یادداشت روزنامه‌های 10 اسفند ماه

روزنامه کیهان **

هیبت‌الله! / حسین شریعتمداری

درباره انتخابات دو مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری که روز جمعه با حضور پرشور مردم در سراسر کشور برگزار شد و نتایج حاصل از آن، گفتنی‌هایی هست که شاید در نگاه اول چندان به چشم نیاید و یا در هیاهوی تبلیغاتی این روزها، پنهان بماند. یادداشت پیش روی اشاره‌ای گذرا به برخی از این نکات است.

1- این واقعیت میدانی - تاکید می‌شود میدانی- قابل تردید نیست که لیست مشترک سه گروه موسوم به اصلاحات، کارگزاران و حامیان دولت، در تهران، اکثریت آراء را به خود اختصاص داده است.

2- درباره لیست سه گروه یاد شده برای مجلس خبرگان در استان تهران گفتنی است که 8 تن از نامزدهای این لیست، با فهرست نامزدهای معرفی شده از سوی جامعه مدرسین و جامعه روحانیت مبارز مشترک هستند. بنابراین؛ 8نامزد مورد اشاره برای خبرگان را نمی‌توان نامزدهای وابسته به سه گروه یاد شده تلقی کرد، بلکه این 8 تن اصالتا نامزدهای جامعه مدرسین و جامعه روحانیت مبارز هستند که سه گروه اصلاحات و کارگزاران و اعتدال از لیست جامعتین وام گرفته و در لیست خود جای داده بودند که مخالفت و اعلام بی‌اطلاعی اکثر آنان را در پی داشت. بنابراین اگرچه نامزدهای لیست مشترک سه گروه یادشده برای مجلس شورای اسلامی، در تهران بیشترین آراء را به خود اختصاص داده‌اند ولی اکثریت قاطع نامزدهای مجلس خبرگان از حوزه استان تهران، به اصولگرایان تعلق دارند و نه اصلاح‌طلبان.

3- جریان یاد شده در حالی خود را پیروز انتخابات دو مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری معرفی می‌کند که اولا؛ اکثریت نزدیک به تمام نامزدهای مجلس خبرگان در سراسر کشور به جبهه اصولگرایان تعلق دارند و ثانیا؛ در مجلس شورای اسلامی نیز فقط حائز اکثریت در تهران هستند و در سطح کشور اکثریت نمایندگان مجلس دهم را اصولگرایان برعهده دارند، بنابراین جریان مزبور برخلاف ادعای تبلیغاتی - و البته زودگذر و بی‌دوام خود - برنده و پیروز انتخابات روز هفتم اسفند نیست.

4- دیروز، روزنامه‌های زنجیره‌ای و سایت‌های داخلی و خارجی حامی جریان مورد اشاره، در اقدامی هماهنگ صفحات اول خود را با تیترهای درشت به پیروزی این جریان در انتخابات هفتم اسفند اختصاص داده بودند و از کنار این واقعیت غیرقابل انکار عبور کرده بودند، که «ایران فقط تهران نیست» و مجلس دهم با حضور همه نمایندگان تشکیل می‌شود و نه فقط نمایندگان تهران. گفتنی است در انتخابات ریاست‌جمهوری 88 نیز عده‌ای از فتنه‌گران با استناد به رأی بیشتر در تهران، اصرار داشتند آن برتری رأی را به حساب کل کشور جا بزنند که... بگذریم!

5- طی سی و چند سال گذشته، همواره در مجلس‌هایی که بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری تشکیل شده‌اند، اکثریت با نمایندگان حامی دولت - صرفنظر از این یا آن دولت- بوده است. مثلا - و فقط به عنوان مثال - در مجلس ششم که بعد از انتخاب آقای خاتمی تشکیل شده بود، 220 تن از نمایندگان جبهه اصلاحات حضور داشتند و حال آن که براساس آمار موجود از نتیجه انتخابات اخیر، مجموعه نمایندگان حامی دولت و اصلاح‌طلب و کارگزارانی مجلس پیش‌روی، نه فقط اکثریت ندارند بلکه در اقلیت نیز هستند و اکثریت با نمایندگان اصولگراست که اگرچه ضددولت نیستند - و نباید هم باشند - ولی تابلوی تعریف شده حامیان دولت را هم ندارند.

بنابراین به وضوح می‌توان نتیجه گرفت؛ انتخابات هفتم اسفند برخلاف ادعای پرسر و صدای این روزها، نشانه اقبال مردم به دولت و حامیان آن نیست و رضایت ملت از عملکرد 3 ساله دولت محترم را در پی ندارد.

6- باید توجه داشت که جریان یاد شده طی چند ماه گذشته بی‌آن که دستاورد قابل توجهی از برجام نظیر لغو تحریم‌ها، گشایش سوئیفت، برقراری روابط تجاری، سرمایه‌گذاری خارجی، گشایش اقتصادی، بازگشت دارایی‌های مسدود شده و... - که هیچکدام تحقق نیافته است - ارائه دهد، اصرار داشت از برجام با عناوینی مثل فتح‌الفتوح! بزرگترین دستاورد تاریخ ایران! و... یاد کند و در همان حال از انتخابات هفتم اسفند با عنوان «برجام 2» یاد می‌کردند. ولی نتیجه انتخابات به گونه‌‌ای که شرح آن گذشت نشان داد مردم هوشیارتر از آنند که «از دست داده‌های نقد» را با «وعده‌های نسیه»! هم‌وزن تلقی کنند!

