اوباما از آلمان چه می‌خواهد؟ (بخش اول)

سرویس خارجی: برخلاف انتظار تحلیلگران ، سفر اوباما به برلین دستاورد جدیدی نداشت و اوباما با تکیه بر استعداد سخنوری، تکلفات ادبیات سیاسی و مهندسی افکار، توجه اذهان عمومی آلمان را از مسائلی همچون زندان گوانتانامو و جاسوسی اینترنتی منحرف کرد.روابط دوستانه آلمان و آمریکا که شالوده محکم خود را بعد از جنگ جهانی دوم با  کمک های مالی آمریکا به آلمان در قالب طرح «مارشال» و حمایت از آلمان غربی در مقابل شوروی پی ریزی کرد، برای همیشه آلمان را مدیون آمریکا کرد تا جایی که این کشور همگام با ایالات متحده در مبارزه با تروریسم پیش رفت و اکنون نیز یکی از اصلی ترین متحدان آمریکا در این زمینه به حساب می آید.

موضوعات سیاسی- امنیتی اساس روابط دو جانبه آلمان و آمریکا را تشکیل می دهند. در کنار آن باید اهتمام به آینده خاورمیانه، برنامه هسته‌ای ایران، اتحادیه فرا آتلانتیکی و تقویت سیاست امنیتی - دفاعی اروپا را از دیگر محورهای مشارکت این دو کشور به حساب آورد .روزنامه آلمانی زبان «تاگس اشپیگل» با اشاره به سابقه سفرهای روسای جمهوری ایالات متحده به برلین و پیوند ویژه آنها نوشت: در تاریخ شهری که زمانی شرق و غرب آلمان را از هم جدا می کرد، دیدار دولتمردان آمریکایی از آلمان، خاطراتی به جای گذاشته است. دیدارهای روسای جمهور آمریکا در طول تاریخ به ویژه در زمان وجود دیوار برلین، مردم این شهر را بیش از هر واقعه دیگری تحت تاثیر قرار داده است.

از هلهله و شادی مردم در زمان سفر «جان. اف. کندی» گرفته تا هیاهوی پرشور تظاهرات علیه «رونالد ریگان».روزنامه «میتل دویچه سایتونگ» درباره انتخاب این زمان برای سفر نوشت: سفر اوباما به برلین در چنین زمان نمادینی، یعنی به مناسبت پنجاهمین سالگرد خاطره حضور و سخنرانی پرشور جان کندی در شهرداری شهر «شونه برگ»، ایراد سخنرانی در دروازه «براندنبورگ» و جمله جاودانی «من یک برلینی هستم» انجام شد. به این ترتیب اوباما دنباله روی خود را نه نسبت به رییس جمهور پیشین (بوش) بلکه به رییس جمهور دیگری (کندی) نشان داد. کندی در آن زمان در برلین تقسیم شده به اهالی آلمان غربی قول حمایت نظامی آمریکا را داد و در عوض امروز اوباما از این سفر، انتظار اعلام آمادگی پذیرش مسئولیت بیشترازسوی برلین راداشت.سفر اوباما به آلمان تدابیر امنیتی وی‍ژه ای را هم به دنبال داشت. به نوشته روزنامه«دیولت» این تدابیر امنیتی شامل کنترل دهها هزار نفر برای استقبال رو در روی مردم از رییس جمهور،میلیون ها یورو هزینه برای آلمان داشت، چون سخنرانی پشت دیوارهای شیشه ای این تجربه را خدشه دار می کرد.

در آسمان شهر موقتا ممنوعیت پرواز اعلام شد و میادین مرکزی شهر مسدود شدند. حتی غواصان رود «اشپری» را کنترل کردند و حتی قبل از فرود هواپیمای اوباما در برلین، جرثقیل ها نیز تفتیش شدند. برنامه خطیر و وضعیت فوق العاده محافظت از اوباما، ساکنین شهر را به شدت عصبی کرد به طوری که برای آنها حتی باز کردن در بالکن منزل یا انتقال زباله ها به خارج از منزل دشوار شد. به گفته سخنگوی پلیس، به کسانی که از این قوانین تخطی می کردند به صورت مستقیم هشدار داده می شد و ساکنین هسته اصلی منطقه امنیتی باید برای تردد، کارت شناسایی همراه می داشتند و پلیس آنها را تا منزل همراهی می کرد.

