- صفحه نخست
- |
- استان ها
- |
- بین الملل
- |
- سیاسی
- |
- چند رسانه ای
- |
- اقتصادی
- |
- فرهنگی
- |
- حماسه و جهاد
- |
- صبح صادق
- |
- صدای انقلاب
- |
- محرومیت زدایی
«پيام حسن روحاني، رئيس‌جمهوري اسلامي ايران به امير قطر اعلام شده است». اين خبر، آخرين تحول مهم مربوط به تحولات اخير در منطقه خليج‌فارس است که بر‌اساس آن کشورهاي عربي را به دو گروه تقسيم کرده است. بر‌اساس گزارش وزارت امورخارجه قطر، حسين جابري‌انصاري، معاون عربي و آفريقايي وزارت امورخارجه در ديدار با محمد بن عبدالرحمن آل‌ثاني، وزير امورخارجه قطر، پيام حسن روحاني، رئيس‌جمهوري کشورمان به امير قطر را اعلام کرد. سفر وزير امورخارجه به سه کشور عرب شمال آفريقا از يک‌سو و همچنين سفر معاون وزير امورخارجه به دوحه و ابلاغ پيام حسن روحاني به امير قطر، نشان‌دهنده افزايش تحرکات ديپلماتيک ايران براي پيشبرد منافع خود در جريان بحران بهوجودآمده عربي است.
سفر ظريف را بايد در‌اين‌راستا تحليل کرد که از ديد ايران، تحولات منطقه، لزوم همبستگي هر چه بيشتر کشورهاي اسلامي را طلب مي‌کند و جمهوري اسلامي ايران معتقد است کشورهاي مسلمان بايد اتحاد و همگرايي بيشتري در مقابل بدخواهان و تفرقه‌افکنان داشته باشند. سخنگوي دستگاه ديپلماسي نيز سفر معاون عربي و آفريقايی وزير امورخارجه به دوحه را در ادامه رايزني‌هاي قبلي، با مقامات قطري درمورد مسائل دوجانبه و برخي تحولات منطقه و بحث و تبادل‌نظر در اين رابطه ارزيابي کرد. بهرام قاسمي با بيان اينکه جمهوري اسلامي ايران همواره در جهت همبستگي اسلامي و وحدت جهان اسلام تلاش و به حفظ صلح، ثبات و امنيت منطقه کمک کرده، تصريح کرد: اين سفر در همين چارچوب و در ادامه رايزني‌هاي قبلي با دولت قطر انجام شده است.
ايران هرچند به کرات اعلام کرده که خواهان حل‌وفصل مشکلات و چالش‌هاي بهوجودآمده از راه گفت‌وگو است و منطق نيز ايجاب مي‌کند جمهوري اسلامي ايران به دليل منافع خود، خواهان نظم و امنيت در منطقه خليج‌فارس باشد اما از روزي که بحران بين دوحه و رياض به‌وجود آمد، بسياري از ناظران، اين موضوع را رقابتي ديگر بين تهران و رياض ارزيابي کردند. ناظران، تلاش ايران براي ازمحاصره‌بيرون‌آوردن قطر در منطقه (که از سوي عربستان، بحرين و امارات متحده‌عربي صورت گرفته و تمامي راه‌هاي زميني، دريايي و هوايي قطر را مسدود کرده است) و همچنين ارسال مواد غذايي به اين کشور را اقدامي اساسي براي جلوگيري از بحران در قطر تفسير کرده‌اند.
رويکرد ايران در قبال بحران رياض- دوحه
مقامات ايران از همان ابتداي بحران، مذاکره و گفت‌وگو را يگانه‌راه‌حل برون‌رفت از چالش پيش‌آمده ارزيابي کردند. محمدجواد ظريف، وزير امورخارجه ايران، اخيرا در رابطه با بحران بهوجودآمده بين دوحه و رياض گفته است: «امروز در محافل جهان، مشکلات بدون راه‌حل نيستند. اگر درپي آن باشيم که از طريق زيان‌رساندن به ديگري به سودي برسيم، همگان زيان‌کار خواهيم بود و اين درسي آزموده‌شده است. به‌همين‌دليل از همه همسايگانمان در منطقه مي‌خواهيم باوجود مشکلاتي که ميان ما و بسياري از آنها وجود دارد براي حل اختلافاتشان به گفت‌وگو روي بياورند و درپي حذف ديگري نباشند. اين راه، کليد حل مشکلات در منطقه است. براين‌باور نيستيم که محاصره، تحريم، تهديد و مجازات در گذشته موفق بوده زيرا تلاش براي شکستن اراده ملت‌ها غالبا سبب تقويت اراده آنان مي‌شود.» البته بايد اين نکته را نيز مدنظر قرار داد که تأکيد ايران بر گفت‌وگو و مذاکره بر اين امر مبتني بوده که تهران تصميم گرفته رويکرد سعودي و متحدانش را در قبال دوحه مورد انتقاد قرار دهد.