7- این روزها رسانه‌ها و برخی از مقامات آمریکایی و اروپایی با استناد به توهم پیروزی مدعیان اصلاحات در انتخابات هفتم اسفندماه، بر طبل توخالی «تغییر رفتار جمهوری اسلامی ایران»! می‌کوبند! و با نادیده گرفتن این واقعیت محسوس و غیرقابل انکار که اکثریت قاطع مجلس دهم نیز در اختیار اصولگرایان است، آرزوی همیشه بر باد رفته خود را به این خبر تبدیل می‌کنند که مدعیان اصلاحات با حضور حداکثری! در مجلس آینده، برای تغییر سیاست‌های جاری ایران اسلامی تلاش خواهند کرد! این توهم‌پراکنی در حالی است که مدعیان اصلاحات بعد از عبور از چند مرحله ناموفق قبلی و شکست‌های پی در پی، چاره‌ای جز تمکین و تسلیم در برابر اصول و مبانی نظام ندیده‌اند. این جریان سیاسی، در مجلس ششم که اکثریت قاطع آن را در دست داشت - 220 نماینده از 297 نماینده آن دوره مجلس- به هوس تغییر در رفتار و ساختار نظام افتاد و با تصویب لوایح مغایر با قانون اساسی که از سوی دولت وقت - دولت اصلاحات - ارائه شده بود و تصویب چند طرح مشابه، خیال خام خود را دنبال کرد و تا آنجا پیش رفت که جمع قابل توجهی از نمایندگان مدعی اصلاحات مجلس ششم و تعدادی از دولتمردان وقت در اعتراض به ناکامی خود، ابتدا دست به تحصن زدند اما، نظام اسلامی با پشتوانه توده‌های عظیم مردمی، راسخ‌تر از آن بود که با این حرکت کمترین خمی به ابروی خود بیاورد. و بعد از ناکامی تحصن که از حمایت گسترده و آشکار دولت‌های خارجی برخوردار بود، نمایندگان مدعی اصلاحات و تعدادی از دولتمردان با اعلام استعفای خویش، اقدام به «خروج از حاکمیت» کردند که این حرکت نیز با بی‌اعتنایی نظام و مردم روبرو شد.

این جماعت در انتخابات ریاست‌ جمهوری سال 88 با مدیریت بی‌پرده مثلث آمریکا و انگلیس و اسرائیل، خیانت بزرگتری را به صحنه آورده و علیه حاکمیت خروج کردند. این اقدام خائنانه نیز راه به جایی نبرد و مدعیان اصلاحات - و نه همه اصلاح‌طلبان - در ادامه با تحریم انتخابات مجلس نهم، بار دیگر وزن خود را در مقابله با نظام اسلامی آزمایش کردند و باز هم مثل گذشته، شکست خوردند و سرافکندگی دیگری را به کارنامه خود افزودند.

امروزه اما، جریان یاد شده با درک این واقعیت که نظام اسلامی بیدی نیست که با این بادها بلرزد، به بستر قانون روی آورده و در انتخاباتی شرکت کرده‌اند که با همان ساز و کار همیشگی انجام می‌شود و این اعتراف صریح به ناکامی در خروج از حاکمیت، خروج علیه حاکمیت، تحریم انتخابات و... است. بنابراین برخلاف توهم‌پراکنی بیگانگان که با سکوت برخی از مدعیان اصلاحات نیز همراه است، بازگشت کنونی این جریان به شرکت در انتخابات حاصل تنبیه آنان از سوی ملت است و یک پیروزی بزرگ و مثال‌زدنی برای جمهوری اسلامی ایران و حاکمیت مقتدرانه آن تلقی می‌شود.

8- این روزها افرادی از جریان مزبور در حالی که در تبلیغات انتخاباتی خود از گشایش اقتصادی و بهبود معیشت مردم دم می‌زنند - بی‌آن که توضیح بدهند طی 3 سال گذشته چه گام مثبتی در این‌ راه برداشته‌اند- در همان حال شماری از آنها - و نه همه آنان - در اظهارات «یک خط در میان» خود، سعی دارند برخی از اصول و مبانی تعریف شده نظام، نظیر استکبارستیزی، حمایت از خط مقاومت در منطقه و تکیه بر توان داخلی در اقتصاد و... را زیر سوال کشیده و از حضور خویش در مجلس با عنوان تلاش برای تغییر و جابجایی این گزاره‌ها یاد می‌کنند! که دراین‌باره، علاوه بر آنچه در بند قبلی آمده است باید گفت؛

9- ساختار نظام و حمایت توده‌های ده‌ها میلیونی مردم از آن به گونه‌ای است که اولا؛ هیچیک از جریانات سیاسی، نمی‌توانند کمترین تاثیری در تغییر ساختار و یا رفتار برگرفته از اصول نظام داشته باشند و اساسا رأی مردم به نمایندگان در محدوده وظایف قانونی و تعریف شده آنها در قانون اساسی است. و باید گفت؛ در دوره موسوم به اصلاحات، تمامی دولت، و اکثریت قاطع مجلس را در اختیار داشتید و از هیچ کوششی برای تغییرات یاد شده دریغ نکردید. خب! به کجا رسیدید؟

10- اگرچه سخن از پیروزی و شکست در انتخابات، سخن پسندیده‌ای نیست ولی به روال جاری و آنچه بر سر زبان‌هاست، جریان یاد شده در کلیت انتخابات هفتم اسفند شکست خورده است و ضمن آن که اکثریت مجلس دهم در اختیار اصولگرایان است، مجلس خبرگان نیز، اولا شرح وظایفی کاملا متفاوت با مجلس شورای اسلامی دارد و ثانیا، اکثریت نزدیک به تمامی آنها در سراسر کشور از لیست اصولگرایان برخاسته‌اند و عالمان وارسته و فرهیخته‌ای هستند که طی سال‌های متمادی بارها نشان داده‌اند، تنها دغدغه‌ آنان دفاع از اسلام، انقلاب، رهبری و نظام مقدس جمهوری اسلامی بوده و هست. بنابراین برخی از ادعاهای این روزها تنها در قالب «لاف گزاف» قابل ارزیابی است و بیرون از این حد و اندازه، کمترین وزنی ندارد. و مخصوصا یکی دو تن از کسانی که زبان به لاف‌های گزاف مورد اشاره گشوده‌اند، از این واقعیت بیشتر از دیگران باخبرند و به نظر می‌رسد در پی آنند که با اینگونه توهم‌پراکنی‌ها، به خیال خود، روی روحیه حزب‌الله و توده‌های وفادار اثر منفی بگذارند ولی اینگونه لاف‌ها به حکایت آن شخص شبیه است که از او پرسیدند نامت چیست؟ و او برای ترساندن سؤال‌کنندگان گفت؛ «هیبت‌الله»! و طرف‌های مقابل به کنایه پرسیده بودند «راست می‌گویی یا می‌خواهی ما را بترسانی»؟!

***************************************

روزنامه قدس **

خط و نشان پکن و مسکو برای اسلام‌آباد در دوشنبه!

