کاسموپولیتیسم یا مکتب جهان وطنی

واژه‌شناسی و تاریخچه
کاسموپولیتیسم (COSMOPOLITISME) به لحاظ لغوی از دو واژه یونانی (cosmos) به معنی دنیا و (polites) به معنی شهروندی ساخته شده است. این واژه را جهان وطنی ترجمه کرده اند و مفهوم آن اصطلاحاً این است که همه کشورهای دنیا یک کشور و همه ساکنان این کشورها در واقع یک ملت بوده و هموطن هستند. در واقع، مکتب جهان گرایی مبتنی بر این اصل است که همه مردم جهان باید همدیگر را هموطن یکدیگر بدانند.
این مشرب فکری تا پیش از قرن بیستم تنها به عنوان یک باور و اعتقاد مطرح بود، اما از قرن بیستم این ایده وارد ادبیات شد و به عنوان یک مکتب ادبی توسط دو شاعر و نویسنده فرانسوی، «والری لاربو» و «پل موران» پایه ریزی شد. در اشعار لاربو می توان «حساسیت» ویتمن، «هزل» باتلر، عقاید «نیشدار» نیچه و ادراک عمیق «پروست» را کنار هم دید.
بنیانگذاران این مکتب ادبی علیه تفکرات و احساسات میهن پرستانه برخی نویسندگان نیمه دوم قرن هجدهم برخاسته بودند. در واقع شکل گیری این مکتب به زمینه ها و بسترهای افراطی ناسیونالیستی در بین نویسندگان و شاعران اروپایی برمی گردد. این میهن پرستان افراطی، هر نویسنده و شاعر را متعلق به میهن، ملت و ادبیات خودش می دانستند و از این طریق احساسات ملی مردم را برمی انگیختند. در حالی که از نظر پیروان مکتب جهان وطنی، شاعر و نویسنده باید از محدوده فرهنگ و تمدن داخلی خارج شده، با ادبیات پیرامونی و خارجی آشنا شود و آن را حس و درک کند.
البته این برداشتن مرزها شاید در دنیای سیاست غیرممکن باشد ولی شاعر و نویسنده وظیفه دارد این احساس همبستگی و تعلق جهانی را در دنیای ادبیات به وجود آورد و برای رسیدن به این مقصود، نویسنده باید به کشورهای مختلف سفر کند تا از نزدیک با زبان، فرهنگ، تفکر، نگرش و احساس مردم که اجزای جدایی ناپذیر ادبیات هر ملتی است، آشنا شود. به همین دلیل آثار نویسندگان این مکتب را می توان به نوعی سفرنامه های آنان دانست. به عنوان مثال، «والری لاربو»، بنیانگذار مکتب جهان وطنی که تمام عمر خود را در سفر به کشورهای دیگر بود، نتیجه سفرهای طولانی خود را در کتاب «اشعار ا.ا.بارنابوت» (1908 ـ les poesies de AOBornabooth) منعکس کرد.
«بارنابوت» جوان ثروتمند و جهانگردی است که در طی سفر به دور دنیا، مشاهداتش را در قالب شعر بیان می کند. او از سفرهایش، مناظر شهرها، طبیعت، عشق ها، احساسات، افکار و عقاید مردم مناطق مختلف و از آداب و رسوم و فرهنگ های متفاوت آنان می گوید که در واقع همان دیده ها، شنیده ها و تجربیات خالق اثر است.
والری لاربو به چندین زبان تسلط کامل داشت و متن هایی به زبان های انگلیسی، اسپانیایی و ایتالیایی هم نوشته بود و همچنین آثاری را از این زبان ها به فرانسه ترجمه کرده بود. از نظر او اگر شاعر یا نویسنده از امکانات دانش زبانی بیشتری برخوردار باشد و با ادبیات کشورهای مختلف آشنایی داشته باشد، می تواند کارهای ادبی خود را هرچه بهتر و گسترده تر و با دیدی بازتر ارائه دهد و به هدف خود که همان ایجاد «ادبیاتی جهانی» است، راحت تر برسد.
اصول و اعتقادات
1- اعتقاد به جهان وطنی و ادبیاتی جهانی؛ کوزموپولیتیسم به معنای مکتب «جهان وطنی» است که معتقدند همه مردم جهان باید خود را هموطن یکدیگر و تمام جای دنیا را وطن خود بدانند. آنان هدف شان رسیدن به فرهنگ و ادبیاتی جهانی، به دور از هرگونه وابستگی ملی و تفاوت های نژادی و فرهنگی است. آنان به دنبال همبستگی و اتحاد با ملل دیگرند و عقیده دارند این وحدت، اگر واقعیت سیاسی نیست به واقع باید در زمینه فرهنگی و ادبیات به وجود آید.
2- بهره گیری از دستاوردهای دنیای مدرن؛ پیروان مکتب جهان وطنی در طلب روابط هر چه بیشتر با دنیای پیرامون خود هستند و قرن بیستم که عصر ارتباطات است، این امکان ارتباط و تبادل اطلاعات و افکار را برای آنان فراهم می کند. آنان می خواهند از این سرعت و پویایی دنیای مدرن و در حال پیشرفت لذت ببرند و این تحرک و پویایی دنیای صنعتی را در نوشته ها و اشعار خود به خوانندگان شان منتقل کنند. شاعران این مکتب سعی می کنند با وزن، ریتم و آهنگ شعرشان منتقل کننده این احساس به خواننده باشند.
3-حکمفرمایی بشر بر طبیعت و دنیا؛ از آنجایی که نویسندگان و شاعران مکتب جهان وطنی در چنین دنیا و زمانه ای شاهد سلطه هرچه بیشتر بشر بر طبیعت هستند، شرح این قدرت و حکمفرمایی بشر بر طبیعت و تسخیر دنیا توسط او، اغلب موضوع و مضمون اصلی آثار نویسندگان این مکتب را تشکیل می دهد.
4-گریز از گذشته؛ پیروان این مکتب از آثار گذشتگان و تفکرات، عقاید و احساسات آنان گریزان هستند، چرا که فکر می کنند نگرش گذشتگان به زندگی و عقاید و تفکرات آنان برای دنیای مدرن، پرهیاهو، سریع و پرتحرک امروزی مناسب نیست. به همین دلیل می خواهند به جای نگریستن به پشت سر و مرور کردن تاریخ به حال و آینده خود توجه کنند تا آن را هر چه بهتر برای خود و نسل خود بسازند.