احزاب سیاسی ایران (بخش دويست چهل سوم)

تألیف :لطفعلی لطیفی‌پاکده

هیئت‌های موتلفه اسلامی به عنوان یکی از تشکل‌های فعال سیاسی با دیدگاه غالب مذهبی و اعتقادات محکم اسلامی، اگرچه شروع فعالیتش تقریباً به موازات آغاز حرکت امام خمینی(ره) و در مبارزه با رژیم گذشته بود، اما از تغییر در قامت حزب نیز خودداری نکرد و همواره تلاش کرده پایگاه اجتماعی خود را به عنوان حزب سیاسی در جامعه به ویژه مذهبی‌ها حفظ کند و نقش تعیین‏کننده‏ای را در میزان اثرگذاری بر تعاملات سیاسی و اجتماعی و البته قدرت سیاسی داشته باشد.

در ادامه بررسی تاریخچه، دیدگاه‌ها و عملکردهای مختلف حزب موتلفه پیش و پس از انقلاب اسلامی که در سال گذشته انجام شد، در این شماره با سطح حضور مؤتلفه اسلامی در ارکان مختلف نظام؛ اعم از نهاد رهبری، مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجلس خبرگان، شورای نگهبان، قوای مجریه، مقننه و قضائیه، ... در دهه گذشته و مسئولیتهای اعضای مهم مؤتلفه آشنا می‌شویم تا نمایی اجمالی از میزان تأثیرگذاری و قدرت مؤتلفه در نظام کنونی به دست آید.

نهاد رهبری

الف ـ ستاد نماز جمعه تهران: ستاد نماز جمعه تهران با توجه به اهمیت خاص این نماز و پخش سراسری خطبه‏های آن که گاه در سطح جهانی نیز انعکاس می‏یابد، در اختیار جمعیت مؤتلفه اسلامی بود. حاج جواد مقصودی، ریاست ستاد نماز جمعه تهران تا آبان 1385 و حاج فضل‏الله فرخ از اعضای شورای مرکزی ستاد نماز جمعه تهران از اعضای شورای مرکزی مؤتلفه اسلامی هستند.(۱)

ب ـ نمایندگیهای ولی‌فقیه در نهادهای انقلابی: ضمن اینکه مرحوم استاد حبیبالله عسگراولادی، دبیر‌کل سابق مؤتلفه تا سال 1383، خود نماینده ولی‌فقیه در کمیته امداد امام خمینی(ره) بود، شاهدیم که دیگر نمایندگان ولی‌فقیه نیز کم و بیش با این جمعیت همکاری می‏کردند. برای نمونه، حجت‏الاسلام قمی، رئیس سابق نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاههای کشور می‏گوید:تشکّر می‏کنم از مسئولان محترم جمعیت مؤتلفه اسلامی که با فعال‌تر کردن بخش دانشجویی مؤتلفه، در حقیقت لبیکی به دعوت مقام معظم رهبری گفته‏اند. جمعیت مؤتلفه‏ای که گذشته و سابقه درخشان خودش را در انقلاب به اثبات رسانده است و به عنوان اولین تشکل اسلامی، ارتباط مستقیم با مسئله ولایت و مرجعیت را در صدر برنامه‏های خودش قرار داده و افتخاراتی را هم در طول مدت انقلاب اسلامی به همراه دارد.(۲)

سخنان فوق نشانه تأیید آقای قمی نسبت به حزب مؤتلفه اسلامی است. همچنین برخی دیگر از نمایندگان محترم ولی فقیه، انجام سخنرانی در مراسم مختلف مؤتلفه را می‏پذیرند که خود به نوعی نشان از تأیید مؤتلفه و دوستی با آنان دارد. حجت‏الاسلام معزی، معاون فرهنگی دفتر مقام معظم رهبری و عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز از سخنرانان مراسم اربعین حزب مؤتلفه اسلامی بوده‏اند و همین طور حضرت آیت‏الله موحدی کرمانی، نماینده محترم وقت ولی فقیه در سپاه از سخنرانان بوده‌اند.(۳) نکته دیگر اینکه آقای میرسلیم از اعضای شورای مرکزی مؤتلفه از مشاوران ارشد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی وابسته به نهاد رهبری به شمار می‏رود. مجموعه موارد بالا نشان می‏دهد که مؤتلفه دارای دوستانی در نهاد رهبری است.

مجمع تشخیص مصلحت نظام

باید دانست که روابط جمعیت مؤتلفه اسلامی با آقای هاشمی رفسنجانی روابطی صمیمانه و قدیمی است. آقای هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام از اعضای اولیه شورای روحانیت مؤتلفه بوده است و هر چند در دوره دوّم ریاست جمهوری ایشان به دلیل اختلافات موجود بین مؤتلفه و کارگزاران قدری کدورت بین این دو پدید آمد، امّا همچنان مؤتلفه اسلامی رابطه خودش را با آقای هاشمی حفظ کرده است. از این گذشته، برخی از اعضای مجمع، عضو شورای مرکزی مؤتلفه اسلامی هستند.(۴) از این رو، می‏توان گفت که جمعیت مؤتلفه اسلامی، دوستان بلندپایه‏ای را در این مجمع دارد.

مجلس خبرگان

با توجه به روابط صمیمانه و قدیمی حزب مؤتلفه اسلامی با جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، جامعه روحانیت مبارز تهران، شورای محترم نگهبان، بسیاری از نمایندگان محترم ولی فقیه و... می‏توان گفت که در مجلس خبرگان نیز دارای دوستان بلندپایه‏ای است. البته باید دانست که این دوستی به این معناست که اینان به نظرات مؤتلفه با دید مثبت گوش می‏دهند، ولی لزوماًً مطابق آن تصمیم نمی‏گیرند، بلکه مستقلاًً تصمیم نهایی را اتخاذ می‏کنند.

شورای نگهبان

رابطه صمیمانه مؤتلفه با روحانیت سبب شده است با شورای نگهبان نیز روابط خوبی داشته باشد و اصولاً برخی از اعضای سابق شورای نگهبان مانند آیت‌الله امامی کاشانی از دوستان قدیمی افرادی مانند آقای بادامچیان هستند. این دوستی به مبارزات پیش از انقلاب اسلامی برمی‌گردد.(۵)

قوه مقننه

مؤتلفه با وجود سابقه تقریباًً چهل ساله خود هیچ‌گاه در مجلس دارای فراکسیون مستقل نبوده است، بلکه نمایندگان مؤتلفه همراه با نمایندگان جامعه روحانیت مبارز، فراکسیون واحدی را تشکیل می‏دادند(۶) این فراکسیون که در مجالس چهارم و پنجم اکثریت را نمایندگی می‏کرد و بیشتر به نام تشکلهای همسو شناخته می‏شد، در مجلس ششم، تحت عنوان «ائتلاف خط امام و رهبری» نامیده می‏شد(۷) و در اقلیت قرار داشت. اعضای این فراکسیون هر چند که نماینده مستقیم مؤتلفه نیستند، در کل با تفکر مؤتلفه، همسو هستند و در بسیاری از موضع‏گیریها، با مؤتلفه هم‌رأی بودند. در کل، مؤتلفه در مجلس ششم نفوذ چندانی نداشت، اما سطح نفوذ مؤتلفه در قوه مقننه دوره‏های چهارم، پنجم، هفتم، هشتم و نهم مجلس خوب بود؛ زیرا اکثریت با اصولگرایان است.

پی‌نوشت‌ها در دفتر هفته‌نامه موجود است.