فردا «راحیل شریف» رئیس ستاد ارتش پاکستان به دوشنبه می‌رود تا درخصوص توسعه همکاری‌های نظامی و مبارزه مشترک علیه تروریسم و افراط گرایی با مقامات نظامی و امنیتی تاجیک تبادل نظر کند. این سفر برای طرف تاجیکستانی اهمیت زیادی دارد، بویژه آن‌که امروز و فردا «فان فنگ هوی» رئیس ستادکل ارتش چین نیز در تاجیکستان است و همزمانی سفر این دو مقام مهم نظامی منطقه به «دوشنبه» می‌تواند نشانه بارزی از سیاستگذاری‌های جدید نظامی و امنیتی تاجیک‌ها باشد.

در سال‌جاری شمسی که به آخرین روزهای آن نزدیک می‌شویم، طالبان موفقیت‌های بی‌سابقه‌ای را در شمال افغانستان کسب کردند. آنها برای نخستین بار طی یک دهه گذشته توانستند مرکز یک استان را- اگرچه برای زمانی کوتاه- در همسایگی تاجیکستان تصرف کنند. سقوط شهر قندوز زنگ خطری برای کشورهای آسیای مرکزی و بویژه تاجیکستان بود. همزمان در استان بدخشان افغانستان هم که مرزهای طولانی با تاجیکستان دارد، طالبان چندین فرمانداری را تصرف کرد که برخی از آنها همچنان در اشغال آن‌هاست.

پیامد این تحولات این است که هم مسکو و هم پکن نسبت به تداوم این رویه حساس شده و اقداماتی احتیاطی را آغاز کرده‌اند. روس‌ها برای کمک به ارتش افغانستان اعلام آمادگی کردند و جز آن عملاً نیز به میدان آمدند. بطور مثال هفته گذشته ده هزار قبضه مسلسل کلاشینکوف اهدایی کرملین به مقامات وزارت دفاع افغانستان تسلیم شد. در طرف دیگر، چینی‌ها نیز به دقت این تحولات را زیر نظر داشتند. آنها میلیاردها دلار در آسیای مرکزی سرمایه‌گذاری کرده و مهمتر از آن ده‌ها هزار تن از اتباعشان در این کشورها ساکنند. بخوبی می‌توان فهمید که هم روسیه، هم پکن و هم دوشنبه، راه چاره را برای مصون ماندن از شیطنت‌های احتمالی گروه‌های تندرو در عبور از آمودریا و به خطر انداختن امنیت مناطق شمال این رودخانه، در گفت‌وگوی مستقیم با حامیان اصلی آنها یعنی اسلام‏آباد و ریاض می‌دانند. آل سعود برای انتقام از روس‌ها از مدت‌ها پیش درصدد تقویت تروریست‌ها در آسیای مرکزی و بویژه ازبک‌های حامی «طاهر یولداشو» که از ارکان القاعده در این منطقه‌اند، است. ریاض با کمک آنکارا امیدوار است بتواند پای داعش را به آسیای مرکزی باز کند. ترکیه با انبوه مدارس به ظاهر دینی خود نفوذ قابل ملاحظه‌ای در این منطقه دارد و اکنون در رقابت با روس‌ها آنها نیز انگیزه‌های مشابهی با آل‌سعود دارند. اکنون چین، روسیه و تاجیکستان برآنند تا به پاکستانی‌ها هشدار دهند تا وارد این بازی خطرناک نشوند. با اتمام فصل زمستان ، مناطق کوهستانی در مرز افغانستان و تاجیکستان، بویژه در ناحیه بدخشان که با مناطق بحران زده اویغورنشین چین نیز همسایه است می‌تواند شاهد تحرکات بیشتر تروریست‌های القاعده و داعش باشد و گویا دوشنبه و حامیانش درصددند علاج واقعه را قبل از وقوع کنند.

***************************************

روزنامه جمهوری اسلامی**

شجاعِ مظلوم / مسیح مهاجری

بسم‌الله الرحمن الرحیم

از آیت‌الله هاشمی رفسنجانی پرسیدم حالاکه رای اول مجلس خبرگان رهبری – نه تنها در استان تهران بلکه در مقیاس کشوری – به شما اختصاص یافته، فکر می‌کنید با مخالفانتان و کسانی که برای رای نیاوردن یا کاهش یافتن آراء مردم به شما در این انتخابات هر کاری که از دستشان بر می‌آمد علیه شما انجام دادند چه برخوردی باید کرد؟

گفت: رقابت‌ها تمام شده و اکنون دوران همکاری برای خدمت به مردم و اعتلای کشور و نظام و پیشبرد آرمان‌های انقلاب اسلامی است.

پرسیدم: یکی از علمای قم بعد از آنکه نام شما را در صدر لیست رای آوردگان مجلس خبرگان رهبری دید، با ارسال یک پیامک از من خواست این دو آیه قرآنی را برای شما بخوانم: «سلام علیکم بما صبرتم فنعم عقبی الدار» (سوره رعد آیه 34) و «واصبر وما صبرک الابالله و لاتحزن علیهم ولاتک فی ضیق ممایمکرون» (سوره نحل آیه 127)، به ایشان از قول شما چه بگویم؟

گفت: «ان‌الله یدافع عن الذین آمنوا...» (سوره حج آیه 38).

هم اینبار و هم بعد از انتخابات خبرگان چهارم و هم بعد از رد صلاحیت در انتخابات ریاست جمهوری 1392 و بعد از آنکه با یک جمله آقای هاشمی رفسنجانی معادلات تغییر کرد و آقای روحانی رئیس‌جمهور شد، آیت‌الله را عامل واقعی به این آیه شریفه دیدم که «لکی لاتا‌سواعلی ما فاتکم ولاتفرحوا بماآتاکم (سوره حدید آیه 23). همواره یکسان، صبور، با وقار، متحمل و امیدوار به فضل الهی. تمکین به قانون، احترام به حریم‌ها و حرمت‌ها، دلسوزی برای نظام و انقلاب و کشور و تلاش برای تقویت ولایت فقیه و شخص رهبری، از ویژگی‌های این استوانه نظام در سختی‌ها و پیروزی‌ها و نشیب‌ها و فرازهاست.

