علی زمانی/ یکی از اقدامات مهم انقلاب اسلامی تشکیل نهادهایی بود که بخشی از کارهای بر زمین مانده کشور را با مدیریت جهادی و روحیه انقلابی بر عهده گرفتند. در پی فرمان رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) مبنی بر تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی، ستاد مزبور به منظور تحقق بخشیدن به اهداف انقلاب فرهنگی، جهاد دانشگاهی را به عنوان یک نهاد انقلابی و برخاسته از انقلاب فرهنگی تأسیس کرد. جهاد دانشگاهي، يکي از مهم‌ترين دستاوردهای علمي و اجتماعي ايران پس از انقلاب بود که توانست کشور را در بسياري از عرصه‌هاي علم و فناوري، در فهرست کشورهاي صاحب نام قرار دهد. مؤسسه رويان جهاد دانشگاهي را بايد يکي از اين دستاوردهاي شگرف در تاريخ معاصر کشور قلمداد کرد. جايي که در عرصه سلولهاي بنيادي و به خصوص شبيه‌سازي حيوانات، کارهايي انجام داد که حيرت محافل علمي شرق و غرب عالم را برانگيخت و هزاران بار مقالات و يافته‌هاي پژوهشگران آن، رفرنس معتبرترين مقالات علمي جهان در دو دهه اخير شد.
پژوهشگاه رويان هشتم خرداد ماه سال ۱۳۷۰ به عنوان مرکز جراحي محدود با هدف ارائه خدمات درماني به زوجهاي نابارور و پژوهش و آموزش در زمينه علوم باروري و ناباروري از سوی زنده‌ياد دكتر سعيد كاظمي‌آشتياني و گروهي از پژوهشگران و همکارانش در جهاد دانشگاهي علوم پزشکي ايران تأسيس شد.
اين مرکز تحقيقاتي در سالهاي ۱۳۷۷ و ۱۳۸۷ به ترتيب مجوز مراکز تحقيقات علوم سلولي و مرکز تحقيقات پزشکي توليد مثل را از شوراي گسترش دانشگاههاي علوم پزشکي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي دريافت کرد. دستاوردهاي فوق‌العاده رويان در ربع قرن اخير به اجمال عبارتند از: باروري آزمايشگاهي در انسان، شبيه‌سازي توليد مثل در حيوانات اهلي از گوسفند تا قوچ و بز، انجماد سلول جنسي و جنين انسان، تشخيص ژنتيکي قبل از لانه‌گزيني، مهندسي بافت، توليد پروتئين‌‌هاي نوترکيب، توليد و جداسازي انواع سلولهاي بنيادي جنيني بزرگسالان و بند ناف، توليد بزهاي تراريخته، توليد جنينهاي دامي، طب پيوند با استفاده از سلول درماني، بانک‌هاي خصوصي و عمومي سلولهاي بنيادي بند ناف، بانک سلولهاي بنيادي جنيني و پرتوان القايي. گفتني است، برخي از اين دستاوردها بازتاب رسانه‌اي بين‌المللي یافته است.
فرآيند شبيه‌سازي با در نظر گرفتن اصول اخلاقي و استانداردهاي علمي مصوب و مورد قبول مجامع علمي جهان، فوايد فراوانی براي انسان امروزي و آينده و حتي کره زمين خواهد داشت. از جنبه‌هاي اقتصادي شبيه‌سازي، مي‌توان به شبيه‌سازي و اصلاح نژاد حيوانات اهلي اشاره کرد. مثلاً می‌توان اسبي با بدن تنومند و ژن خوب را با تکنيک‌هاي شبيه‌سازي تکثير کرد. يا مثلاً گوسفند، بز يا گوساله‌اي توليد کرد که در شير آن، آلبومين يا انسولين انساني وجود داشته باشد. يا براي حفظ و نجات گونه‌هاي در حال انقراض در طبيعت مانند يوزپلنگ ايراني و حتي شير ايراني، فعاليت‌هاي گسترده‌اي انجام داد. همچنين مي‌توان گونه‌هاي تراريخته به وجود آورد. به اين شکل که يک گونه حامل ژن‌هايي از گونه‌هاي ديگر باشد، مثلاً گاوها، گوسفندان و بزها مي‌توانند به اين طريق توليدکننده مواد لبني دارويي باشند.
با پيشرفت چشمگيري که در سلولهاي بنيادي رويان انسان حاصل شده است مي‌توان با کشت اين سلول‌ها بافت‌ها يا اعضاي مصدوم را ترميم يا جايگزين کرد، مي‌توان پوست براي قربانيان سوختگي و سلولهاي مغزي و طناب نخاعي براي افرادي که از گردن به پايين فلج شده‌اند پديد آورد.
