احزاب سیاسی ایران (بخش سی و نهم)

م. سعیدی
در موضوع شناخت احزاب سیاسی ایران، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی یکی از گروههای فعال و موثر است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی فعالیت خود را آغاز نمود و توانست در حوادث سیاسی بعد از انقلاب تأثیرگذار باشد. سازمان از جمله گروههای سیاسی است که با تحولات سیاسی بعد از انقلاب دچار تغییر و تحول گردید که بررسی سیر این تحولات می تواند قابل تأمل و توجه باشد.
این گروه که در ابتدای کار تشکیلاتی سیاسی - نظامی بود، متناسب با شرایط ابتدایی انقلاب وضعیتی نیمه مخفی را برای خود برگزیده بود. این سازمان از ادغام هفت گروه مبارز در پیش از انقلاب شکل گرفته که با توصیه بزرگان انقلاب گرد هم آمده بودند. این هفت گروه از لحاظ سابقه مبارزاتی، مشی مبارزه، گستردگی فعالیت هم وزن و برابر نبودند. شناخت سازمان مجاهدین انقلاب نیازمند شناخت این هفت گروه است که به اختصار بدان اشاره می گردد.
1- گروه منصورون : یکی از گروههای هفت گانه تشکیل دهنده سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی است که به تعبیری می توان آن را فعالترین گروه سیاسی - نظامی سازمان دانست؛ هم از لحاظ نقشی که در تشکیل و تداوم سازمان برعهده داشت و هم از نظر فعالیت هایی که قبل از انقلاب در قالب گروه منصورون انجام می شد.
این گروه که برخی از شاخه های آن با سازمان مجاهدین خلق (منافقین) ارتباط داشتند و بعد از تغییر ایدئولوژیک سازمان و گرایش به مارکسیسم از آن جدا شده بودند، از شاخه های متعددی در استان خوزستان شکل گرفته و بعدها دامنه مبارزات انقلابی خود را به سایر نقاط کشور گسترش دادند.
از چهره های شاخص این گروه می توان به نامهای زیر اشاره نمود: 1- محسن رضایی 2- محمدباقر ذوالقدر 3- حسین زیبایی نژاد(نجات) 4- حسن حمیدزاده 5- غلامرضا بصیرزاده 6- غلامحسین صفاتی دزفولی(شهید)، 7- شیخ عبدالحسین سبحانی 8- کریم رفیعی(شهید) 9- علی جهان آرا(شهید)
چریکهای گروه منصورون موفق شدند در شهرهای اهواز، بهبهان، دزفول،آبادان، رفسنجان،کرمان و فسا اقدامات چریکی انجام داده و برخی از چهره های خائن به ملت و مزدور رژیم را به هلاکت برسانند.
2- گروه موحدین: گروه موحدین، یکی دیگر از گروههای سیاسی با ایدئولوژی اسلامی و دارای پیوند عمیق با مرجعیت و روحانیت بود که در واکنش به فضای سیاسی شکل گرفته پس از تغییر ایدئولوژیک سازمان مجاهدین خلق، در صحنه مبارزات سیاسی - چریکی ظاهر شد.
فعالیت این گروه که اعضای آن اهل خوزستان بودند در این استان محدود نماند و به کرمان و تهران و قم نیز سرایت کرد. از چهره های اصلی این گروه می توان به سید حسین علم الهدی(شهید)، محمدعلی مالکی(شهید) و محمود بخشنده اشاره کرد.
طرح ترور سپهبد جعفریان فرماندار نظامی خوزستان ، حمله به قرارگاه شماره 2 فرماندار نظامی اهواز (عملیات صالح)، ترور پل گریم آمریکایی (عملیات شهید مصطفی خمینی)، ترور غلامحسین دانشی، نماینده روحانی نمای آبادان از جمله اقدامات مسلحانه این گروه در سال 1357 است.
