عبدالله عبادی/ وهابیت نخستین بار در سال 1912 در آسیای مرکزی معرفی شد؛ سپس سیدشریف محمد از سوی عربستان نخستین مدرسه علوم وهابی را در فرغانه پایه‌گذاری کرد. اندیشه‌های وهابیت ابتدا به واسطه مخالفت با تصوف و صوفیان با بی‌رغبتی مردم مواجه شد؛ اما به تدریج و به ویژه در زمان ضعف مجاهدان مورد استقبال مردم این کشور قرار گرفت. در اواخر دهه 1980 میلادی و در بحبوحه فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق به دنبال 70 سال محرومیت مذهبی ناشی از کمونیسم وهابیت به مثابه یک جنبش که هدف اصلی آن آموزش سنت‌های اسلامی به مردم بومی بود، به سرعت در سراسر این کشور گسترش یافت. نه تنها شواهد بسیاری حاکی از دریافت کمک‌های نقدی و حمایت از گروه‌های تندرو آسیای مرکزی به وسیله مؤسسات بازرگانی و سیاستمداران عالی‌رتبه عربستان وجود دارد؛ بلکه بسیاری از رهبران گروه‌های تندرو سلفی و از جمله جنبش اسلامی ازبکستان برای جذب کمک‌های بیشتر راهی ریاض شده و موفق به جذب میلیون‌ها دلار کمک مالی و تسلیحاتی از سران رژیم آل‌سعود شدند.
دره فرغانه یکی از مراکز نفوذ و گسترش وهابیت در ازبکستان به شمار می‌آید. این منطقه به دلیل فاصله آن با پایتخت سه کشور ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان و مسیر کوهستانی آن محل مناسبی برای فعالیت و تجمعات گروه‌های تندرو سلفی بوده و هست. بمب‌گذاری در تاشکند در سال 1999 به منظور ترور اسلام کریم اف، رئيس‌جمهور سابق ازبکستان و حادثه اندیجان در سال 2005 موجب افزایش تحرکات گروه‌های تندرو سلفی در ازبکستان شد. حادثه اندیجان یکی از خونین‌ترین حوادث این کشور طی دو دهه گذشته است. در این حادثه یک گروه سلفی از خاک قرقیزستان شبانه وارد ازبکستان شد و پس از حمله به یک پاسگاه پلیس در نزدیکی اندیجان به زندان بزرگ منطقه حمله و حدود 2000 زندانی حاضر در آن را آزاد کرد. مسلحان سپس به رهبران ازبکستان هشدار دادند هرچه سریع‌تر تعدادی از همقطاران آنان را که در زندان مرکزی تاشکند زندانی هستند، را آزاد کنند؛ وگرنه به دیگر شهرها حمله خواهند کرد. دولت مرکزی در واکنش به این اقدام چندین واحد زرهی را به اندیجان اعزام کرد و در نهایت این حادثه با کشته شدن صدها نفر که بسیاری از آنان مردم عادی بودند، خاتمه یافت.
از دیگر گروه‌های اسلامی سلفی در ازبکستان می‌توان به حزب التحریر و شاخه‌های جدا شده از آن، مانند اکرمیه و حزب النصر و دیگر گروه‌ها نظیر جماعت تبلیغ و لشکر طیبه اشاره کرد.
حزب التحریر یکی از احزاب وهابی ریشه‌دار در آسیای مرکزی است که پس از تأسیس در ازبکستان در دیگر کشورهای منطقه، نظیر تاجیکستان و قرقیزستان و همچنین افغانستان سرایت کرده است. انديشه‌هاي اين جنبش برگرفته از آراي اخوان‌المسلمين است، هرچند مؤسس آن «النبهاني» نظريات جديد به آن اضافه كرده است. اين حزب خواهان خلافت در آسياي مركزي است و شعبه‌هاي آن در اروپا، خاورميانه و دولت‌هاي عربي نيز وجود دارد. النبهاني در اوايل سال 1952 حركت خود را براي تأسيس يك حزب آغاز كرد و در اواخر همين سال پنج نفر از اعضاي حزب التحرير، يعني تقي‌الدين النبهاني، داود حودان، منير شقير، عادل النابلسي، غانم عبده به طور رسمی خواستار مجوز فعاليت سياسي از دولت شدند؛ اما اين دولت با استناد به اينكه برنامه‌هاي حزب با اصول قانون اساسي مغاير است، اين درخواست را رد كرد. با وجود اين، حزب التحرير فعاليت‌هاي خود را به صورت سري ادامه داد.
