نشست سران عرب در جده

 سی و دومین نشست سران عرب در شرایطی برگزار شد که معادلات منطقه‌ای و جهانی وارد روند‌های تازه‌ای شده و به همین دلیل این اجلاس از ابعاد گوناگون مورد توجه ناظران و محافل مختلف قرار گرفته است.
این نشست که روز جمعه ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۲ به میزبانی عربستان سعودی در شهر جدّه برگزار شد با صدور بیانیه‌ای به کار خود پایان داد. مهمترین محور‌های متن بیانیه پایانی نشست سران عرب عبارت است از:
- محوری و مرکزی بودن مسئله فلسطین
- محکوم‌سازی تجاوزات و جنایات رژیم صهیونیستی علیه ملت فلسطین و تاکید بر راه حل عادلانه و فراگیر برای مساله فلسطین در قالب «طرح دو دولت».
- تاکید بر توقف دخالت‌های خارجی در امور داخلی کشور‌های عربی
- استقبال از بازگشت سوریه به شورای اتحادیه عرب و نهاد‌های وابسته
- افزایش تلاش‌های عربی با هدف کمک اعراب به سوریه برای عبور از بحران
- مخالفت با حمایت از تشکیل گروه‌ها و شبه نظامیان مسلح خارج از چارچوب ساختار‌های دولتی
- حمایت از تلاش‌های سازمان ملل و کشور‌های منطقه برای دستیابی به حل سیاسی فراگیر بحران یمن و حمایت از شورای ریاست‌جمهوری یمن (وابسته به ائتلاف سعودی)
- تاکید بر ضرورت آتش‌بس در سودان و مخالفت با هرگونه دخالت خارجی در مسائل این کشور
- درخواست برای انتخاب رئیس‌جمهور لبنان و تشکیل دولت در اسرع وقت
- حمایت از تلاش‌ها برای یکپارچه‌سازی نیرو‌های مسلح لیبی و تثبیت آتش‌بس در این کشور
- استقبال از توافق به دست آمده میان عربستان سعودی و ایران برای فعال‌سازی توافق همکاری امنیتی و اقتصادی فیمابین

نکته قابل توجه درباره برگزاری نشست سران عرب در جده، حضور بشار اسد رئیس‌جمهوری سوریه برای اولین بار پس از دوازده سال بود که تمام نگاه‌ها را به خود معطوف کرده بود. این درحالی بود که کشور‌های عربی با آغاز بحران سوریه در سال ۲۰۱۱ و به راه افتادن جنگ جهانی علیه این کشور از سوی آمریکا و متحدانش، روابط خود را با دمشق قطع کرده و عضویت آن را در اتحادیه عرب تعلیق کردند. عربستان سعودی به عنوان میزبان امروز بشار اسد، تا دیروز در راس کشور‌های عربی بود که به حمایت از تروریست‌ها در جنگ فراگیر علیه حکومت سوریه برخاسته بود.
اما در اثر مقاومت سوریه در برابر این جنگ به لطف حمایت‌های محور مقاومت و شکست محور آمریکا و متحدانش، کشور‌های عربی به نوعی در برابر عمل انجام شده قرار گرفته و به ناچار رسماً با بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و بازپس‌گیری کرسی خود موافقت کردند.
این در حالی است که برخی ناظران بر این باورند که اقدام اعراب در جذب سوریه به آغوش جهان عرب به منظور دور ساختن تدریجی این کشور از محور مقاومت و به ویژه جمهوری اسلامی ایران انجام می‌گیرد؛ زیرا به‌رغم توافق تازه ریاض و تهران، ریشه‌های تضاد بین دو طرف همچنان باقی بوده و عربستان همچنان به عنوان متحد غرب و آمریکا به نقش‌آفرینی در منطقه ادامه خواهد داد.

نکته دیگر در نشست سران عرب، حضور ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهوری اوکراین به عنوان یک میهمان غیرمنتظره بود. زلنسکی هدف خود از این سفر را پیشبرد روابط دوجانبه اوکراین با عربستان سعودی اعلام کرد. اما این حضور با انتقاداتی از سوی رسانه‌های منطقه همراه بود.
این رسانه‌ها تاکید کردند آنچه بن‌سلمان انجام داد به واقعیت موضع بی‌طرفانه اتحادیه عرب در قبال درگیری‌های اوکراین - روسیه و تلاش‌های قبلی آن برای میانجیگری بین دو طرف و حتی به تفاهم‌نامه سفر هیأت عالی‌رتبه عربی سال گذشته به مسکو و کی‌یف و دیدار آن با مقامات دو کشور با هدف سوق دادن دو طرف به مذاکره ضربه خواهد زد.

نکته دیگر آن است که نشست سران عرب بیشتر حالت تشریفاتی دارد، زیرا تصمیم‌های خود را به کشور‌های شرکت‌کننده دیکته نمی‌کند، بلکه هر کشور حق حاکمیت خود را دارد. به عبارتی این نشست یک جنبش دیپلماتیک است که هدف آن دستیابی به تفاهم‌های جمعی است که در خدمت منافع ۲۲ کشور عضو اتحادیه عرب باشد.

در مجموع آن‌گونه که از بند‌های بیانیه پایانی اجلاس سران عرب در جده برمی‌آید محور اصلی این نشست آشتی و صلح بود و عربستان سعودی قصد دارد خود را به عنوان الگویی معرفی کند که با وجود ۹ سال جنگ و خون‌ریزی در برخورد با رقبایش، یک سیاست واقع‌بینانه و مسالمت‌آمیز اتخاذ کرده است. در واقع عربستان سعودی پذیرفت که جنگ و کشمکش بی‌حاصل و پر هزینه بوده و باید با مخالفان خود مذاکره کند و به توافقاتی برسد که دستیابی به آ نها تا همین اواخر ناممکن به نظر می‌رسید.
از سرگیری روابط با جمهوری اسلامی ایران و چراغ سبز به بازگشت سوریه به اتحادیه عرب از جمله اقدامات کلیدی عربستان سعودی در مقطع کنونی است که در صورت تداوم و جدیت از سوی مقامات ریاض، امید می‌رود صلح و آرامش را به منطقه بازگردانده و در عین حال مانع دخالت و جنگ‌افروزی‌های دشمنان در منطقه گردد.

۱۴۰۲/۰۲/۳۰