3- گروه توحیدی صف: همزمان با فعالیت گروههای مبارز منصورون و موحدین در دیگر نقاط مختلف کشور نیز فعالیتهای زیر زمینی و گروههای مبارز در حال شکل گیری بودند که از مهمترین و فعالترین آنان می توان به گروه توحیدی صف به رهبری شهید محمد بروجردی اشاره کرد. محمد بروجردی و جمع دوستانش از جمله جوانانی بودند که در محله های جنوبی و فقیرنشین تهران زندگی می کردند که با تکیه بر ایدئولوژی اسلامی مبارزه را آغاز کردند. از اعضای گروه می توان به این افراد اشاره کرد: 1- حسین صادقی 2- مصطفی تحیری 3- اکبر براتی 4- محسن آرمین 5- سلمان صفوی (مسئول شاخه اصفهان) 6- حسین شکوری (شهید) 7- هادی بیک زاده (شهید) 8- احمد ترشیجی (شهید) 9- مجتبی شاکری 10- امیر استادابراهیم (شهید) 11- عباسعلی احمدی (شهید) 12- داود عجب گل(شهید)
از اقدامات نظامی این گروه می توان به موارد زیر اشاره کرد: خلع سلاح پاسگاه مامازن، انفجار ساختمان کاخ جوانان ، انفجار ساختمان بانک صادرات، انفجار دکل برق فشار قوی و قطع بخشی از برق تهران، انفجار هتل خان سالار، انفجار هلی کوپتر شنوک در آسمان شهر اصفهان، حمله به مینی بوس حامل مستشاران آمریکایی.
با فرار شاه در 26 دی ماه 57 و طرح مسئله بازگشت امام به کشور، وظیفه خطیر حفاظت از جان امام توسط شورای انقلاب به گروه توحیدی صف واگذار گردید.
4- گروه توحیدی بدر: شکل گیری گروه توحیدی بدر به فعالیت های مذهبی در قالب هیأت عزاداری اهل بیت(ع) طی سال های 50 - 48 در منطقه شهرری برمی گردد. در ابتدای امر برنامه های هیأت بیشتر جنبه مذهبی و خودسازی اخلاقی داشت، اما رفته رفته در چالش با مباحث روز جنبه ایدئولوژیک و سیاسی یافت. لذا بچه های هیأت در جست وجوی کسی بودند که برآورنده نیازهای فکری آنها بوده و در مبارزه بتوانند به وی تمسک جویند. این گروه در ادامه کار با روحانی بزرگوار شهید شاه آبادی آشنا می شوند و در سالهای بعد از طریق ایشان با استاد شهید مرتضی مطهری آشنا می گردند تا از طریق ایشان به رهنمودهای حضرت امام(ره) متصل شوند.
اعضای اصلی این گروه که بعضی از آنها بعدها در صف آرایی ایجاد شده در درون سازمان نقش کلیدی داشتند عبارتند از: 1- حسین فدایی، 2- علی عسگری، 3- حسین هاشمی، 4- حسن اسلامی مهر، 5- حمید فاتحی، 6- وحید کلهر، 7- حسین عاصف، 8- محسن اخوت (شهید)، 9- محمد فدایی (شهید) 10- حسن طاهرنژاد (شهید)، 11- شهید صفر نعیمی (شهید) 12- حمید قلنبر(شهید).
در حالی که گروه تلاش می کرد تا فعالیت خود را به شهرهای مختلف کشور گسترش دهد، تعدادی از افراد گروه در خرداد سال 1357 شناسایی شده و دستگیر می شوند و تا پیروزی انقلاب در زندان می مانند. در زندان زمینه آشنایی اعضای گروه توحیدی بدر و گروه امت واحده فراهم می آید، آشنایی ای که به همکاری مشترک در شکل گیری سازمان مجاهدین انقلاب می انجامد.
5- گروه امت واحده : یکی از مهمترین گروههای تأثیرگذار در شکل گیری سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی گروه موسوم به امت واحده است. اعضای گروه امت واحده اغلب از زندانیان سیاسی مسلمانی بودند که بعد از تغییر ایدئولوژیک سازمان مجاهدین خلق در زندان، به فکر ایجاد تشکیلاتی متفاوت افتادند.
این افراد که هر یک در ارتباط با یک گروه سیاسی دستگیر شده بودند، در سالهای زندان با هم آشنا شده و جمعی غیر رسمی بوجود آوردند. این روابط که به مراوده دوستانه و جمع های چند نفره در سلول محدود می شد، زمینه شکل گیری تشکیلاتی بعد از آزادی از زندان را فراهم آورد که در سایه این ارتباطات گروه امت واحده شکل گرفت.