همه این گروه‌های اسلامی به دنبال ساقط کردن دولت مرکزی ازبکستان و تأسیس خلافت اسلامی به سبک داعش در موصل هستند، حزب التحریر به راه‌های مسالمت‌آمیز و جنبش اسلامی ازبکستان به شیوه مسلحانه معتقد هستند، فعالیت این گروه‌ها در این کشور ممنوع و دره فرغانه مأمن اصلی آنها به شمار می‌آید. مرکز فرماندهی جنبش‌های سلفی ازبکستان در وزیرستان شمالی در خاک پاکستان است و رهبران به قاچاق مواد مخدر برای به دست آوردن سرمایه کافی به منزله بنیه مالی جنبش دست می‌زنند، طالبان و القاعده به همراه سازمان‌ها، نهادها و بانک‌های مهم‌اندیش این سازمان در عربستان سعودی و جهان عرب پشتیبان اصلی جنبش اسلامی ازبکستان به شمار می‌روند.
با توجه به سرکوب نهضت‌های بنیادگرای اسلامی در ازبکستان و دیگر کشورهای آسیای میانه، شمال افغانستان همواره پایگاه اصلی این گروه بوده و هست، اعطای بورس‌های تحصیلی در مدارس دینی از سوی عربستان و مصر همواره مشوق بنیادگرایی اسلامی در منطقه بوده است؛ از سوی دیگر ارتباط تنگاتنگی بین القاعده و نهضت اسلامی ازبکستان برقرار است.
از دیگر مناطق تحت نفوذ وهابیت در این کشور منطقه نمنگان به شمار می‌آید. امروزه، نمنگان یکی از پایگاه‌های اصلی نشر ایدئولوژی وهابیت در منطقه آسیای مرکزی شناخته شده و در صدر عناوین پژوهشی اسلام‌گرایی و تروریسم قرار گرفته است. نمنگان مرکز جنبش اسلامی ازبکستان است؛ این جنبش یک گروه اسلام‌گرای اسلامی است که افزون بر این کشور، در دیگر کشورهای منطقه فعالیت داشته و بسیاری از گروه‌های تندرو سلفی از درون آن زاده شده‌اند.
نکته جالب اینجاست که عربستان ضمن اینکه حامی گروه‌های تندرو ازبکستان است، برای جلب نظر رهبران این کشور و جلوگیری از نفوذ ایران سعی دارد خود را به ظاهر دوست و شریک قابل توجهی برای دولتمردان آن معرفی کند؛ از این رو با انجام اقدامات عام‌المنفعه ضمن نزدیکی به رهبران سیاسی قصد نفوذ در بین مردم عادی را نیز دارد. در بهمن سال 1396 مطبوعات عربستان اعلام کردند: «دولت این کشور برای توسعه مناطق روستایی و زیربناهای مهندسی، ارتباطی، جاده‌ای و حمل‌ونقلی استان‌های «نوایی»، «فرغانه» و «تاشکند» ازبکستان 50 میلیون دلار به این کشور وام می‌دهد.»
این قرارداد در چارچوب سفر هیئت ازبکستان به سرپرستی «احدبیک حیدراف» معاون اول وزیر دارایی این کشور به «ریاض» امضا شده بود. بر اساس این طرح احداث بیش از دو هزار منزل مسکونی در روستاهای استان‌های نوایی، فرغانه و تاشکند در نظر گرفته شده بود.
