رسانه با ارائه تصویر زیبا از دین در گسترش آن نقش ویژه‌ای دارد

* «دین در فضای سایبر، وب و مجازی» که در آینده پیش روی ما قرار دارد را چگونه می‌بینید؟
** ابتدا پروفسور «ان ویل» در پاسخ به این پرسش، گفت: در 10 سال گذشته، حضور وب سایت‌ها و وبلاگ‌ها در کل دسترسی افراد به شبکه اینترنت، سبب شده هر فرد یا گروهی، عقاید و نظرات خود را به آسانی بیان کند، به هر حال مذهب نیز از این قائده مستثنی نبوده است.
به عقیده وی فضای سایبر یک نوع نعمت الهی است که در عصر ما با توجه به واقعیت فضای فعلی باید نگاه تازه‌ای به آن داشت، چرا که در فضای سایبر تمام مذاهب به یک بازنگری گسترده نیاز دارند.
در ادامه پروفسور «هوور» در این باره تصریح کرد: با این موضوع که فضای سایبر بر همه مذاهب اثر گذاشته، موافقم. اما آنچه مهم است، این است که این امر چگونه اتفاق افتاده است.
وی افزود: در غرب، مردم، وب سایت‌ها و وبلاگ‌های خاص خود را دارند و می‌توانند علائق مذهبی‌شان را که شاید در زندگی واقعی کمتر امکان پرداختن به آن‌ها را دارند، از طریق فضای سایبر مطرح کنند.
همچنین ما نیز پژوهش‌های بسیاری را در این زمینه انجام داده‌ایم به طور مثال؛ سال گذشته یک مطالعه ملی در ارزیابی عقاید مذهبی افرادی که از طریق فضای سایبر مسائل مذهبی خود را پیگیری می‌کردند، انجام دادیم. نتایج این مطالعه نشان داد که موضوعات تازه‌ای در حوزه دین در فضای سایبر بیان شده است که در برخی موارد از ارزش‌های سنتی نیز حمایت می‌کند. بنابراین ترکیب دنیای سنتی و سایبر می‌تواند در توسعه و گسترش دین، راهگشا باشد.
در ادامه پرفسور «هورسفیلد» با اشاره به این که علایق مذهبی، امری عام و جهان شمول است، تصریح کرد: به هیچ عنوان فضای سایبر نمی‌تواند از ارزش‌های دینی بکاهد، بلکه تنها ممکن است ماهیت ظاهری آن را عوض کند.
وی افزود: آنچه در فضای سایبر بسیار اهمیت دارد این است که چه کسی تولید اطلاعات مذهبی را تحت کنترل دارد و این که چه افرادی نیازهای خود را در این عرصه بیان می‌کنند. در حقیقت این مساله برای مقامات مذهبی که بر مسائل مذهبی نظارت دارند، اهمیت خاصی دارد.
به عقیده هورسفیلد جذابیت، تعامل و اثربخشی از ویژگی‌های فضای سایبر است که توانسته تحولات عظیمی را در دنیای امروز به وجود آورد. در واقع علایق مذهبی نیز می‌تواند با استفاده از این ویژگی‌ها در این فضا توسعه یابد.
در ادامه پروفسور «جولیان میچل» با اشاره به چگونگی نحوه انتقال دین در فضای سایبر، گفت: در این فضا باید دید «هویت» چگونه بیان می‌شود، افراد چه علایقی و به کدام جامعه تعلق دارند و در نهایت کدام فضا دارای قداست است.
وی با اشاره به پژوهشی که نام آن را «بررسی ماهیت واقعی عکسنامه‌نگاری، خشونت و دین» عنوان می‌کند و به تازگی انجام آن را به پایان رسانده، افزود: نتایج این پژوهش نشان می‌دهد؛ واکنش مسلمان و مسیحیان نسبت به اعمال تروریستی چگونه است، در واقع سعی کرده‌ام این امر را با بررسی تصاویر، از راه بسط اخلاق رسانه‌ای به عنوان واحدی کلی، رویکرد به اخلاق عکسنامه‌نگاری را فضای سایبر ارائه کنم.