دیروز که نتیجه نهائی انتخابات خبرگان رهبری اعلام شد و دیدیم که آقای هاشمی رفسنجانی در صدر قراردارد، بسیاری از مردم به همدیگر تبریک گفتند ولی در میان دوستان کسی را ندیدم که از حذف این یا آن کاندیدا خوشحالی کرده باشد. مبنای آن تبریک و این عدم خوشحالی اینست که هیچیک از نیروهای متعهد به انقلاب راضی نیستند به بزرگان خدشه‌ای وارد شود. نهایت آرزوی همه ما اینست که پیشگامان انقلاب در کنار همدیگر برای خدمت به مردم و تقویت نظام جمهوری اسلامی تلاش کنند و در سایه وحدت و همبستگی هر روز مشکلی از مشکلات مردم ایران و امت اسلامی را حل نمایند و راه الگو شدن این نظام حکومتی برای تمام ملت‌ها و کشورهای جهان را هموار سازند. این، یک آرزوی دست نیافتنی نیست و قطعاً با همدلی و همزبانی نیروهای انقلابی و در صدر همه، بزرگان و پیشگامان نهضت اسلامی، دست یافتنی است.

اگر همه به این نکته فکر کنند که بعد از قرن‌ها مبارزه و فداکاری و تقدیم آنهمه شهید و تحمل آنهمه سختی‌ها سرانجام خدا بر ملت ایران منت گذاشت و این نظام حکومتی مردمی و اسلامی را به این ملت هدیه کرده که دارای اساس و بنیانی مستحکم است و اگر به درستی از آن استفاده شود می‌تواند مسیر تاریخ را تغییر دهد و انسان‌ها را به سعادت واقعی برساند، شاید به جای درگیری و نزاع و تضعیف همدیگر، راه تعامل و تعاضد را انتخاب کنند و به خاطر قدرت چند روزه دنیا که به هیچکس وفا نمی‌کند اینهمه مجادله نکنند. مهم‌تر آنکه دنیا همواره آینه عبرت است و همین انتخابات هفتم اسفند به روشنی نشان داد که هشدارهای قرآنی درباره دل بستن به زرق و برق دنیا و قدرت چند روزه آن، کاملاً واقعی است و نباید از آن غفلت کرد به ویژه آنکه در این کارگاه بزرگ، دست قدرت خدا همیشه فعال است و برخلاف پیش‌بینی‌های مادی، با تصرف در قلب‌ها کاری می‌کند کارستان.

به جزئیات آنچه مخالفان با آقای هاشمی رفسنجانی در ماه‌ها و به ویژه هفته‌ها و روزهای قبل از انتخابات هفتم اسفند کردند وارد نمی‌شوم ولی اشاره به سیل تهمت‌ها، دروغ‌ها، توسل به بوق انگلیسی و مفتی دربار سعودی و استفاده از امکانات بیت المال برای از چشم مردم انداختن این عالم مجاهد و انقلابی را لازم می‌دانم، نه برای بازگشت به دوران رقابت بلکه فقط با این هدف که یادآور شوم عالم محضر خداست و بالاتر از محاسبات مادی ما محاسبه دیگری وجود دارد که اگر از آن غفلت کنیم چوب این غفلت را خواهیم خورد. به همین دلیل، باید از آنچه انتخابات هفتم اسفند به همه گوشزد کرد عبرت بگیریم و باور کنیم که «یدالله فوق ایدیهم».

این درس، فقط برای کسانی که در انتخابات هفتم اسفند بداخلاقی کردند و چوب آن را خوردند نیست. کسانی که احساس پیروزی می‌کنند نیز باید به این واقعیت توجه کنند که اگر قدر نعمت را ندانند خدا آن را از آنها می‌گیرد. آنها نباید مغرور شوند و حتی بیش از رقبای خود باید به این واقعیت که عالم محضر خداست توجه داشته باشند و خود را به خدمت به مردم و تقویت بنیان‌های اخلاقی و آرمان‌های انقلابی متعهد بدانند. این، راهی است که امام خمینی پیش پای ما قرار داده است، راهی که عزت و اقتدار ما در پیمودن آنست.

صاحب این قلم اگر به آیت‌الله هاشمی رفسنجانی ارادت دارد به دلیل اینست که در معاشرت‌ها دریافته است که او عالم را محضر خدا می‌داند، در نشیب و فرازها از خدا غافل نمی‌شود، جواب بداخلاقی‌های بدخواهان را با بداخلاقی نمی‌دهد و بسیار شجاع است و در نهایت مظلومیت در کوران حوادث تند با احساس تکلیف وارد قلب حادثه می‌شود. یک نمونه از این شجاعت مظلومانه اینکه در هنگامه سونامی تهاجم‌های سنگین روزهای قبل از انتخابات هفتم اسفند که به اومی شد، با انتشار بیانیه‌ای تاریخی خطاب به مردم اعلام کرد: «با توکل بر خدای لایزال، اعتقاد به مبانی اسلام، تاکید بر اصول اسلامی، تعالیم اهل بیت(ع) و با اعتماد کامل به صداقت انتخاب افکار عمومی، پس از سال‌ها مسئولیت‌های انتخابی و انتصابی، یک بار دیگر - و شاید آخرین بار – خود را در معرض آرای شما مردم بزرگوار می‌گذارم تا هم وزن عملکرد و هم میزان درستی و نادرستی مواضع خود را در ترازوی اندیشه‌های عام بسنجم و هم اگر رای لازم و قانونی را برای ورود به مجلس خبرگان رهبری به دست آوردم، براساس تکالیفی که قانون اساسی به صراحت از نمایندگان این مجلس خواسته، انجام وظیفه نمایم.»

تردیدی ندارم که در صدر فهرست آراء خبرگان قرار گرفتن آقای هاشمی رفسنجانی، پاسخ مناسب خدا به مظلومیت او بود و عمل به وعده قرآنی «انّ ‌الله یدافع عن الذین آمنوا»

