همپیمانی آمریکا و عربستان از تأسیس طالبان تا تکفیری‌های سوریه

(روزنامه ايران – 1394/11/05 – شماره 6134 – صفحه 20)

زمانی که باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا در سال 2013 به صورت مخفیانه آژانس اطلاعات مرکزی ایالات متحده (سیا) را موظف به مسلح کردن شورشیان سوریه کرد، این آژانس جاسوسی می‌دانست که یک شریک مشتاق دارد که به سادگی هزینه‌های این عملیات را می‌پردازد. شریکی که چندین دهه است سیا برای اجرایی کردن عملیات‌هایش در درگیری‌های مختلف به پول آن متکی است و این شریک مشتاق کسی نیست جز عربستان سعودی.

به گزارش روزنامه نیویورک تایمز، چاپ امریکا، از چندین دهه پیش تا کنون، سیا و همتای سعودی‌اش هماهنگی و توافق عجیبی برای مأموریت‌های مربوط به آموزش شورشیان که امریکا آن را «تیمبر سیکامور» (الوار چنار) نامیده، دارند. به موجب این توافق که مقام‌های دولتی فعلی و سابق امریکا به وجود آن اذعان دارند، عربستان سعودی علاوه بر تأمین هزینه خرید سلاح، بخش قابل توجهی از هزینه‌های آموزش شورشیان را نیز می‌پردازد. در سوی دیگر این توافق نیز سیا مسئولیت آموزش نحوه استفاده از سلاح‌های جنگی «آکا 47» (AK47) و موشک‌های ضدتانک به شورشیان را برعهده دارد. در واقع حمایت از شورشیان سوری جدیدترین فصل از این همکاری و رابطه چندین دهه‌ای است و برنامه مشترک تسلیح و آموزش شورشیان که برخی دیگر از کشورهای خاورمیانه برایش پول می‌پردازند، تا زمانی که روابط امریکا با عربستان گرم است و جایگاه پادشاهی سعودی در منطقه محفوظ است، ادامه می‌یابد.

این در حالی است که روابط دیرینه و مبتنی بر نفت و ژئوپلیتیک ریاض – واشنگتن به خاطر کم شدن وابستگی امریکا به نفت خارجی و نزدیکی دیپلماتیک اوباما به ایران دیگر گرمی سابق را ندارد. با وجود این، اتحاد دو کشور هنوز قابل توجه است و امریکا حاضر نیست از پول سعودی و همچنین منابع نفتی عظیم این کشور چشم‌پوشی کند. علاوه بر این، جایگاه معنوی عربستان برای اهل سنت جهان و روابط اطلاعاتی دیرینه‌ای که با امریکا داشته اجازه نمی‌دهد، امریکا صراحتاً از نقض حقوق بشر، خشونت علیه زنان و ترویج اندیشه‌های وهابی در این کشور که منجر به افراطی‌گری در منطقه و جهان شده، انتقاد کند. دولت اوباما حاضر نشد اعدام گروهی ماه جاری میلادی در عربستان را که منجر به شهادت شیخ نمر النمر، روحانی مشهور شیعه شد، محکوم کند.

نقش پول‌های سعودی در بحران سوریه

هرچند مقام‌های امریکایی میزان پولی را که عربستان برای مسلح کردن آموزش شورشیان سوری علیه بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه پرداخت کرده، فاش نکرده‌اند اما تخمین زده می‌شود، این پول چندین میلیارد دلار باشد. زمانی که اوباما کشورهای حوزه خلیج فارس را به سوی ایفای نقش امنیتی مؤثرتر در منطقه ترغیب کرد، کاخ سفید پول‌های پنهانی زیادی از عربستان، قطر، اردن و ترکیه دریافت کرد. هرچند سخنگویان سیا و سفارت عربستان در واشنگتن این گزارش‌ها را رد می‌کنند. زمانی که دولت اوباما در بهار 2013 قرارداد مسلح کردن شورشیان را امضا کرد تا حدودی به این خاطر بود که اقدامات خودسرانه در منطقه را کنترل کند.

