توفان بر فراز گرجستان

گرجستان طى روزهاى اخیر بار دیگر در کانون توجه محافل خبرى قرار گرفته است. تشدید تظاهرات مخالفان و درگیرى خشونت آمیز پلیس با آنها، برگزارى رزمایش ناتو در این کشور و شورش یک گردان زرهى ارتش و ادعاى دولت مبنى بر کشف توطئه کودتا، همگى نشان از ناآرامى هاى سیاسى در گرجستان دارد. گرجستان اولین کشورى بود که در سال ۲۰۰۳ با کمک آمریکا و بنیاد سورس، انقلاب رنگین در منطقه را تجربه کرد اما شعارهاى «انقلاب رز» تحقق پیدا نکرده و بعد از جنگ اوستیاى جنوبى در تابستان گذشته نیز زیرساخت هاى اقتصادى و نظامى این کشور آسیب دیده است. کابوس میخائیل ساکاشویلى، رئیس جمهور گرجستان دقیقاً از بیستم فروردین شروع شده است؛ تاریخى که مخالفان سه ماه قبل اعلام کرده و ازساکاشویلى خواسته بودند که به خاطر موفق نبودن سیاست هایش و به راه انداختن جنگ خونین اوستیاى جنوبى استعفا دهد. اما ساکاشویلى با این درخواست مخالفت کرده و این انتظار را داشت که با گذشت زمان نهایتاً از تعداد تظاهرکننده ها کاسته شود، به ویژه اینکه تعداد زیادى از مخالفان تحت ارعاب قرار گرفته بودند. تصور ساکاشویلى این بود که با برگزارى رزمایش ناتو در گرجستان و فضاى روانى و تبلیغى متاثر از آن، تظاهرات مخالفان کمرنگ خواهد شد، اما دستگیرى سه نفر از مخالفان و نهایتاً درگیرى پلیس با تظاهرکنندگان که دهها نفر زخمى از جمله در میان رهبران برجسته مخالفان به جاگذاشت و پلیس را مجبور به آزادى سه مخالف بازداشت شده کرد، نشان داد که رزمایش ناتو نیز نمى تواند روند را به نفع ساکاشویلى تغییر دهد، چرا که مخالفت ها در جامعه گرجستان با ساکاشویلى تعمیق و تعمیم یافته اند.
ادامه و تشدید تظاهرات مخالفان در گرجستان در شرایطى است که ساکاشویلى نیز پذیرش درخواست مخالفان مبنى بر برگزارى انتخابات زودهنگام را نوعى انتحار سیاسى مى داند؛ چرا که درصورت موافقت وى با انتخابات زودهنگام نیز، احتمال پیروزى مجددش بسیار کم خواهد بود. چه اینکه کسب ۵۳ درصد آرا توسط ساکاشویلى در انتخابات ریاست جمهورى زودهنگام پنجم ژانویه ۲۰۰۸ ، افت چهل درصدى محبوبیت وى را در مقایسه با انتخابات ریاست جمهورى ژانویه سال ۲۰۰۴ که ۹۶ درصد آرا را به دست آورده بود، نشان داد. ساکاشویلى تقریباً شانسى براى پیروزى در انتخابات جدید نخواهد داشت، به ویژه اینکه وى به حمایت هاى جدى غرب تردید دارد و انتقادات ساکاشویلى از لغو شدن سفرهیاکید دولت وى بر راهبرد تشکیل دو دولت فلسطینى، یک زاویه جدى بر سر حل بحران خاورمیانه بین اسراییل و آمریکا ایجاد شده است.به همین دلیل اسراییلى ها احساس مى کنند ممکن است تحت فشار آمریکایى ها قرار بگیرند و بنابراین سعى مى کنند با اتخاذ راهکار و تاکتیک هاى جدیدى، این شکاف ایجاد شده را ترمیم کنند. درهمین اجلاس سالانه آیپک که چند روز پیش در آمریکا برگزار شد، صهیونیست ها تلاش کردند اولویت هاى سیاست هاى خارجى آمریکا را تغییر بدهند و به عبارت دقیق تر با مطرح کردن خطر ایران و فشار بر دولت آمریکا از مذاکره بدون قید و شرط جلوگیرى کنند. سفرى که شیمون پرز به آمریکا داشت و در چند روز آینده نتانیاهو هم به آنجا خواهد رفت، نیز همین هدف را دنبال مى کند. اما در مورد بحث حمله، باید گفت از آنجا که اسراییل نه به لحاظ نظامى و نه به لحاظ سیاسى قادر به تحمل عواقب کوچکترین تعرضى به ایران نخواهد بود، به همین دلیل مى توان نتیجه گرفت که تل آویو در حال انجام یک جنگ روانى است، تا یک برنامه ریزى جدى براى حمله نظامى به ایران.