اوباما و نقش کلیدی آلمان

بسیاری از تحلیلگران ضمن توجه به تاریخچه روابط فرا آتلانتیکی رو به رشد، انگیزه سفر اوباما به برلین را تحکیم و توسعه روابط برلین- واشنگتن می دانند. «تایسون بارکر»کارشناس مسائل فراآتلانتیک از دفتر اندیشکده آلمانی «برتلزمن» واشنگتن معتقد است دولت آمریکا در دو جبهه از آلمان انتظار ایفای نقش های مهمی را دارد. به عقیده اوباما دولت آلمان باید سکان قدرت در اروپا را به شکل قوی تری به دست بگیرد تا بتواند بر بحران حاکم در منطقه یورو فائق بیاید. علاوه بر این واشنگتن امیدوار است که آلمان در مسائل مربوط به امنیت بین المللی، حضور قوی تری داشته باشد.اوباما در سال‌های گذشته همواره آزردگی خاطر خود را از مدیریت بحران در منطقه یورو و سیاست ریاضتی اعمال شده از سوی آلمان ابراز می داشت. رییس جمهور آمریکا از فروپاشی این واحد پولی که اقتصاد آمریکا را به ضعف می کشاند و فرصت انتخاب مجدد او را کمرنگ می ساخت، بیمناک بود، اما با آغاز دومین دوره ریاست جمهوری اوباما، دیگر از اظهارات هشدار آمیز واشنگتن خبری نیست. رشد اقتصادی آمریکا به ثبات رسیده و خطر فروپاشی منطقه یورو، موقتا مرتفع به نظر می رسد، اما رییس جمهور آمریکا در دیدار خود با آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، این سوال را مطرح کرد که روند اصلاحات در اروپا در چه شرایطی به سر می برد. «بارکر» معتقد است برای حل بحران اروپا، از دیدگاه آمریکا، برلین هسته مرکزی و عنصر کلیدی است.

البته احتمالا اوباما می داند که تاثیر او در سیاست نجات یورو، حداقل است؛ به طوری که وقتی او در سپتامبر 2011 وزیر دارایی خود «تیموتی گایتنر» را به نشست اتحادیه اروپا اعزام کرد، اروپایی ها این سفیر آمریکا را نپذیرفتند. به باور «استیو زابو» مدیر اندیشگاه آکادمی فرا آتلانتیک، رفته رفته آمریکا و آلمان به شرکایی با حقوق برابر تبدیل می شوند.وی می گوید: البته زمانی که کندی به آلمان سفر کرد، آلمان به حمایت آمریکا وابسته بود و حالا واشنگتن از برلین انتظار ایفای سهم نظامی خود در برنامه های آمریکا را دارد.

سهم نظامی آلمان

آلمان که زمانی کانون جنگ سرد برای آمریکا بود، حالا به نوعی محور برای حضور نظامی در سطح جهان تبدیل شده است و بیش از 4000 سرباز آمریکایی در خاک آلمان مستقر شده اند. در پایگاه‌های آموزشی ارتش در «بایرن» سربازان آمریکایی برای جنگ در افغانستان تمرین می کنند و سربازان زخمی آمریکایی نیزدر بیمارستان نظامی «لنداشتول» مداوا می شوند.

آلمان به عنوان سومین تامین کننده قوای نظامی در عملیات افغانستان نیز نقش کلیدی بر عهده دارد. «زابو» معتقد است با این همه، تعهد بین المللی برلین برای آمریکا کافی نیست. به عنوان نمونه آلمان دو سال پیش در مقوله قطعنامه لیبی در شورای امنیت سازمان ملل، زمانی که اعضای پیمان ناتو راه را برای استقرار نظامی به منظور حمایت از مخالفان معمر قذافی که در آن زمان قدرت را در دست داشت هموار می کردند، دخالتی از خود نشان نداد. اخیرا نیز در بحران سوریه آلمان توانست با عدم ارسال تسلیحات به منظور حمایت نظامی از شورش ها که هدف آمریکا بود، از این درگیری کناره گیری کند.

