امین پناهی/ نزدیک به یک دهه است که رهبر حکیم انقلاب نامگذاری بر روی سال‌ها را به سمت و سوی موضوعات اقتصادی سوق داده‌اند. شعارهایی که ضمن نشان دادن راهبرد حاکمیت نظام اسلامی در موارد اقتصادی، راهکارهای اساسی آن را برای مسئولان ترسیم می‌کند.
هر چند صحبت‌هایی از این دست به فراخور شرایط و موقعیت‌های گوناگون ایراد می‌شود؛ اما در چند ماه اخیر به دلیل بروز مشکلات اقتصادی و فشار بر روی اقشار ضعیف جامعه در حوزه معیشت و هزینه‌های روزمره، این نوع توصیه‌ها و دستورات بیش از پیش از سوی ایشان بیان شده و مورد تأکید قرار گرفته است.
جلسات ویژه با دولتمردان
اوایل تابستان امسال بود که رهبر معظم انقلاب در نامه‌ای برای رئیس‌جمهور ضمن ابراز نگرانی درباره بازار ارز و سکه، دستور رسیدگی به مسائل پیش آمده در این زمینه را صادر کردند. پس از آن هم چه در جلسات اختصاصی با مسئولان و حتی در جمع مردم از وظایف دولت برای برون‌رفت از مشکلات و مسائل کشور صحبت کرده‌اند. به طور خاص در جلسه‌ای که به درخواست رهبر معظم انقلاب با هیئت دولت انجام شد، ایشان به برخی نکات در مواجهه با مشکلات اشاره داشتند.
رهبر فرزانه انقلاب تأکید کردند مشکلات دولت را از ادامه مسیر دلسرد نکند. ایشان با تشبیه مسیر حل مشکلات اقتصادی به مسیر نبرد و مبارزه، فرمودند: «در میدان نبرد و مبارزه آنچه بیش از همه به آن احتیاج دارید این است که روحیه تحرّک، روحیه پیشرفت، روحیه مبارزه با شرایط را در خودتان تقویت کنید؛ این شرط اول است.»
پس از آن هم نکات دیگری از قبیل ساخت تصویر درست از دولت در ذهن مردم، برخورد با متخلفان، رسیدگی به مشکلات نظام بانکی و لزوم صحبت دولتمردان با مردم مطرح شد.
حتی در این جلسه رهبر معظم انقلاب به طور تلویحی به جابه‌جایی کسانی که توانایی کار کردن و حرکت در مسیر مشکلات را ندارند این‌گونه اشاره می‌کنند: «اگر چنانچه کسی حالا بعید است، احساس بکند که نمی‌تواند با این روند کنار بیاید خب طبعاً افرادی باید بیایند جایگزین بشوند تا این مجموعه، مجموعه حرکت‌کننده خوبی باشد.»
رهبر معظم انقلاب در آن روزها، برخلاف کسانی که معتقد بودند این دولت توانایی رفع مشکلات کنونی کشور را ندارد و در فکر عبور از دولت و شخص رئيس‌جمهور بودند، دولت فعلی را توانمند برای حل مشکلات فعلی دانستند، دولتی که حالا ممکن است به چند تغییر هم در درون خود نیاز داشته باشد.
جایگزینی اقتصاد نفتی
یکی دیگر از نکاتی که رهبر معظم انقلاب همواره از گذشته به آن اشاره کرده‌اند و در ماه‌های اخیر نیز از بیان آن غافل نبوده‌اند، بحث جایگزینی اقتصاد نفتی حاکم بر کشور بوده است. ایشان در ورزشگاه آزادی و دیدار با صد هزار جوان بسیجی این مشکل را این‌گونه مطرح می‌کنند: «ما مشکل اقتصادی داریم، اقتصاد نفتی داریم که این خودش یک عیب بزرگ است.»
حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای در دیدار با نخبگان هم به این موضوع اشاره می‌کنند: «یک دیدگاه، دیدگاه برنامه‌ریزی برای مسائل کشور است؛ تأثیر [نخبگان] در برنامه‌ریزی برای مسائل کشور. حتّی مثلاً فرض بفرمایید تبدیل اقتصاد نفتی به اقتصاد مستقل، اقتصاد دانش‌پایه، اقتصاد مقاومتی.»
ایشان در ابتدای درس خارج فقه خود که بسیار هم مورد توجه رسانه‌ها و کاربران فضای مجازی قرار گرفت، به لزوم وجود شفافیت در همه شئون حکومتی به جز اسرار جنگ اشاره کرده و آن را دستور اسلام دانستند. ایشان همواره به موضوع شفافیت به مثابه سد راه فساد در شبکه دولتی کشور توجه ویژه‌ای داشته‌اند.
سه محور کلی رهنمودها
در واقع، رهنمودهای رهبر معظم انقلاب برای برون‌رفت از وضع موجود را می‌توان در سه محور دسته‌بندی کرد.
الف‌ـ ایشان همواره سعی کرده‌اند به مسئولان ذی‌ربط بگویند بن‌بستی وجود ندارد و مشکلات کشور حل شدنی است. امیدآفرینی در دل مردم برای برون‌رفت از مشکلات و برشمردن حرکت‌های خوب و مثبتی که جمهوری اسلامی رقم زده است، انتظاراتی است که در همین مسیر قرار می‌گیرد.