آیا فکر نمى کنید تبلیغات صهیونیست ها، یک حرکت برنامه ریزى شده میان آمریکا و اسراییل باشد تا در شرایط فشار، ایران در چارچوب دلخواه آمریکایى ها حرکت کند؟
در اینجا دو سناریو متصور است؛ یکى اینکه اسراییل خارج از اراده آمریکا با هدف هاى تعریف شده اى در حال انجام چنین تبلیغاتى است و دیگر اینکه توافقى میان واشنگتن و تل آویو وجود دارد و این گفتمان متفاوت اسراییل کاملاً برنامه ریزى شده است که البته براى این احتمال شواهد چندانى در دست نیست؛ از این نظر مى توان گفت توافقى میان آنها وجود ندارد، گرچه اسراییل در تلاش است مواضع خود را تبدیل به توافق با آمریکا کند و به یک برنامه ریزى مشترک با آنها بر اساس آنچه خود مى خواهد برسد.
حتى اگر این تبلیغات یک برنامه ریزى مشترک نباشد، امکان تات هاى غربى به گرجستان به خاطر ناآرامى ها، نشان دهنده این موضوع است .
به نظر مى رسد دولت گرجستان براى پایان دادن به وضعیت موجود، تمایل به استفاده از قوه زور پیدا کرده است .در واقع دولت تفلیس تلاش دارد که با امنیتى و نظامى کردن فضا به مخالفت ها پایان دهد . در چنین شرایطى است که به یکباره مقامات گرجستان اعلام کردند گردان زرهى نیروهاى مسلح این کشور واقع در پایگاه نظامى موخروانى (Mukhrovani)در منطقه گورى (Gori) در سى کیلومترى تفلیس روز سه شنبه پانزدهم اردیبهشت نافرمانى خود از مقامات را اعلام کردند. مقامات گرجستان ساعاتى بعد از رسانه اى کردن این شورش اعلام کردند که شورشیان خود را تسلیم کرده و حادثه بدون خشونت پایان یافته است. مقامات گرجستان همچنین از کشف توطئه کودتا خبر دادند . بلافاصله پس از آن، همه اتهامات از سوى مقامات گرجستان روانه روسیه و کاخ کرملین شد. گئورگى سیخارولیدزه وزیر دفاع گرجستان تاکید کرد: «توطئه نظامى گسترده و ازجمله علیه رزمایش ناتو بود». شوتا اوتیاشویلى سخنگوى وزارت کشور گرجستان نیزبه خبرنگاران گفت: «سازمان دهندگان کودتا مقامات بلندپایه سابق وزارت دفاع هستند که با نیروهاى امنیتى روسیه در ارتباط بودند».