در ادامه «رابرت وایت» با اشاره به این که فضای سایبر می‌تواند جامعه جدیدی را شکل دهد، عنوان کرد: تکنولوژی‌های جدید توانسته‌اند تغییرات بسیاری را در رسانه‌ها ایجاد کنند. به طور مثال رسانه‌ها و کتاب‌های مذهبی از تغییرات بسیاری برخوردار شده‌اند. در حقیقت علایق مذهبی از حاشیه به متن دنیای امروز کشید شده است.
* وقتی جوامع برای حفظ ارزش‌های خود روی به اصول اخلاقی و دینی می‌آورند، رسانه‌ها چه نقشی را در جوامع ایفا می‌کنند؟
** «هوور» در پاسخ به این سوال با اشاره به این که رسانه‌های گروهی منعکس‌کننده ارزش‌های انسانی هستند، تصریح کرد: تنها روش‌های اجرایی هر یک از رسانه‌ها متفاوت است. در غرب نیز رسانه‌ها تا حدودی بر ارزش‌های مذهبی تاکید می‌کنند، به طور مثال در آمریکا که یک جامعه مسیحی است، رگ‌هایی از این گرایش‌های مذهبی مانند کمک به محرومان به خوبی نمود پیدا می‌کند، اما در برخی موارد مانند مسائل اخلاقی این امر کمتر به چشم می‌خورد.
در ادامه «ان‌ویل» یادآور شد: نظرسنجی‌ها در آمریکا نشان می‌دهد، دولت جدید در آمریکا غیراخلاقی عمل می‌کند. اما در عین حال حامیان این دولت مسیحیان محافظه‌کار هستند، پس می‌توان نتیجه گرفت؛ محرک اصلی رسانه‌ها، تنها ارزش‌های اخلاقی نیست، بلکه قدرت‌ها و شرکت‌های بزرگ تجاری نیز در این میان نقش دارند. بنابراین آن‌ها ضرورتا منعکس‌کننده اخلاقیات نیستند.
در ادامه «هورسفیلد»، عنوان کرد: در غرب، رسانه‌ها بیشتر مبنای تجاری دارند تا تمایلات اجتماعی. بنابراین راه‌حل توسعه گرایشات دینی کنترل تنوع رسانه‌ها نیست، بلکه باید زمینه‌های لازم برای بیان این گرایشات ایجاد شود تا در نهایت نهادهایی که تمایلات تجاری ندارند، بتوانند در این فضا مطرح شوند.
«وایت» نیز تصریح کرد: در دنیای امروز، مخاطبان با طیف گسترده‌ای از رسانه‌ها روبه‌رو هستند، اما آنچه مهم است رسانه‌ها به مخاطبان در تعیین هویت و سمبل‌سازی کمک می‌کنند.
همچنین «جولیان میچل» با اشاره به اینکه رسانه‌‌ها آینه منعکس کننده واقعیات جوامع هستند، عنوان کرد: در گسترش علائق مذهبی، «رسانه‌ها» نقش ویژه‌ای دارند، چراکه می‌توانند تصویر زیبایی را از دین و اخلاقیات منعکس کنند.
* تاثیر رسانه‌های دینی بر افکار عمومی در جهان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
** «هوور» با اشاره به اینکه در آمریکا، ساختار دولتی و قانون اساسی، مذهب را از سیاست مجزا کرده است، تصریح کرد: در جامعه ما این امر مطرح نیست که آیا رسانه‌ها باید از مذهب حمایت کنند یا نه. بنابراین حمایت مذهبی یک مساله نسبی است و هر رسانه با توجه به تمایلات خود از این امر تبعیت می‌کند، در اصل رسانه‌های آمریکایی رسانه‌های دینی نیستند چرا که اکثرا کارکنان آن‌ها اعتقادی به دین ندارند.
در ادامه «ان‌ویل»، خاطر نشان کرد: رسانه‌های دینی در دنیای غرب بیشتر منعکس کننده عقاید هستند تا تاثیر گذاری داشته باشند، به عبارت دیگر آن‌ها تنها انعکاس دهنده علایق و اعتقادات دینی و اخلاقی هستند، البته در بسیاری موارد آن‌طور که می‌خواهند تصویر دین را منعکس می‌کنند.
در پایان نیز «وایت»، گفت: رسانه‌ها در دنیای غرب بیشتر طرح مساله می‌کنند و در واقع بازار اندیشه‌ای را به وجود آورده‌اند تا هر کس به نوبه خود، یا در صورت نیاز از ارزش‌های دینی و اخلاقی بهره گیرد.