امت واحده بعد از بهمن 57 رسمیت می یابد، زمانی که افرادی چون بهزاد نبوی، محسن مخملباف، صادق نوروزی و چند زندانی سیاسی دیگر به این فکر می افتند که متناسب با نیاز زمان تشکیلاتی را که طرح آن را در زندان آماده کرده بودند، شکل دهند. این هسته مرکزی افراد دیگری را نیز برای همکاری دعوت نمود که محمد سلامتی، علی قنادها، فیض الله عرب سرخی، پرویز قدیانی، مهدی نیکدل نیز از آن جمله اند.
آنچه درباره امت واحده حائز اهمیت است اینکه هر چند گروه نسبت به دیگر گروههای عضو ائتلاف از سابقه کمتری برخوردار بود، ولی وجود عناصر باسابقه سیاسی و تشکیلاتی در جمع آنها و همچنین انسجام فکری - سیاسی بین اعضا، موجب شد تا از فعالترین گروهها در سازمان مجاهدین به حساب آیند و جایگاههای کلیدی را در سازمان بدست گیرند و محور یکی از سه طیفی باشد که بعدها در درون سازمان شکل گرفت و در نهایت با استعفای دسته جمعی از سازمان خارج شدند.
6- گروه فلاح: مرتضی الویری و حسن منتظرقائم، افراد محوری گروه فلاح که دوران زندان را در سال 52 با هم گذرانده و هر دو سابقه همکاری و ارتباط با سازمان مجاهدین خلق داشتند، بعد از پی بردن به تغییر مواضع سازمان و رهبران آن به تدریج از آن فاصله گرفته و تحت این شرایط ایده اولیه پیدایش گروهی متفاوت از سازمان مجاهدین خلق شکل می گیرد. دیگر اعضای اصلی این گروه - که بعدها «فلاح» نامیده شد و تا قبل از 45 موجودیت نیافت - عبارت بودند از: 1- محمد رضوی 2- محسن شریعتمداری 3- حبیب الله داداشی 4- معصومه خوش صولتان (همسر مرتضی الویری) 5- مهین الویری 6- حسین شیخ عطار 7- نادر حلیمی 8- حمید مغفور مغربی.
این گروه نتوانستند اقدام نظامی خاصی انجام دهند و تنها برگزاری جلسات تفسیر قرآن و نهج البلاغه، تحلیل مسائل سیاسی روز، تکثیر و توزیع اعلامیه های حضرت امام(ره)، برگزاری جلسات هماهنگی درون گروهی در دستور کارشان قرار داشت. در سال 57 گروه فلاح از جانب استاد مطهری که به همراه دیگر یاران حضرت امام(ره) راهپیمایی های مردمی را هدایت می کردند، مأموریت می یابد تا با وجود کادر فنی - مهندسی مجرب در درون گروه تدارکات فنی راهپیمایی ها (از قبیل پوشش صوتی و...) را برعهده بگیرند. این کار تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داشت و پوشش صوتی بهشت زهرا هنگام ورود حضرت امام(ره) نیز از جمله فعالیت های این گروه می باشد.
7- گروه فلق: با اوج گیری مبارزات ملت ایران علیه رژیم ستمشاهی در سال 57، جمعی از اعضای انجمن های اسلامی دانشجویان شاخه شمال کالیفرنیا تصمیم می گیرند تا برای حضور مستقیم و فعال در مبارزه به ایران بیایند. با مهاجرت حضرت امام از عراق به پاریس در 14 مهرماه 57 پیش از بازگشت به ایران به دیدار حضرت امام(ره) در پاریس می روند تا از نزدیک با ایشان دیدار کرده و از رهنمودهایشان برای مبارزه مطلع گردند. حضرت امام(ره) در این دیدار گروه را از مبارزه مسلحانه و دست بردن به اسلحه منع کرده و از آنها می خواهد تا با مردم بوده و جنبش و نهضت مردمی را تقویت و همراهی نمایند.
این افراد با توجه به توصیه های حضرت امام در پاییز 57 به ایران می آیند و برای انسجام بیشتر، گروه فلق را تشکیل می دهند. اعضای اصلی گروه عبارتند از: 1- حسن واعظی 2- سیدمصطفی تاج زاده 3- جواد یاسینی 4- محمود یاسینی 5- همایون خسروی 6- علی طباطبایی 7- بهروز ماکویی 8- محمد طیرانی 9- حسن پوشنگر.
مشی گروه مسلحانه نبوده و در این ایام فعالیت نظامی خاصی از طرف گروه صورت نمی گیرد.