وى معتقد بود که طراحان مى خواستند میخائیل ساکاشویلى رئیس جمهور گرجستان را به قتل برسانند. اما وزارت امور خارجه روسیه با انتشار بیانیه اى اظهارات مقامات گرجستان را ناشى از تصور بیمارگونه و غیر مسوولانه خواند. این شورش دقیقاً دو روز قبل از آغاز رزمایش ناتو در گرجستان صورت گرفت . روسیه به برگزارى این رزمایش واکنش تندى نشان داده و آن را اقدامى خطرناک علیه صلح در منطقه قفقاز در بعد از جنگ اوستیاى جنوبى خوانده است. واقعیت این است که روابط روسیه و گرجستان در بعد از جنگ اوت گذشته و شناسایى استقلال آبخازیا و اوستیاى جنوبى به شدت متشنج شده است و در حال حاضر مناسبات رسمى میان مسکو و تفلیس وجود ندارد.در جریان جنگ اوستیاى جنوبى، دیمیترى مدودیف رئیس جمهور روسیه از ساکاشویلى به عنوان «جسد سیاسى» نام برد، از این رو مقامات تفلیس نیز به شدت نگران تحرکات روسیه براى ساقط کردن حکومت ساکاشویلى هستند. اساساً مسکو از رویکرد تفلیس براى عضویت در ناتو ناخرسند است و احتمال دارد به تحرکاتى نیز دست زده باشد.با وجود این، مخالفان دولت گرجستان معتقدند که ماجراى شورش در موخروانى سناریویى از پیش تعیین شده از سوى دولت تفلیس براى به راه انداختن جنگ روانى علیه روسیه، فرافکنى مشکلات داخلى و تیره کردن روابط ناتو و روسیه و توجیه سرکوب تظاهرات مخالفان بوده است. رهبران مخالفان گرجستان که اغلب نیز غربگرا هستند، معتقدند که این کودتا چیزى جز یک صحنه سازى از سوى رهبران تفلیس نیست و دولت با ترتیب دادن یک کودتاى ساختگى قصد دارد اقدامات نظامى خود براى سرکوب اعتراضات گسترده خیابانى را توجیه کند. آنان اصرار دارند که تحقیقات بین المللى در خصوص ادعاى مقامات دولتى کشور در این مورد صورت بگیرد. البته این دیدگاه نیز وجود دارد که شورش در گردان زرهى ارتش گرجستان اقدامى خودجوش در اعتراض به وضعیت نابسامان رفاهى و آموزشى ارتش ، ناخرسندى از عملکرد ناموفق دولت ساکاشویلى و از همه مهم تر اعتراض به جولان ناتو در گرجستان بوده است، به ویژه اینکه در اواخر ریاست جمهورى ادوارد شواردنادزه رئیس جمهور سابق گرجستان و همزمان با مطرح شدن برنامه همکارى انفرادى گرجستان و ناتو یک گردان از ارتش این کشور دست به شورش زد. در واقع مخالفت هاى جدى در ارتش گرجستان با ایده عضویت این کشور در ناتو وجود دارد. به ویژه اینکه در جریان جنگ اوستیاى جنوبى مشخص شد که همگرایى با ناتو نه تنها گره از مشکلات گرجستان باز نمى کند، بلکه بر این مشکلات مى افزاید . تجربیات سال هاى گذشته نشان داده است ناتو تنها به دنبال استفاده از موقعیت گرجستان براى اهداف خود است و در مواقع بحرانى تنها به توصیه بسنده خواهد کرد.
در این میان، رزمایش ناتو با عنوان «پاسخ بحران» از روز چهارشنبه (۱۶ اردیبهشت) به رغم اعتراضات روسیه، در هفتاد کیلومترى شرق تفلیس و در پایگاه وازیانى - پایگاهى که روسیه آن را در سال ۲۰۰۵ تخلیه کرده بود- آغاز شد. روسیه پیش از این به برگزارى این رزمایش هشدار داده و آن را اقدامى علیه امنیت قفقاز در بعد از جنگ اوستیاى جنوبى خوانده بود.
ضمن اینکه مسکو معتقد است با توجه به تظاهرات گسترده مخالفان دولت میخائیل ساکاشویلى، این رزمایش در زمانى نامناسب برگزارمى شود . بى توجهى ناتو به هشدارهاى مسکو نشان مى دهد که با توجه به موقعیت ژئوپلتیک قفقاز و اهمیت آن از لحاظ انرژى ، ناتو به دنبال تشدید محاصره مرزهاى جنوبى روسیه است. ناتو در جریان جنگ اوستیاى جنوبى ضربه اى حیثیتى خورده و بسیارى از شرکایش اعتماد خود را به آن از دست دادند. از این رو برگزارى این رزمایش تلاشى براى ترمیم این وضعیت است. حال آنکه روسیه از همین بهانه براى تقویت نفوذ نظامى خود در آبخازیا و سواحل آن و اوستیاى جنوبى و عقد قرارداد حفاظت از مرزهاى این مناطق خودخوانده استفاده کرده است. موضوعى که ضرر آن بیش از همه متوجه تفلیس است .
