عبدالله عبادی/ سنگال کشوری اسلامی است و مانند اغلب کشورهای مسلمان آفریقا طرق صوفیه متعددی در آن به چشم می‌خورد، با این تفاوت که این موضوع در سنگال محوریت دارد و شیوخ مهم برخی از طرق همچون «تیجانیه» و «مریدیه» در این کشور زندگی می‌کنند و این موضوع سبب اعتبار سنگال در بین کشورهای منطقه و حتی آفریقا شده است. یکی از مهم‌ترین طریقه‌های غرب آفریقا طریقه تیجانیه است. بر اساس برخی آمار بیش از 50 میلیون نفر از مسلمانان غرب آفریقا پیرو این طریقه هستند، هم‌اکنون خلیفه کل تیجانیه منصور سی می‌باشد. هر ساله در روز تولد پیامبر اسلام(ص) هزاران نفر از پیروان این طریقه از سراسر جهان در شهر «تیواوان» مرکز خلافت تیجانیه مراسم جشن برپا می‌کنند.
این ویژگی‌ها سبب شده رهبران فرقه ضاله وهابیت اهمیت خاصی برای سنگال قائل شوند؛ زیرا به خوبی می‌دانند با توجه به محوریت اسلامی و فرهنگی این کشور در میان کشورهای غرب آفریقا با نفوذ در این کشور می‌توانند زمینه نفوذ در دیگر کشورهای منطقه نظیر گامبیا، گینه کوناکری و گینه بیسائو را فراهم آورند.
طی یک دهه اخیر با توجه به فقر حاکم بر جامعه سنگال و ناتوانی خانواده‌ها برای فرستادن فرزندان‌شان به دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، سفارت عربستان اقدام به جذب جوانان نخبه و اعزام آنها به دانشگاه‌های عربستان برای ادامه تحصیل کرده است. برخی گزارش‌ها حاکی است از اینکه عده‌ای از سنگالی‌هایی که در مدارس اسلامی و دانشگاه‌های مکه و مدینه تحصیل کرده‌اند، پس از بازگشت به کشورشان منتقد جدی و هتاکانه مسلک صوفی‌گری شده‌اند و سعی در رواج تفکر وهابیت در بین عموم مردم دارند، علاوه بر این در سنگال دو نظام آموزشی وجود دارد؛ نخست نظام آموزش رسمی و دولتی و دیگری نظامی که بخش خصوصی اداره و هزینه‌هایش را تأمین می‌کند. این دوگانگی در آموزش فرصتی طلایی برای وهابیت به وجود آورده است تا با تکیه بر دلارهای نفتی عربستان بخش خصوصی را تحت سلطه نسبی خود قرار دهند.
از سوی دیگر عربستان اقدام به احداث و ساخت صدها مسجد در سراسر این کشور کرده و سرپرستی این مساجد نیز به افرادی واگذار می‌شود که یا در عربستان تحصیل کرده باشند، یا مورد تأیید شیوخ وهابی این کشور باشند؛ از‌این‌رو مشخص است که این مساجد به پایگاهی برای صدور اندیشه وهابیت در سنگال تبدیل شده است.
تلاش برای جذب کمک‌های اقتصادی و حمایت‌های مالی، از اصول سیاست خارجی رجال سیاسی‌ـ مذهبی سنگال بوده است، وهابیت نیز از این موقعیت برای بسط نیات خود استفاده کرده است. یکی از مؤسساتی که آشکارا برای وهابیت تبلیغ می‌کند، مؤسسه الفلاح می‌باشد که مرکز فعالیت‌های خود را در مناطق فقیرنشین داکار (پایتخت) قرار داده است. این مؤسسه با احداث مدرسه، بیمارستان و کتابخانه در این مناطق توانسته است توجه عده بسیاری از جوانان را به خود جلب کند. با این حال، از آنجا که تصوف حرف اول را در این کشور می‌زند، با وجود صرف هزینه‌های فراوانی تا به امروز چیزی عاید وهابیت نشده است
این اقدامات سبب شد تا در سال 2015 رسانه‌های منطقه اعلام کنند که 30 جوان سنگالی برای پیوستن به داعش عازم لیبی شده‌اند. همچنین برخی از سنگالی‌ها مانند بسیاری از داعشی‌ها با ارسال تصاویری زیر پرچم سیاه و سفید داعش در پروفایل فیس‌بوک، پیوستن برای جهاد و تبلیغ ایدئولوژی افراطی خود را به نمایش گذاشته‌اند. افزون بر این، برخی از آنها اقدام به برجسته کردن اهداف تبلیغی داعش کرده و با رسانه‌های محلی مصاحبه انجام داده‌اند که نشان‌دهنده نفوذ خزنده وهابیت در این کشور امن و آرام غرب آفریقا است.
طبق اطلاع‌رسانی سازمان امنیت فرانسه و سازمان سیا که به اطلاع مقامات سنگال و ساحل عاج رسیده است، تهدید جدی تروریستی نیروهای داعش در پایتخت‌های این کشور و هتل‌های پررفت و آمد توریستی و سواحل دریا‌های مراکزی صورت گرفته است که احتمال دارد هدف حملات ماشین‌های بمب‌گذاری شده قرار گیرد. لازم به ذکر است که دولت سنگال مراقبت‌های ویژه‌ای را از نیروهای خود در مرزهای کشور به ویژه مرز گامبیا انجام داده و نیروهای امنیتی خود را افزایش داده است.
اهمیت سنگال برای سازمان وهابی رابطه العالم اسلامی به قدری است که محسن الترکی رئیس این سازمان در سال 2016 شخصاً به این کشور سفر و با مقامات عالی‌رتبه مذهبی و سیاسی این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد. در این سفر توافقات بسیاری میان مقامات سیاسی و مذهبی سنگال و هیئت عربستانی به رهبری محسن الترکی صورت گرفت. به نظر می‌رسد اوضاع منطقه‌ای و اهمیت سنگال برای کشورهای فرانسه زبان غرب آفریقا موجب شده تا مقامات سعودی به فکر ایجاد پایگاه مرکزی در این کشور باشند تا در آینده از آن به عنوان سرپل فعالیت‌های خود در غرب آفریقا استفاده کنند.
هر ساله با فرارسیدن ماه مبارک رمضان مبلّغان وهابی برای دوره‌های 30 تا 45 روزه عازم سنگال شده و تحت لوای تدریس علوم قرآنی مانند صرف و نحو، تاریخ اسلام و... به رد عقاید شیعه و اثبات وهابیت می‌پردازند.
با وجود صرف هزینه‌های فراوان، رشد وهابیت در این کشور مهم غرب آفریقا بسیار ناچیز بوده است، تناقض داشتن آداب و رسوم ضاله وهابیت با منش صوفی‌گرایانه مردم سنگال که ریشه طولانی در آداب و رسوم آن دارد سبب شده تا با وجود تلاش مسئولان سعودی، نفوذ وهابیت در سنگال بسیار ناچیز باشد. برای نمونه ذکر ادعیه مختلف و زیارت قبور بنیانگذاران تصوف از مواردی است که به شدت مورد انتقاد وهابیون قرار دارد، در زمینه اعتقاد مردم این کشور به دعا همین بس که عبدالله واد، رئیس‌جمهور سابق سنگال که خود از پیروان فرقه بزرگ مریدیه بود پیش از عزیمت به سفرهای خارجی به شهر طوبی مرکز این فرقه رفته و از خلیفه مریدیه طلب دعا می‌کرد.