رويانا، نخستين گوسفند شبيه‌سازي شده ايران
تولد رويانا اولين گوسفند شبيه‌سازي شده خاورميانه در هشتم مهر ماه سال 85 طليعه حركت نوين دانش بيوتكنولوژي كشور در جهت توليد داروي‌هاي نوتركيب بود. رويانا زندگي خود را همانند دیگر حيوانات شبيه‌سازي شده در لوله‌هاي آزمايشگاهي آغاز كرد و زماني كه جنين اوليه رويانا توان تكوين طبيعي خود را روز هفتم زندگي آزمايشگاهي خود اثبات كرد به رحم مادر جایگزین خود منتقل شد و آبستني مادر رويانا پنجاه روز بعد از انتقال جنين قطعی شد.
145 روز بعد از انتقال جنين، برخلاف بسياري از حيوانات شبيه‌سازي شده و نيز همتاي قبلي خود كه در بدو تولد به علت مشكلات نوزادي قادر به ادامه حيات نبوده‌اند، رويانا با عمل سزارين متولد شد و به رغم شرايط ناپايدار بدو تولد توانست زندگي خود را به صورت يك بره سالم و شاداب آغاز کند.
اين گوسفند شبيه‌سازي شده، در تاريخ ۳ اسفند همان سال از بين رفت و گفته مي‌شود که دليل مرگش، نارسايي مزمن کبدي بوده است. جسد رويانا نخستين حيوان شبيه‌سازي شده در خاورميانه، پس از تاکسي‌درمي، در مؤسسه رويان نگهداري مي‌شود تا نماد توانمندي ايران در دانش زيست فناوري باشد.
از شنگول و منگول
تا آبگون و آبگينه
شنگول و منگول اولين بزهای تاگ‌سازي شده تراريخته است که در صبح روز شنبه ۱۹ دي ۱۳۸۸ در پژوهشکده رويان اصفهان متولد شدند. تراريخته يا ترانس ژن، به جانداراني گفته می‌شود که از نظر ژنتيکي دستکاري شده باشند. در اين فناوري يک يا چند ژن به ژنوم طبيعي جاندار اضافه مي‌شود. جانداران تراريخته کاربردهاي بسياري در پزشکي و زيست فناوري چون توليد انسولين، فاکتور ۸ و ۹ انعقاد خون و هورمون‌هاي رشد دارند. علاوه بر شنگول و منگول، دو حيوان ديگر به نام آبگون و آبگينه نيز وجود دارد که گوساله‌هاي شبيه‌سازي شده کشور هستند. آبگون و آبگينه اولين گوساله‌هاي حاصل از انجماد جنينهاي آزمايشگاهي هستند که در ۱۷ بهمن ۸۹ در شرکت کشت و دامداري فکا وابسته به سازمان تأمین اجتماعي با مطالعه و بررسی پايگاه تحقيقاتي پژوهشکده رويان اصفهان متولد شدند.
تولد آبگون و آبگينه فصلي نوين در صنعت اصلاح نژاد دام شيري کشور است. تولد اين گوساله‌ها که هر دو ماده بوده و از عيار ژنتيکي بالايي برخوردارند، به دنبال تحقيقات دامنه‌دار پژوهشگران کشور در به کارگيري فناوری‌های نوين آزمايشگاهي در توليد انواع دام‌هاي اهلي از طريق لقاح آزمايشگاهي، شبيه‌سازي و مهندسي ژنتيک صورت گرفته است.
حنا اولين بز همانندسازي شده در ايران
اولين بز شبيه‌سازي شده کشور ساعت 1 و 30 دقیقه بامداد ۲۶ فروردين ۱۳۸۸ در پايگاه تحقيقاتي علوم سلولي اصفهان پژوهشکده رويان پس از عمل سزارين در سلامت کامل متولد شد. اين بز زيباي حنايي‌ـ سفيد دو‌رگه که به واسطه شکل ظاهري با ديگر بزهاي گله متمايز بوده است، دوران آبستني ۱۴۷ روزه خود را به سلامت طي کرد. تولد اين بز شبيه‌سازي شده به دنبال سلسله تحقيقات موفق پژوهشگران پژوهشکده رويان و پس از تولد اولين گوسفند شبيه‌سازي شده «رويانا» که از آرزوهاي ديرينه مرحوم دکتر سعيد کاظمي‌آشتياني بود به تحقق پيوست. هدف نهايي اين تحقيقات دامنه‌دار دستيابي به توانمندي داخلي در توليد داروهاي نوترکيب است.
براساس اطلاعات موجود، تاکنون فقط در چند کشور معدود، از جمله آمريکا، انگلستان، کانادا و چين شبيه‌سازي بز انجام شده است.