در این میان دولت ساکاشویلى به شدت از برگزارى این رزمایش حمایت کرده و آن را همچون عامل نجات از وضعیت دشوار کنونى داخلى مى بیند. ساکاشویلى درتلاش است برگزارى این رزمایش را به معناى حمایت غرب و ناتو از خود نشان دهد،اما یاپ دوهوپ شیفر، دبیرکل ناتو با تاکید بر اینکه برخلاف ادعاى ساکاشویلى این رزمایش،رزمایش ناتو با شرکایش است نه رزمایش ناتو با گرجستان، از سخنان وى انتقاد کرد . شفر با این اظهارات عملاً کوشید نشان دهد که به رغم اهمیت گرجستان براى ناتو، این سازمان تمایلى به حمایت از شخص ساکاشویلى ندارد. بویژه اینکه این دیدگاه وجود دارد که رئیس جمهور گرجستان تلاش دارد با امنیتى و نظامى کردن فضاى گرجستان و طرح مسائلى نظیر توطئه کودتا و ترور توسط مخالفان، زمینه استفاده از اهرم زور و سرکوب علیه مخالفان را فراهم سازد.
به رغم استقبال دولت تفلیس از برگزارى این رزمایش، در محافل سیاسى گرجستان استقبال چشمگیرى از این موضوع نشده است؛ چه اینکه برگزارى اینگونه رزمایش ها نه تنها گره اى از مشکلات امنیتى گرجستان باز نمى کند، بلکه تبدیل شدن گرجستان به جولانگاه روسیه با آمریکا و ناتو بیش از همه به مردم این کشور ضربه مى زند.
مجموع شرایط نشان مى دهد که از لحاظ منطقه اى با توجه به اهمیت استراتژیک گرجستان، رقابت روسیه با ناتو و آمریکا در این منطقه در حال تشدید است. تحولاتى نظیر اخراج ایزابل فرانسوا، رئیس دفتر اطلاعات ناتو در مسکو و یکى از کارکنان این دفتر که در پاسخ به اخراج واسیلى چیژوف و ویکتور کاچوکوف، دو کارمند دفتر نمایندگى روسیه در مقر ناتو در بروکسل صورت گرفت ، مؤید این ادعاست، به ویژه اینکه امریکا و اتحادیه اروپا طرح هاى جدید را براى دست اندازى به قفقاز از جمله گرجستان آماده کرده اند که طرح مشارکت با شرق یکى از آنهاست؛ به طورى که روسیه برنامه مشارکت با شرق اتحادیه اروپا را که درنشست روز پنج شنبه ۱۷ اردیبهشت سران اروپا در پراگ با شش کشور قفقاز و روسیه ، مولدوى و بلاروس در پراگ تصویب شد، ایجاد صف بندى جدید ازسوى اروپا درمنطقه دانسته و وزیر خارجه روسیه از اتحادیه اروپا خواسته است کشورهاى منطقه را در برابر دو گزینه «یا با ما باشید یا در مقابل ما» قرار ندهند.از بعد داخلى نیز به رغم برگزارى رزمایش ناتو، اوضاع به نفع ساکاشویلى پیش نمى رود و اپوزیسیون گرجستان در رسیدن به هدف خود که همانا وادارساختن ساکاشویلى به استعفاست، مصمم مى باشد. ادامه اصرار ساکاشویلى بر مواضع خود مى تواند به خشونت در گرجستان دامن بزند، از این رو نیز گئورگى خائیندراوا، یکى از رهبران اپوزیسیون، در تجمع مقابل پارلمان گفت: ما راه بازگشت نداریم. یا ما طى روزهاى آینده به این بى قانونى، پایان خواهیم داد و یا کشته خواهیم شد. این مبارزه به خاطر نجات خانواده هایمان است. در واقع این نظر در محافل نظامى وسیاسى گرجستان وجود دارد که رویکرد کنونى، وابستگى گرجستان را از روسیه به ناتو و آمریکا تغییر مى دهد و تنها شکل وابستگى تغییر کرده و کمکى به استقلال واقعى گرجستان نمى شود.