین رؤسای‌جمهور آمریکا و روسیه در هلسینکی یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی بود که مدت‌ها همه به آن چشم دوخته بودند که چگونه پیش خواهد رفت. رهبران ایالات متحده آمریکا و روسیه به منزله دو رقیب و دو دشمن دیرینه قرار است در مقابل هم بنشینند و چگونگی روابط آینده این دو کشور را تعیین کنند. این در حالی است که دستگاه‌های امنیتی آمریکا دولت روسیه را به دخالت در انتخابات گذشته آمریکا متهم کرده و معتقدند این دخالت سازمان‌یافته تأثیر مستقیمی بر انتخاب ترامپ، رئیسجمهور آمریکا دارد؛ گزاره‌ای که البته چندین بار مقامات گوناگون دو کشور آن را تکذیب کرده؛ اما هنوز پرونده آن مختومه نشده است. به گونه‌ای که به تازگی هم تعدادی از تبعه روس در آمریکا به جرم جاسوسی در انتخابات بازداشت شدند.
همین نکته البته سبب سردی روابط دو کشور از زمانی است که دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا سعی کرده‌اند درباره دخالت روسیه در انتخابات آمریکا تحقیق کنند. به همین دلیل، ترامپ ساعاتی پیش از آغاز دیدارش با پوتین در صفحه توئیترش نوشت: «به یُمن سال‌ها حماقت و بلاهت ایالات متحده، رابطه ما با روسیه هرگز بدتر از این نبوده است.» وزارت خارجه روسیه هم در پاسخ به او توئیت کرد: «موافقیم.»
دیدار با پوتین برای ترامپ بسیار حائز اهمیت است. ترامپ در واقع روسیه را قدرتی می‌بیند که می‌تواند سد راه سیاست‌های او باشد؛ به همین دلیل تلاش می‌کند در این دیدار راه حل‌های مشترکی برای آنچه برخلاف سیاست‌های خود در جهان می‌بیند، پیدا کند.
پشت درهای بسته
دیدار در شهر هلسینکی و پشت درهای بسته صورت می‌گیرد و همه منتظرند به صحبت‌های آن دو گوش دهند. صفحه فارسی پایگاه خبری «یورونیوز» این نشست خبری را این گونه گزارش می‌کند: «ولادیمیر پوتین گفت‌وگو با ترامپ را «صریح» و «مفید» ارزیابی و از این گفت‌وگوها اظهار رضایت کرد. او گفت امیدوار است دو رئیسجمهور بتوانند همدیگر را بهتر بفهمند. پوتین با تأکید بر اینکه «دوران جنگ سرد سپری شده» افزود: «دلیلی بر ادامه چنان مشکلاتی که در گذشته بود، وجود ندارد.» دونالد ترامپ نیز این نشست را گفت‌وگویی «عمیقاً سازنده» توصیف کرد که به گفته او «خیلی خوب پیش رفت». او گفت دیپلماسی را به دشمنی و درگیری ترجیح می‌دهد و افزود روابط کشورش با روسیه تغییر کرده است، زیرا این گفت‌وگوها «راه جدیدی برای صلح باز می‌کند». او گفت درباره ادعای مداخله روسیه در انتخابات آمریکا با پوتین صحبت کرده است.»
هرچند ترامپ از این دیدار راضی و سرخوش است و از پوتین دعوت کرده است پاییز امسال به واشنگتن سفر کند؛ اما برخی در آمریکا و در کنگره تلاش دارند این دیدار را یک شکست برای ترامپ و همچنین برای ایالات متحده قلمداد کنند.
منتقدان دیدار
شاید تندترین موضع‌گیری را باید به سناتور جان مک‌کین از حزب جمهوریخواه منحصر دانست. او در واکنش به دیدار ترامپ با پوتین در بیانیه‌ای اعلام کرد: «کنفرانس خبری هلسینکی در نوع خود یکی از بی‌شرمانه‌ترین حضورهای یک رئیسجمهور آمریکا بود که به یاد داریم. خامی، خودمحوری و [ابراز] همبستگی بیجا و همدلی او با خودکامگان قابل محاسبه نیست. نشست هلسینکی یک اشتباه اسف‌بار بود.»