***************************************

روزنامه خراسان**

برنده «سه شنبه بزرگ» چه کسی خواهد بود؟/دکترعلیرضا رضاخواه

انتخابات ریاست جمهوری 2016 آمریکا این بار در مسیری غیر قابل پیش بینی قرار گرفته است. حضور نامزدهای عجیب با باورهای غریب شگفتی ناظران سیاسی را برانگیخته است. از یک سو شاهد ظهور پدیده ای قابل مطالعه به نام دونالد ترامپ هستیم که ابتدایی ترین معیارهای بر عهده گرفتن چنین جایگاهی را ندارد. عجیب تر آنکه همین ناهماهنگ ترین نامزد، در صدر نظرسنجی های جمهوری خواهان قرار دارد. او با وجود این که از همه پولدار تر است، از همه کمتر خرج می کند و از همه بیشتر نتیجه می گیرد. به لاتین تبارها و پاپ توهین می کند با این حال درمیان مسیحیان و مهاجران هم محبوبیت دارد. در همین جبهه در حالی که عموم ناظران سیاسی آمریکا جب بوش را جدی ترین نامزد محتمل جمهوری خواهان برای تقابل با هیلاری کلینتون می دانستند، خیلی زود از صحنه رقابت ها کنار رفت. این در حالی است که جمعی نامزد متوسط، فاقد دانش و ویژگی های پایه ای برای عهده داری چنین مسئولیتی مانند روبیو و کروز تعقیب کننده جدی ترامپ هستند. اوضاع در جناح دموکرات ها البته منطقی تر است. هیلاری که تقریبا از چند سال پیش نامزد محتمل و نهایی دموکرات ها ارزیابی می شد، حالا به شدت صدای نفس های برنی سندرز هفتاد و اندی ساله را می شنود. سندرزی که با تاکید پررنگ تر بر انگاره های سوسیالیستی روز به روز جوانان بیشتری را جلب خود می کند، ابتدا شوخی ارزیابی می شد، اما حالا تحلیل های بیشتری از جدی بودن خطر سناتور ورمانت برای وزیر خارجه سابق و بانوی اول اسبق کاخ سفید منتشر می شود.

افزایش رقابت ها در آستانه سه شنبه بزرگ

در آستانه برگزاری انتخابات مقدماتی درون حزبی در سه شنبه بزرگ، (Super Tuesday) حجم تبلیغات ستادهای انتخاباتی نامزدهای دو حزب به شدت افزایش یافته است. دونالد ترامپ نامزد جنجالی جمهوری خواهان که با مقاومت بزرگان حزب جمهوری خواه مواجه شده است تلاش می کند همزمان با پیشبرد کمپین تبلیغاتی خود برای کسب رای عمومی (Popular vote) به جذب نخبگان حزبی هم بپردازد. حمایت کریس کریستی و پیش از آن سارا پیلین از وی را در این چارچوب می توان تفسیر کرد. در همین حال آخرین مناظره انتخاباتی جمهوری خواهان، رقابت درون حزبی را به یک جنگ تن به تن میان مارک روبیو و دونالد ترامپ تبدیل کرده است. طرفین از طرح هیچ گونه توهین و بی احترامی شخصی فروگذار نکرده اند. از سوی دیگر هیلاری کلینتون در آخرین رقابتش با برنی سندرز توانست در کارولینای جنوبی حدود سه‌چهارم آرای رقابت درون‌حزبی را از آن خود کند. هیلاری کلینتون هشت سال پیش وقتی با باراک اوباما رقابت می‌کرد که آن‌زمان سناتور بود، با فاصله زیادی به او باخت و تقریبا همین‌قدر رای آورد که این بار به برنی سندرز واگذار کرد. ناظران می گویند سندرز چندان هم برای کارولینای جنوبی تلاش نکرد و در عوض در آستانه رقابت های عمده سه‌شنبه آینده، به ایالت های دیگر پرداخت. نامزدهای هر دو حزب برای رقابت های «سه‌شنبه بزرگ» (اول مارس) آماده می‌شوند. اما چرا سه شنبه بزرگ این قدر اهمیت دارد؟ چرا انتخابات مقدماتی در بیش از 10 ایالت به صورت همزمان برگزار می شود؟ الگوی رفتاری رای دهندگان در این ایالت ها چگونه خواهد بود؟

چرا سه شنبه بزرگ مهم است؟

واقعیت این است که در روز سه شنبه، اول مارس، 11 ایالت به صورت همزمان انتخابات مقدماتی خود را برگزار می کنند و انجمن های انتخاباتی خود را تشکیل می دهند تا بیش از 1٠٠٠ نماینده دموکرات و 6٠٠ نماینده جمهوریخواه را که به پشتیبانی از یکی از نامزدهای ریاست جمهوری متعهد شده اند انتخاب کنند. از آنجا که برای انتخاب شدن به عنوان نامزد حزب، یک دموکرات به 2٫382 نماینده و یک جمهوریخواه به 1٫237 نماینده نیاز دارد، سه شنبه بزرگ نقش مهمی در انتخاب پرچم دار هر یک از دو حزب ایفا می کند.

در رابطه با چرایی برگزاری همزمان انتخابات مقدماتی و انجمن های انتخابی یازده ایالت در یک روز نیز بایستی توضیح داد که مهمترین دلیل، به حداکثر رساندن نفوذ و اهمیت ایالت هایی است که از جمعیت کم و نمایندگان محدودی برخوردارند. این ایالت ها می توانند با برگزاری رقابت های خود در یک روز واحد، تاثیر بزرگتری در گزینش رئیس جمهوری بعدی ایالات متحده بر جا بگذارند. عامل دیگر این است که بسیاری از ایالات سه شنبه بزرگ علائق مشترکی در ارتباط با مسائل ملی دارند. بسیاری از آنها در جنوب واقع شده اند - تعداد این ایالات به اندازه ای است که رسانه های اجتماعی به پیروی از کنفرانس ورزشکاران جنوب شرقی در ایالات متحده، اول مارس را کنفرانس مقدماتی جنوب شرقی یا «SEC Primary» نیز نامیده اند. علاوه بر این دو مورد از سه شنبه بزرگ همچنین برای محدود تر کردن دامنه رقابت ها استفاده می شود. انتظار می رود که تعدادی از نامزدهای ناموفق در رقابت های روز سه شنبه صحنه کارزار را ترک کنند.

سه شنبه بزرگ و الگوی رفتار انتخاباتی آمریکا

در رابطه با الگوی رفتار انتخاباتی آمریکایی ها در انتخابات ریاست جمهوری دو دیدگاه به شدت متعارض وجود دارد. گروهی بر این اعتقادند که رای دهندگان احمق هستند، چرا که آنان بدون توجه به منافع واقعی خود تصمیم می گیرند. از این نقطه نظر رای دهندگان از استعداد فراوانی برای سواری دادن برخوردار هستند. این بدان علت است که آنان توجهی به مسائل جامعه خود ندارند و مشارکت به معنای تلاش برای گردآوری اطلاعات، ارزیابی موضوعات و توجه به منافع گروهی و صنفی را اعتنا نمی کنند. به همین روی به راحتی اسیر احساسات، تعصبات و کلیشه های اجتماعی می شوند. به لحاظ وقوف سیاستمداران به این واقعیت، پر واضح است که برای کسب قدرت و پیروزی در انتخابات آنان سعی را بر این قرار می دهند که موضوعات کاذب را مهم قلمداد کنند و تهییج احساسات را در دستور کار خود قرار دهند. در چارچوب این دیدگاه به راحتی می توان رای دهنده را هدایت کرد و او را به سمت و سویی سوق داد که کاملا به نفع کاندیداست هرچند این احتمال فراوان وجود دارد که خلاف منافع بلند مدت و حتی کوتاه مدت رای دهنده باشد.