ب‌ـ معظم‌له تلاش می‌کنند دولت و مسئولان باور کنند که کلید حل همه مشکلات در درون کشور است. پس نباید برای حل مشکلات نگاه‌مان به خارج از کشور و بیگانگان باشد. گاهی این کلید اصلاح در یک نهاد، اصلاح برخی سازوکارها، تغییر در مدیریت به واسطه جابه‌جایی اشخاص و حتی اصلاح نوع رویارویی مسئولان با آن مسئله است.
ج‌ـ برخورد با تخلفات صورت گرفته و بستن مسیرهایی که ممکن است به تخلف بینجامد. این نکته البته فقط دولت را خطاب قرار نمی‌دهد؛ بلکه قوه قضائیه و همه دستگاه‌هایی که وظیفه نظارت بر امور کشور را دارند نیز شامل خطاب این تدبیر رهبر معظم انقلاب برای پیروزی دولت و مردم در جنگ اقتصادی موجود هستند.
این در حالی است که بسیاری از مردم و صاحبنظران معتقدند، دولت عزم جدی برای مشکلات مردم ندارد یا اینکه دولت به دنبال فرصت مناسبی است که مشکلات مردم را حل کند؛ از این رو برای حل مشکلات دست نگه داشته است.
اما تغییرات اخیر دولت در کابینه به ویژه در وزارتخانه‌هایی که با اقتصاد سر و کار دارند، نشان می‌دهد دولت به مسائل اقتصادی بی‌توجه نیست. هر چند برخی معتقدند این نیمه راهی است که دولت باید برای تغییر در کابینه انجام دهد و نیمه دیگر راه تغییر در برخی معاونت‌هایی است که ممکن است برخی از مشکلات موجود دستپخت همان‌ها باشد.
اکنون و در این برهه تاریخی دولت وظیفه دارد در شرایطی که از یک سو دشمنان ملت ایران برای از بین بردن نظام اسلامی می‌کوشند و از سوی دیگر برخی از افراد در اقتصاد کشور اخلال ایجاد می‌کنند، با همراهی ملت ایران این مشکلات را پشت سر بگذارد.
وظایف دولت در جنگ اقتصادی
امروز مردم در انتظار اقدام جدی مسئولان هستند و دولت برای حل مشکلات اقتصادی و پیروزی در میدان جنگ اقتصادی باید به نکات زیر به طور جدی توجه کند:
1ـ به سرعت اقتصاد وابسته به نفت را به اقتصادی تبدیل کند که فروش یا عدم فروش نفت نتواند در آن خللی وارد کند؛ یعنی اینکه اولاً، از خام‌فروشی بپرهیزد و ثانیاً، ترتیبی اتخاذ کند که بتواند به جای فروش نفت خام محصولات فرآوری شده را به فروش برساند که در این صورت بازار هدف محصولات ما در جهان تغییر کرده و البته در ازای کالاهای ارائه شده سود بیشتری نصیب‌مان خواهد شد.
2ـ همدلی و همراهی مسئولان با یکدیگر و پرهیز از مناقشه در مقابل انظار عمومی و تزریق امید به لایه‌های گوناگون جامعه با نمایش عزم دولت برای حل مشکلات اقتصادی یکی از ضروریات دولت در این روزهاست؛ یعنی دولت باید کاری کند که مردم به راحتی بتوانند حس کنند اتفاقاتی در مسیر حل مشکلات کشور در حال رخ دادن است. این عامل تقویت اعتماد مردم به دولت و مسئولان و در نهایت نظام اسلامی خواهد بود که گاهی به دلیل کم‌کاری یا بدکاری برخی نهادها و مسئولان کمرنگ شده است.
3ـ نکته دیگر لزوم توجه به اسناد بالادستی است. بیش از پنج سال از ابلاغ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر معظم انقلاب می‌گذرد؛ اما تیم اقتصادی دولت همچنان به دنبال حل مشکلات اقتصادی با روش‌های غربی است که حداقل در تجربه چهل ساله جمهوری اسلامی شاهد آن بودیم که کارکردی در این راستا نداشته
است.
4ـ از سرگیری اجرای پروژه‌های عمرانی و مسکن هم یکی از فعالیت‌هایی است که دولت باید بر آن همت گمارد. مسکن یکی از بخش‌هایی است که برای سرمایه‌گذاران جذاب است و این یعنی با فعال کردن پروژه‌های مربوط به راه و شهرسازی می‌توان نقدینگی را به سمت این صنعت پول‌ساز و کم‌خطر برای سرمایه‌گذاران هدایت کرده و افزون بر آنکه از تورمی که وجود نقدینگی در بخش‌های گوناگون می‌تواند ایجاد کند، جلوگیری می‌کند، می‌تواند سهم بسزایی در ایجاد اشتغال در کشور داشته باشد.
5ـ دولت سامانه‌ای برای شفافیت در حوزه صادرات و واردات، فعالیت‌های اقتصادی، تراکنش‌ها و دادوستدهای بانکی و پولی ایجاد کند و برای مبارزه جدی با فساد در کشور اهتمام ورزد.
در پایان باید گفت، قوه قضائیه با کسانی برخورد می‌کند که فساد کرده‌اند؛ اما دولت در این باره دست پیش را دارد و می‌تواند راه‌های منتهی به فساد را مسدود کند و این یعنی دولت باید ظرفیت قوه قضائیه را هم در خدمت مبارزه با فساد پیش از وقوع آن به کار گیرد و به این واسطه بتواند در جنگ اقتصادی موجود پیروز شود.