وی افزود: «هیچ رئیسجمهور دیگری تاکنون خود را این چنین ذلیلانه در برابر یک جبار خوار و خفیف نکرده بود.»
مایکل مک فال، سفیر سابق آمریکا در روسیه نیز اجلاس هلسینکی را که در آن رئیسجمهور روسیه، ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا دیدار کردند، وحشتناک توصیف کرد. او در توئیتر نوشت: «پوتین فقط در هلسینکی پیروزی فوق‌العاده‌ای به دست آورد.»
جان کری، وزیر خارجه دولت اوباما نیز در بیانیه‌ای بلند بالا به رفتار ترامپ در مقابل پوتین واکنش نشان داد: «این رئیسجمهور به طور کامل تسلیم فریب‌های پوتین درخصوص حملاتش علیه دموکراسی آمریکا شده است. این یک دیوانگی است.» کری اذعان کرد: «شش دهه از عمر خود را در امور دولتی سپری کرده‌ام. هرگز ندیده‌ام که یکی از رؤسای‌جمهور آمریکا کاری را که امروز دونالد ترامپ انجام داد، انجام داده باشد و اظهاراتی همانند اظهارات کنونی ترامپ مطرح کرده باشد. همه می‌دانند که جز ترامپ هیچ کس دیگری چنین کارهایی در حق آمریکا انجام نداده است. این کارها فراتر از تأسف و غیر قابل دفاع هستند.»
البته واکنش آمریکایی‌ها تنها به اینها منحصر نبود؛ بلکه بسیاری این دیدار را به ضرر آمریکا دانستند و برخی دیگر نیز خواستار اعمال تحریم‌های سخت علیه روسیه از سوی ترامپ شدند.
واکنش رسانه‌ها
پس از آنکه سیاسیون آمریکا به دیدار پوتین و ترامپ واکنش نشان دادند، برخی مطبوعات آمریکایی هم با همان نگاه از نشست این دو رئیسجمهور نقد کردند.
مجله «نیویورک دیلی‌نیوز» دیدار بین دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا با رئيس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین را در کاریکاتوری نشان داد. این مجله در کاریکاتورش با کنایه نشان داد که ترامپ به دلیل روابط دوستانه با پوتین آماده فدا کردن منافع دولت خود است. در این کاریکاتور ترامپ با دست راست خود دست پوتین را گرفته و با دست چپش با اسلحه به عمو سام(نماد آمریکا) شلیک می‌کند.
«نیویورک‌تایمز» هم با اشاره به تأیید دخالت نکردن روسیه در انتخابات آمریکا از سوی ترامپ نوشت: «ترامپ نتیجه تحقیقات مردان امنیتی خود را تغییر داد، بعد از جلسه دو ساعته که رؤسای‌جمهور دو کشور به تنهایی و حتی بدون حضور مشاوران‌شان برگزار کردند، از ترامپ درباره دخالت روسیه در انتخابات ریاست‌جمهوری 2016 آمریکا پرسیده شد، او در پاسخ گفت: «روسیه دلیلی برای دخالت در انتخابات آمریکا نداشته است. این در حالی است که آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا به این نتیجه رسیده‌اند که روسیه در انتخابات آمریکا علیه هیلاری کلینتون حملات سایبری داشته و خبر‌های دروغ در رسانه‌های جمعی منتشر کرده است.»
واشنگتن‌پست نیز نوشت: «متحدان کرملین پیش از جلسه جشن پیروزی گرفته بودند.» این روزنامه همچنین در ادامه مقاله خود می‌نویسد: «برای یک بار یک رهبر غربی که منتقدانش را به همان شیوه رد می‌کند کنار پوتین ایستاده بود.» به نوشته این روزنامه؛ «ملاقات پوتین و ترامپ به پوتین سطحی از پرستیژ جهانی بخشید. به ویژه برای بسیاری از روس‌ها که بازگرداندن نفوذ جهانی کشور خود را موفقیت پوتین می‌دانند و آن را تحسین
می‌کنند.»