بیش از یک سال بود قطری‌ها و سعودی‌ها به سوریه سلاح وارد می‌کردند. قطری‌ها حتی از مرز ترکیه موشک‌های اف ان 6 چینی قاچاق کرده بودند. تلاش‌های تسلیحاتی عربستان توسط شاهزاده بندر بن سلطان، رئیس اطلاعات وقت عربستان صورت می‌گرفت و در آن زمان دستور خرید هزاران سلاح «آ‌کا 47» و میلیون‌ها تن مهمات از شرق اروپا برای ارسال به شورشیان سوری را داده بود. سیا نیز کمک کرده بود، معاملات سلاح شامل قرارداد تسلیحاتی بزرگ عربستان - کرواسی در سال 2012 اجرایی شود.

در اواخر سال 2012 دیوید پترائوس، رئیس وقت سیا طی سخنرانی‌ای که در جمع مقامات اطلاعاتی برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس در اردن داشت از آنها به خاطر ارسال سلاح به سوریه بدون هماهنگی با سیا انتقاد کرد. چند ماه بعد، اوباما به سیا مجوز داد، مستقیماً کار تسلیح و آموزش شورشیان را در پایگاه‌ نظامی اردن برعهده بگیرد.

مقامات اطلاعاتی فعلی و سابق امریکا معتقدند، کانال ارتباطی بین ریاض و واشنگتن برای امریکا بسیار سودمند است زیرا این کانال ارتباطی مخفی برای کنترل رفتار سعودی‌ها بسیار کارسازتر از هر برخورد رسمی دیگری است و مقامات آل سعود در خلوت مجبورند به انتقادهای امریکا پاسخ دهند. گذشته از این، ریشه‌های رابطه اطلاعاتی و جاسوسی ریاض – واشنگتن بسیار عمیق است و به دهه 1970 بر می‌گردد، زمانی که سعودی‌ها ائتلاف کشورهای مراکش، مصر و فرانسه معروف به «کلوپ سفری» را سازماندهی کردند و وظیفه این ائتلاف اجرای عملیات‌هایی در سراسر آفریقا بود.

در آن زمان کنگره امریکا بال و پر سیا را به خاطر فسادهای چند ساله‌ای که داشت، چیده بود. شاهزاده ترکی الفیصل، رئیس سابق اطلاعات عربستان در سخنرانی‌ای که سال 2002 در دانشگاه «جورج‌تاون» امریکا داشت ضمن یادآوری ائتلاف «کلوپ سفری» مدعی شد، پادشاهی عربستان و کشورهای عضو ائتلاف «کلوپ سفری» در زمانی که امریکا قادر نبود امنیت جهان را تأمین کند، جهان را امن کردند. در دهه 1980 نیز سعودی‌ها در عملیات سیا در آنگولا سرمایه‌گذاری کردند. در آن زمان دولتی که در آنگولا حکومت می‌کرد یکی از متحدان شوروی سابق بود و سعودی‌ها هم ضد کمونیست بودند.

همچنین سعودی‌ها به تسلیح مجاهدین افغان برای بیرون راندن شوروی از افغانستان کمک کردند. در آن دوره امریکا سالانه صدها میلیون دلار به مأموریت‌هایش در افغانستان اختصاص می‌داد و عربستان هم این دلارها را تأمین می‌کرد. جورج کرایل، روزنامه نگار و نویسنده امریکایی در کتاب خود تحت عنوان «جنگ چارلی ویلسون» نیز درباره جزئیات توافق تیمبر سیکامور می‌نویسد: جابه‌جایی این پول‌ها از طریق بانکی در سوئیس که متعلق به سیا بود انجام می‌شد.

گزارش نیویورک تایمز در پایان تأکید می‌کند، با وجود این همکاری چند دهه‌‌ای آنچه در سوریه رخ داد و اختلاف نظرهای بروز کرده بین ریاض و واشنگتن بر سر چگونگی حل بحران سوریه نشان می‌دهد، این سیاست دیگر شکست‌خورده است و ادامه آن ممکن است به شکل و قدرت سابق انجام نشود.

http://iran-newspaper.com/newspaper/page/6134/20/113688/0

ش.د9405324