چالش‌های روابط

اگر چه بسیاری معتقد بودند که سفر اوباما به برلین و سخنرانی او در دروازه براندنبورگ، فرصت های جدیدی را به ارمغان خواهد آورد، زخم های کهنه بهبود می یابند و افق های تازه نمایان می شوند، اما به نوشته روزنامه «تاگس شاو» کارشناسان سیاسی می گویند روابط بین آلمان و آمریکا بدتر از آن حدی است که بسیاری تصور می کنند. در گزارش این روزنامه آمده است: اگر از جان کری و گیدو وستروله، وزاری خارجه دو کشور به عنوان عالیترین دیپلمات های کشورشان در مورد کیفیت روابط دوجانبه آلمان و آمریکا سئوال شود، قطعا پاسخی دوستانه و تا حدی بی محتوا را دریافت خواهیم کرد. یکی می گوید آلمان شریک برجسته ای است و دیگری می گوید آلمان و آمریکا مایل به تقسیم ارزش های مشترک و تقویت روابط دوستانه هستند. «هیدرکنلی» از مرکز استراتژیک و مطالعات بین الملل نیز در مورد این رابطه می گوید: این روابط به وضوح می تواند بهتر از این باشد.

روابط دو سویه در بحران اقتصادی اروپا دچار خدشه شده و نشان داده است که آلمان و آمریکا تصورات کاملا متفاوتی برای حل این بحران دارند و این یک چالش بزرگ است. دولت اوباما فراموش نکرده است که آلمان در رای گیری در مورد ایجاد منطقه پرواز ممنوع در لیبی، موضع ممتنع اتخاذ کرد که این واکنش به زعم واشنگتن، عملی کاملا غیردوستانه به حساب می آید. باراک اوباما تحمل کناره گیری آلمان در مساله لیبی را نداشت، حال آنکه آنگلا مرکل از جاسوسی آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا در آلمان ابراز نارضایتی می کند.«کنلی» تاکید می کند: رییس جمهور به صدر اعظم نیاز دارد تا بحران رشد اقتصادی آمریکا به مخاطره نیفتد و صدر اعظم برای برنامه محدوده آزاد تجاری فراآتلانتیکی به رییس جمهور نیاز دارد.

در کنار انتقاد به تعلل آلمان، آمریکا برای جمهوری فدرال آلمان جایگاه ویژه ای قائل است. «زابو» تاکید می کند که آلمان از چند دیدگاه به عنوان الگو قلمداد می شود. اتاق فکر «بروکینز» در ماه می امسال ازقدرت اقتصادی آلمان به عنوان معجزه جهانی یاد کرد. اوباما نیز همواره از آلمان به عنوان مثال مثبتی مثلا در حوزه انرژی های تجدید پذیر یاد می کند. فوریه سال جاری نیز رییس جمهور آمریکا در مقابل میلیون‌ها تماشاگر تلویزیون آموزش فنی حرفه ای عملی، تولید آلمان را مورد ستایش قرار داد.یکی از برنامه های مهم سفر اوباما به برلین، سخنرانی او در دروازه براندنبورگ بود که بسیاری از تدابیر امنیتی نیز به همین خاطر اندیشیده شده بود.

روزنامه «تاگس شاو» و وب سایت شبکه تلویزیونی «ان.تی.وی» با طرح محور سخنرانی اوباما و محتوای قابل انتظار آن نوشتند: بسیاری از ناظران، پیش از سخنرانی اوباما معتقد بودند که وی با ایراد یک سخنرانی تاریخی با اشاره به گذشته روابط، افق های آتی مناسب خود را از نظر خواهد گذراند، زیرا آلمان به عنوان موتور قدرت اقتصادی اروپا، اهمیت تعیین کننده ای حتی برای آمریکا خواهد داشت و در چند سال یا حداکثر چند دهه آینده، مشخص خواهد شد که با چنین کشوری نباید مشکل داشت و وقت آن رسیده است که گمراهی های فراآتلانتیکی کنار زده شود.

وب سایت شبکه «ان.تی.وی» در مقاله ای با طرح این سئوال که آیا می توان در مقابل چنین مردی بد بود، نوشت: آلمان همه خطاهای اوباما را می بخشد. اوباما در سفرش به بخش کمی از اهداف مورد انتظارش در آلمان دست یافت. او کمتر از مسائل جدید خبر داد، با این وجود حتی افرادی که چندان چیزی از سخنرانی او نفهمیدند، برایش هورا کشیدند.

این روزنامه تصریح کرد: این یک حقه رتوریک (سخن پردازی) قدیمی است که یک سخنران به کمک آن مخاطب را به خود جلب می کند: او کت خود را در می آورد و اعلام می کند، آنقدر احساس خوبی دارم که می توانم کتم را در بیاورم و آدم می تواند در بین دوستانش راحت تر باشد. این ایجاد جو مطلوب باعث شد که جمعیت حاضر با شادی شبیه شادی پس از زدن گل در فوتبال، برای اوباما ابراز احساسات کنند.