نظریه دیگر که به همان اندازه نظریه ذکر شده از اعتبار آماری و صحت توصیفی برخوردار است، تصویر بسیار مثبتی از رای دهنده ترسیم می کند. رای دهنده یک بازیگر کنشی است و به خوبی به محیط خود در تمامی جنبه های آن وقوف دارد. رای دهنده یک انسان خردورز است. او به دنبال غوطه وری در انبوه اطلاعاتی که در مورد کاندیدا به دست می آورد و با درک جوهره موضوعات و حتی در بسیاری از موارد به جهت فقدان وقت و سرمایه لازم برای تفحص با تکیه بر نشانه ها و راه های میان بر به نتیجه گیری می پردازد. در این دیدگاه رای دهنده ضمن این که به احساسات خود اجازه مشارکت در تعیین تصمیم قطعی و نهایی می دهد در تحلیل نهایی همیشه با توجه به درک و درایت خود است که به نتیجه گیری می پردازد. بر اساس الگوی اول بایستی انتظار داشت ترامپ و ساندرز برندگان انتخابات سه شنبه بزرگ باشند و بر اساس الگوی دوم هیلاری کلینتون و مارک روبیو؛ با این حال همان گونه که در آغاز تصریح شد انتخابات ریاست جمهوری 2016 آمریکا در مسیری غیر قابل پیش بینی قرار گرفته است مسیری که می تواند جایگاه آمریکا در محیط بین الملل را تغییر دهد.

***************************************

روزنامه ایران**

شبکه‌های اجتماعی، دومین پیروز انتخابات اسفند 94/ محمد سلطانی فر

پس از مردم و ملت قهرمان ایران که به طور قطع نخستین برنده انتخابات‌ هفتم اسفند 94 هستند، شبکه‌های اجتماعی پیروز بعدی این حماسه‌اند.

همانطور که رسانه‌‌های نسل‌های قبلی توانستند بر روندهای پراهمیت این کشور تأثیر ایجابی یا تأثیر کاتالیزوری داشته باشند، توقع بر این بود که انقلاب شبکه‌های اجتماعی خواهد توانست بر مسیر تحولخواهی ملت ایران نیز تأثیر بگذارد. انقلاب 1906 مشروطه ایران اگر با کمک تکنولوژی تلگراف شکل نمی‌گرفت نمی‌توانست با سرعت و همه‌گیر بودن انقلابیون را آنچنان تحت تأثیر قرار دهد که منجر به پیروزی انقلاب شود. انقلاب اسلامی ایران به مدد رسانه‌هایی مثل دستگاه استنسیل و نوار کاست توانست پیام انقلابیون را با سرعت و همه‌گیر بودن تحت تأثیر قرار دهد. این همان تأثیر رسانه‌های جدید بر تحولات اجتماعی، سیاسی کشور ماست.

در طول تاریخ رابطه تأثیرگذار بین تحولات سیاسی - اجتماعی و رسانه‌های نوظهور یک رابطه اثبات شده و علت و معلولی بوده است و در اکثر تحولات و انقلاب‌های تاریخ شناخته شده است.

در طی سال‌های اخیر نیز رشد قارچ‌گونه و سریع تحولات رسانه‌ها انتظار آن را در پی داشت که می‌باید این تحولات جدید منجر به تغییرات عمده شود، ولی نوع این تحولات به دلیل تغییر در بستر حرکت رسانه‌ها با نوع تغییرات در گذشته (انقلاب اسلامی، انقلاب مشروطه) تفاوت دارد، چرا که بستر حرکت این رسانه‌ها دیگر به شکل محض خواص، روشنفکران و انقلابیون نیستند، بلکه عامه جامعه هستند.

افکار عمومی تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی و تلفن‌های همراه هستند و به همین دلیل تحولات در بستر آنها هم می‌باید کل جامعه را متحول کند.

به همین دلیل جامعه‌ای که تصمیم گرفته، مسیر حرکت خود را در بستر اعتدال، عدم بهم‌ریختگی، عقلانیت، پختگی و از مسیر دموکراسی مبتنی بر صندوق‌های رأی نه از طریق حرکت‌های کور و هیجانی کف خیابان پیگیری کند، از طریق همین رسانه‌های موبایلی توانست تأثیر خود را بر این مسیر تحمیل کند. خصوصیات این شبکه‌ها نیز مبتنی بر همین نوع تحولات و نیازهای مردم امروز شکل یافته:

1- ‌همه‌گیر بودن و نه فقط تأثیر روی خواص و نخبگان

2- ‌مورد اعتماد بودن همگان به دلیل فضای آزادی اندیشه که هر کس بتواند نظر خود را در آنها بیابد.

3- ‌سرعت تأثیرپذیری در لحظه. (همانطورکه می‌دانیم حماسه انتخابات از روز پنجشنبه در شبکه‌های اجتماعی آغاز شد و جمعه ظهر به اوج خود رسید. )

4- ‌تأثیر بر دیگران یا ایجاد همفکری عمومی.

5- ‌سهل و آسان بودن ارائه نظرات. (برعکس رسانه‌های سنتی مثل رادیو و تلویزیون و مطبوعات)

6- ‌بدون هزینه بودن حضور همگی مردم.

7- ‌تحت کنترل و سلطه نبودن این رسانه‌ها توسط دولت یا احزاب و نهادهای حزبی و قدرت.

8- ‌مردمی بودن.

