سوریه، قدرت جنگ یا منطق دیپلماسی؟

(روزنامه آفتاب يزد ـ 1395/08/08 ـ شماره 4744 ـ صفحه 1)

اوضاع خاورمیانه روز به روز پیچیده‌ترو خونین‌تر می شود.جنگ در سوریه دیگر حد و مرزی نمی شناسد .روز 5 شنبه بر اثر حملات هوایی به مدرسه ‌ای در حلب حدود 25 کودک خردسال و 10 معلم و کادر آموزشی کشته شدند. روسیه اعلام کرده طی 8 روز گذشته هیچ عملیات هوایی بر فراز حلب نداشته و مسئول این جنایت ائتلاف ضد بشار اسد است.این ائتلاف اتهام مشابهی متوجه روسیه کرده.ابهام در منشاءحمله این سوال را مطرح می کند که «پس مسئول کیست؟» جنبه دهشتناک تر تکرار فجایعی مشابه، بدون شناخته شدن مسئولان آن است. اما آنچه بر دامنه نگرانی ها افزوده شدت جنگ درشمال عراق و منطقه موصل است که گفته می شود تحت تاثیر نتایج آن، بسیاری از عوامل داعش و تروریست های متواری در حال فرار به سوی سوریه از کریدوری هستند که ازشمال غرب عراق به سوی مرز های شرقی سوریه به روی آنان باز شده . حتی گفته می‌شود ابوبکر بغدادی از همین مسیر به طرف سوریه گریخته است.اگر واقعا داعش اقدام به چنین جابجایی لجستیکی و انسانی کرده – که منطقا باید اینگونه باشد –نباید تردید کرد در آینده‌ای نه چندان دور جنگ از شمال عراق به شمال سوریه به ویژه در مناطق وسیعی ازاستان های حسکه،دیر الزور و رقه منتقل و گسترش خواهد یافت.
منابع مستقل نظامی‌که تحولات سوریه را دنبال می‌کنند معتقدند شرایط به سمتی پیش می‌رود که حتی اگر نیروهای ارتش سوریه بر حلب مسلط شوند با توجه به تمرکز احتمالی داعش بر شمال سوریه، علی رغم پیش بینی‌ها نتیجه جنگ به خودی خود تغییری در معادلات نظامی‌ایجاد نخواهد کرد. مگر آنکه صرف نظر از نتیجه اراده طرفین بر گسترش جنگ قرار گرفته باشد. مهمترین تحول نظامی‌که موید چنین دیدگاهی است حرکت ناوگان عظیم نیروی دریایی به همراه تنها ناوهواپیما برروس‌ها"کوزنتسوف" به منطقه مدیترانه شرقی و نزدیکی سواحل سوریه است.از سوی دیگرتقارن تلاش‌های دیپلماتیک همزمان با بالا گرفتن آتش جنگ نشان می‌دهد طرف‌های منطقه‌ای و بین المللی سوریه در حال آماده کردن خود برای شرایطی هستند که احتمالا خوشایند هیچ‌یک نخواهد بود. محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران روز گذشته همزمان با حضور ولید معلم وزیر خارجه سوریه برای آنچه رایزنی در باره سوریه خواند به مسکو رفت. نزدیکی دیدگاه‌های تهران و مسکو و رایزنی‌های آنها در قبال سوریه البته موضوع تازه‌ای نیست. اما چه اتفاقی افتاده که وزیر خارجه ایران را ترغیب به ملاقات فوری با همتای روس خود و با حضور ولید معلم کرده است؟

لاوروف وزیر خارجه روسیه از توجه به مبارزه بی امان با تروریسم سخن گفته و ظریف همتای ایرانی اواز ضرورتی مشابه و اتخاد تصمیمات مشترک.اما وزیر امور خارجه ایران هنگام ورود به مسکو به نکته دیگری هم اشاره کرد که توجه محافل دیپلماتیک را به سوی خود جلب و یکی از مهمترین اهداف نشست مسکورا علنی کرد. ظریف گفت: «متاسفانه گروهی از کشورها همواره به‌دنبال جنگ و راه حل نظامی‌در سوریه بوده اند، در حالی که راه حل این بحران سیاسی، همچنین مبارزه با گروههای تکفیری است». وزیر خارجه ایران هرچند از کشوری نام نبرد اما ناظران سیاسی مقیم مسکو می‌گویند اشاره غیر مستقیم وزیر خارجه ایران ترکیه بوده که این کشور موجب نگرانی ایران شده، به نحوی که مراودات دوجانبه و محرمانه مقامات دو کشور نتوانسته حداقل از دید تهران،ترک‌ها را به در پیش گرفتن راه دوم متقاعد کند.از موضعی ایرانی، این نگرانی قابل درک است.

به خصوص که رویکرد آنکارا از حمایت کشور‌های محافظه کار عرب خلیج فارس برخورداراست که اگر مهار نشود تهران مجبور به حضور در ردیف دوم ارکستر در منطقه خواهد شد.اما روس‌ها چه می‌توانند بکنند؟ فعلا معلوم نیست. احتمالا مواضع اردوغان در قبال روسیه مقامات ایران را متقاعد کرده شاید کرملین بتواند ترک‌ها را به اتخاذ مواضع متعادل تری راضی کند. اردوغان قبلا گفته بود. «ولادیمیر دوست نزدیک اوست!! وکشورش از این به بعد همکاری و رایزنی نزدیکی با روسیه در قبال تحولات سوریه خواهد داشت».من به درستی نمی‌دانم روس‌ها(ازموضع ایرانی بحران) چنین کاری خواهند کرد یانه؟ولی نتایج اجلاس مسکو دیر یا زود این را آشکار خواهدکرد. تا آنجا که به جنگ جاری سوریه مربوط می‌شود باید خود را برای تشدید نبردهای دیپلماتیک و خشن،گسترش حضور داعش در سوریه و نهایتا در گیر شدن بیشتر روسیه در صحنه جنگ آماده کنیم.اما در آنچه به نقش ترکیه مربوط می‌شود، ارزیابی دیپلماسی پیچیده روسیه و قضاوت درباره آن بسیار مشکل است. مشخص نیست روس‌ها قادر و یا خواهان اعمال فشار به ترکیه و توجه به نکات وزیر خارجه ایران هستند یا خیر!؟منطقا آنطور که از سخنان ظریف استنباط می‌شود تهران چنین انتظاری از متحد خود در سوریه دارد. اما از آنجا که مشخص نیست کرملین، ترکیه را بخشی از مشکل می‌داند یا قسمتی از راه حل ؟

یافتن پاسخ نه فقط برای ایرانی‌ها که برای بسیاری تحلیلگران مشکل است.هر گزینه پاسخی، تعیین کننده کیفیت روابط این دو و تاثیرش بر منطقه و مشخصا سوریه خواهد بود. باید دید بر گرفته از کدام نگاه به ترکیه، مسئولان روس با مقامات ایران سخن گفته اند.

http://aftabeyazd.ir/?newsid=54096

ش.د9504987