سی‌ان‌ان نیز معتقد است، بعد از جلسه اخیر ترامپ و پوتین، رئیسجمهور آمریکا تحقیر شده است و این سبب شده او هدف شدیدترین انتقادات قرار بگیرد. به نوشته سی‌ان‌ان، ملاقات روز دوشنبه ترامپ و پوتین یکی از بدترین لحظات در روابط روسیه و آمریکا بوده است. تحقیر ترامپ در راستای تحقیر جان کندی به دست خروشچف و تحقیر جرج بوش در برابر پوتین است.
این خبرگزاری همچنین در توصیف نشست هلسینکی نوشت: «ترامپ ضعیف به نظر می‌رسید. او در برابر چهره سنگی رهبر روسیه چاپلوس و بی‌نظم بود.»
واکنش به واکنش
دونالد ترامپ نیز به این فضاسازی رسانه‌های آمریکایی واکنش نشان داده و رسانه‌ها را به دلیل پوشش خبری «ناعادلانه» این نشست مورد سرزنش قرار داد. او در صفحه توئیتر خود نوشت: «دیدار میان رئیسجمهور پوتین و خودم موفقیت بزرگی بود، البته به جز در رسانه‌های جعلی.»
در کنار او سفیر روسیه در آمریکا نیز از بی‌نزاکتی رسانه‌های آمریکا انتقاد کرد. «آناتولی آنتونف» در نشست باشگاه سیاسی والدای در مسکو گفت: «ما انتظار داشتیم که واکنش واشنگتن به نتایج اجلاس هلسینکی مرکب باشد، اما فکر نمی‌کردیم که واکنش سخت به هر چه که رؤسای‌جمهوری روسیه و آمریکا گفت‌وگو کردند، داشته باشند.»
البته بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان به این دیدار واکنش مثبت نشان دادند.
رسانه‌های روسیه
این دیدار به جز آمریکا در رسانه‌های کشورهای دیگر نیز واکنش‌هایی را در پی داشت. اما رسانه‌های روسی راضی از نتایج این نشست آن را این‌گونه بازتاب دادند.
«اولگا اسکابیوا»، روزنامه‌نگار روس به شبکه دولتی «روسیه1» گفت: «پوتین به همه جهان اطمینان داده است که در این انتخابات مداخله نکرده است.»
خبرگزاری ریا نووستی به نقل از یک تحلیلگر سیاسی نوشت، پوتین در این نشست رهبر قدرتمندتری به نظر می‌رسید.
«بوریس مژویف»، سردبیر وبگاه پولیتانالیتیکا اظهار داشت: «این دیدار انتقادات فراوانی را از سوی اپوزیسیون دموکرات و حتی گروهی از جمهوریخواهان برمی‌انگیزد. ممکن است بگویند که ترامپ در مقابل پوتین به حد کافی سختگیر نبوده و نتوانسته کاری کند که پوتین به مداخله در انتخابات معترف شود، یا دفاع محکمی از دیدگاه آمریکا درباره سوریه و اوکراین نداشته است.»
روزنامه «کومسومولسکایا پراودا» نیز تحقیقات آمریکا درباره «همکاری خیالی ترامپ با کرملین» را مورد انتقاد قرار داد و رئیسجمهور آمریکا را برای دیدار با پوتین با وجود مخالفت‌های موجود و هجمه رسانه‌ای تحسین کرد.
این دیدار رئیسجمهور آمریکا و روسیه می‌تواند نقطه آغازی بر روابط دو کشور قدرتمند جهان باشد. به علاوه آنکه با مطرح شدن کودتا یا ترور علیه ترامپ در آمریکا می‌تواند حداقل او را در سراشیبی سقوط سیاسی قرار بدهد. ترور رئیسجمهور در آمریکا موضوع جدیدی نیست و بارها اتفاق افتاده است و اصلاً بعید نیست که ترامپ هم جزو رؤسای‌جمهوری باشد که با ترور به مسئولیتش پایان داده می‌شود.