اینها و ده‌ها دلیل دیگر باعث شد که در انفجار هفتم اسفند شبکه‌های تلگرام و واتس آپ و... توانستند برخلاف تصورات قبلی، آنچنان هیجان انتخابات را بالا ببرند که هر کس با وجود تبلیغات شکل گرفته حضور خود را تبدیل به یک حماسه ملی کند. این شبکه‌های اجتماعی و این تکنولوژی‌ها، خواه ناخواه بخش مهمی از زندگی مردم ما هستند. غافل شدن از آنها ممکن است این فرصت امروزی را تبدیل به یک تهدید ملی کند.

نبود برنامه‌ریزی صحیح برای تولید محتوا، مقابله بی‌منطق با این تکنولوژی‌ها، تصمیم به محدود کردن به‌جای حمایت در مسیر منافع ملی، ضایعه‌ای سنگین به بار خواهد داشت که معلوم نیست همیشه بتوان این رسانه‌ها را در پیروزی به خدمت گرفت.

***************************************

روزنامه جام جم **

حماسه 7 اسفند و اقتدار بین‌المللی ایران / دکتر صباح زنگنه

مجلس در ساختار نظام جمهوری اسلامی ایران، آن‌گونه که امام راحل(ره) فرمودند در راس امور است و منشأ تشکیل دولت‌ها و نظارت بر اجرای قوانین و مقررات به‌شمار می‌آید.

وضع قوانین و نظارت بر حسن اجرای قانون از وظایف مجلس بوده و نمایندگان مردم به شکل‌های مختلف بر نحوه عملکرد قوای دیگر و نهادهای حاکمیتی تاثیر می‌گذارد. ازاین رو با مجموعه مسئولیت‌های عظیمی که به‌عهده مجلس گذاشته شده، می‌توان تاکید کرد در سایر امور نیز خانه ملت، عامل محرک و راهنمای امور و همزبان با سایر قوا، تحت هدایت، نظارت و راهنمایی رهبری نظام و انقلاب حرکت خواهد کرد.

با در نظر گرفتن اهمیت نهاد قانونگذاری در کشور، می‌توان دریافت که پیامدهای انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی و پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری، همچون بسیاری دیگر از تحولات داخلی کشورمان، صرفا به مرزهای جغرافیایی ایران محدود نخواهد ماند و با این انتخاب، قدرت و انسجام ملی کشور به نمایش گذاشته شده و همبستگی مردم و حساسیت آنان نسبت به سرنوشت خود و علاقه و اصرارشان بر تعیین نمایندگان در منطقه و سایر کشور‌های دنیا، پیام روشنی برای جهانیان داشت. در سطح منطقه، مقابله با محیط دلهره‌آور کنونی و خنثی کردن سناریوهای ضدایرانی به بهترین وجه از دریچه صندوق‌های اخذ رای صورت گرفت و دیدیم که هر اندازه مردم، دولتمردان و مسئولان در مسیری مشترک با انسجام گام برداشتند، جایگاه جمهوری اسلامی ایران در منطقه و جهان افزون‌تر شده و در تحولات منطقه عامل تامین‌کننده امنیت در کشور است.

البته ممکن است برخی کشورهای بدون چنین پشتوانه و سازوکاری برای بها دادن به رأی مردمشان، با چشم حسادت و دشمنی به این حرکت مردم‌سالارانه نگاه کنند، اما حتی آنان هم می‌دانند که مردم در این انتخابات بار دیگر بر مشروعیت نظام تاکید کرده و قدرت خود را به رخ جهانیان کشیدند. ملت ایران که ظرف سال‌ها و بلکه دهه‌های اخیر با دامنه وسیعی از گزینه‌های خصم، تهدید، ارعاب، تحریم، شیعه‌هراسی و ایران‌هراسی دست و پنجه نرم کرده، در این بزنگاه مهم تاریخی و سیاسی، رفتاری متفاوت و شگفت‌انگیز از خود بروز دادند و در حالی که تحریم‌های شورای امنیت و قدرت‌های جهانی به این منجر می‌شد که دولت‌های در معرض تحریم، با نارضایتی‌ها و شورش‌های اجتماعی روبه‌رو بوده و ناگزیر به تغییر رفتار و دست کشیدن از منافع و آرمان‌ها باشند، اما ملت ایران با ایستادگی و مقاومت جسورانه، این هدف شوم را خنثی و با علم و دانایی با مشارکت گسترده در انتخابات سال 1394 تمامی محاسبات را بر هم زد.

چنین است که حضور گسترده ملت ایران در دو انتخابات هفتم اسفند، دستاوردها و آثار بسیار مهمی برای سیاست خارجی کشورمان بر جای خواهد گذاشت و موجب افزایش بیش از پیش اقتدار و قدرت چانه‌زنی دستگاه سیاست خارجی در تامین منافع و امنیت ملی خواهد شد و بنابراین باید یکی از مهم‌ترین اولویت‌های مجلس دهم را تلاش برای حفظ این اقتدار بین‌المللی برشمرد.

***************************************

روزنامه وطن امروز **

نمره میان‌دوره دولت/سعید ملکی

نظام‌های سیاسی را مبتنی بر قوانین اساسی آنها عمدتا به 2 گونه تقسیم‌بندی می‌کنند؛ یکی نظام‌های پارلمانی و دیگری نظام‌های ریاستی.

این نوع تقسیم‌بندی قانون اساسی در عین حال که رویه نظارت قوا را در نظام‌های سیاسی از یکدیگر متمایز می‌کند، نحوه گزینش و انتخاب برگزیدگان ملت را در سطوح مختلف و سمت‌های متفاوت نمایندگی و ریاست‌جمهوری از یکدیگر تفکیک می‌کند. در حالی که در قوانین اساسی پارلمانی با یک انتخابات هم نمایندگان ملت و هم به نوعی دارندگان کرسی‌های اجرایی مشخص می‌شوند اما در نظام‌های ریاستی شاهد تعدد انتخابات هستیم. یعنی انتخابات پارلمانی و گزینش نمایندگان از انتخابات ریاست‌جمهوری و به قدرت رسیدن تیم اجرایی مجزاست. البته هستند کشورهایی که تلاش کرده‌اند بین این دو شیوه پلی بزنند و از مزایای هر دو بهره بگیرند. از جمله این کشورها فرانسه است که در آن، نظام سیاسی نیمه ریاستی محسوب می‌شود. نظام سیاسی ایران در عصر مشروطه، یک نظام پارلمانی بود، چرا که در آن قدرت فائقه از آن نمایندگان مجلس بود1 اما با تغییر ساختار سیاسی در ایران که براساس انقلاب اسلامی سال 57 ممکن شد، نظام سیاسی ایران دچار دگرگونی عمیقی شد و از این حیث به نظام‌های ریاستی یا نیمه‌ریاستی شباهت بیشتری یافت. از جمله این تفاوت‌ها لزوم برگزاری انتخابات مجزا برای تشکیل قوه مقننه و ریاست‌جمهوری است. در نظام سیاسی پارلمانی، اگر انتخابات مبتنی بر احزاب و جریان‌های سیاسی باشدگروه برنده تقریبا می‌تواند مطمئن باشد که در صورت پیروزی برای یک دوره انتخاباتی (مثلا 4 سال) در هر دو قوه مجریه و مقننه قدرت را در دست خواهد داشت.مگر مواردی که تقسیم قدرت مبتنی بر ائتلاف جریان‌های مختلف باشد.2

در نظام‌های سیاسی ریاستی- از جمله کشور ما- مساله کمی پیچیده‌تر است. با توجه به اینکه انتخابات ریاست‌جمهوری و مجلس شورای اسلامی از یکدیگر منفک و مجزاست و انتخابات مجلس به شکل تقریبی در میانه دو انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار می‌شود، هیچ تضمینی وجود ندارد که گروهی که در انتخابات ریاست‌جمهوری برنده شده بتواند قدرت را در مجلس نیز از آن خود کند. به عبارتی چک و بالانس قدرت شکلی پیچیده‌تر دارد و دولت ناچار است به نوعی در میانه راه خود یک بار دیگر نظر مردم را- این بار برای کاندیداهای مورد تایید خود در انتخابات مجلس- جلب کند. با همه این احوال طبق یک قاعده و عرف نانوشته مردم عمدتاً تلاش می‌کنند در انتخابات مجلس-و به طور ویژه اولین انتخابات مجلسی که در یک دوره ریاست‌جمهوری صورت می‌گیرد-به همان جریانی رای بدهند که قدرت را در عرصه قوه مجریه در دست دارند.

این مساله به چند دلیل است؛ مهم‌تر از همه اینکه از نظر مردم، دستگاه اجرایی با داشتن مجلسی همسو بهتر می‌تواند اهداف و چشم‌اندازی را که برای مردم در انتخابات ریاست‌جمهوری ترسیم کرده، تحقق بخشد. در واقع با توجه به 2 کارویژه عمده مجلس (یعنی نظارت و اجرا)، مردم استنباط می‌کنند دولت به مجلسی نیاز دارد که از کارویژه‌های نظارتی خود بکاهد و با استفاده از راهکارهای قانونگذاری خود کابینه وقت را در رسیدن به اهداف و سیاست‌گذاری‌های صورت‌گرفته بهتر یاری کند.

مروری بر انتخابات‌های متعددی که در نظام سیاسی جمهوری اسلامی انجام شده بخوبی این مساله را اثبات می‌کند. در حالی که در مجلس سوم اکثریت نمایندگان از احزاب چپ و به طور ویژه مجمع روحانیون مبارز بودند، در اولین دوره کابینه هاشمی رفسنجانی(مجلس چهارم) کابینه‌ای همسو با دولت وی(مجلسی راستگرا) به قدرت رسید. همچنین در شرایطی که در مجلس پنجم اکثریت قاطع با جریان راست بود، 2 سال پس از انتخابات ریاست‌جمهوری سال 76، مجلس ششم همسو با کابینه وقت تشکیل شد. این اتفاق در اولین دوره ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد نیز روی داد و در انتخابات مجلس هشتم ( و حتی در انتخابات مجلس نهم) نمایندگانی اصولگرا در انتخابات مجلس به پیروزی رسیدند.

حال مساله و سوال مهم این است: چرا با همه این احوال در اولین انتخاباتی که دولت تدبیر و امید برگزار کرد3 دولت روحانی نتوانست راه 3 دولت پیشین را ادامه دهد؟ این در حالی است که دولت بسیار تلاش می‌کرد با کشاندن اجرای برجام به ماه‌ها و روزهای نزدیک به انتخابات و انتشار پیاپی اخبار نتایج اجرای آن و سفرهای متعدد رئیس‌جمهور به خارج و متقابلاً مقامات خارجی به کشور ما، آغاز فصل پساتحریم را به رخ جامعه بکشد و از این مساله بهره‌برداری انتخاباتی کند.

انتخابات مجلس را باید به مثابه نمره میان‌دوره کابینه روحانی دانست. این انتخابات به‌خوبی نشان می‌دهد اکثریت مردم ایران از تلاش‌های 2 سال و نیم دولت روحانی راضی نیستند. از سوی دیگر به چشم‌انداز یک سال و نیم باقی‌مانده این دولت نیز امیدی ندارند. از این رو تلاش کردند با آمدن مجلسی در مجموع اصولگرا، به جای آنکه فضا را برای تسهیل قانونگذاری در مجلس فراهم کنند، بر کارویژه دوم مجلس پافشارند و نظارت مجلس بر دولت را تشدید کنند. این به معنای آن است که دولت از برنامه‌هایی که ارائه داده فاصله بسیاری دارد و نتوانسته وعده‌های خود را عملی کند.

این انتخابات را باید به مثابه زنگ خطری برای روحانی و کابینه او نیز دانست، زیرا آنگونه که از انتخابات مجلس برمی‌آید ممکن است دولت روحانی، نتواند دومین کابینه خود را راهی پاستور کند. شاید همانگونه که روحانی نتوانست مردم را مجاب کند به نمایندگانی که همسو با او هستند رای دهند، نتواند آنها را در کارآمدی کابینه یازدهم نیز متقاعد کند و بدین ترتیب روحانی اولین رئیس‌جمهور ایران باشد که تنها یک دوره بر کرسی ریاست‌جمهوری تکیه خواهد زد.

............................................................................................

پی‌نوشت

1- اگرچه در عرصه عمل با دیکتاتوری شاه هیچ وقت صدایی از خانه ملت به گوش نرسید.

2- به عنوان مثال در ایتالیا دهه‌های قبل دولت به دلیل ائتلاف‌های کوتاه‌مدت احزاب در مجلس ساقط می‌شد.

3- بگذریم از آنکه مشخص نیست این دولت بتواند مجری انتخابات مجلس دیگری نیز باشد یا خیر.

***************************************