در سوي ديگر اما جمهوري اسلامي ايران به‌خوبي مي‌داند که بحران پيش‌آمده ميان عربستان و قطر ممکن است پيامدهاي ناگواري براي منطقه خليج‌فارس به‌دنبال داشته باشد و اساسا قطر در سال‌هاي گذشته باوجود اختلاف‌نظرات ميان دوحه و رياض در بحران‌هاي منطقه با عربستان همکاري‌هاي تنگاتنگي داشته است. به‌همين‌دليل تلاش مي‌کند رويکردهايي را درپيش گيرد که باعث تنش و درگيري بيشتر در منطقه نشود؛ البته ايران در کنار ترکيه سعي دارد مانع از فشار بيش از اندازه اعراب به قطر شود، هرچند ميان رويکردهاي تهران و آنکارا در‌اين‌زمينه تفاوت وجود دارد. ترکيه سعي مي‌کند فضا را ميان عربستان و قطر ملتهب کند، درصورتي‌که تهران در تلاش است اتفاق ناگواري همچون جنگ يا افزايش تنش‌ها در منطقه رخ ندهد.
باوجود تلاش ايران براي جلوگيري از تنش بين رياض و دوحه اما واقعيت اين است که اختلاف بين اين دو کشور عربي به نفع ايران بوده و اين امر را نمي‌توان کتمان کرد. عربستان در اولويتش براي مهار ايران مجبور بود با قطر و ترکيه که حامي اصلي اخوانند رابطه داشته باشند اما اين ائتلاف متزلزلي که شامل گروه‌هاي ضداخوان و حامي اخوان در منطقه بود، پايدار نماند. قطع روابط با قطر، بخشي از سياست مبارزه با ايران بوده که فاقد واقع‌گرايي لازم است.
پايگاه المانيتور، ضمن تحليلي بر موضوع ايران در بحران بهوجودآمده، معتقد است تهران از عدم تمرکز عربستان بر منطقه خوشحال است اما اينکه چرا خواستار برقراري گفت‌وگو براي حل بحران قطر است را به چند انگيزه مرتبط مي‌داند؛ اول اينکه نشانه‌هايي از تشديد تنش‌هاي قطر و عربستان وجود دارد و ايران نمي‌تواند با يک تنش همه‌جانبه در خليج‌فارس روبه‌رو باشد. درواقع، ادامه تنش‌ها امنيت ملي ايران را به خطر خواهد انداخت. ايران به يک ثبات نسبي به‌ويژه در دوره ترامپ نياز دارد.
دوم اينکه ايران با درخواست ايجاد ديالوگ در منطقه سعي دارد تلاش‌هاي عربستان براي ايجاد يک اجماع ضدايراني را از بين ببرد.
سوم اينکه ايران نمي‌خواهد خطر کند و خود را به‌عنوان يک قدرت در تنش‌هاي منطقه‌اي و ثبات منطقه‌اي معرفي کند. سعودي‌ها سعي کردند تصويري تنش‌زا از ايران در منطقه ايجاد کنند. عدم موضع‌گيري در دوگانه سعودي - قطر براي ايران مي‌تواند اين تصوير را از بين برده و در عضو موضع‌گيري به نفع يکي از اين دو مي‌تواند اين تصوير را تحکيم کند.
چهارم اينکه ايران از اختلاف بين کشورهاي عضو شوراي همکاري سود مي‌برد بدون اينکه بخواهد جانب يکي از گروه‌هاي اختلاف را بگيرد و تجربه گذشته نشان داده که سياست‌گذاران ايراني هر زمان طرف يکي را گرفته‌اند همه‌چيز پيچيده‌تر شده است.
اهميت قطر براي ايران
ايران و قطر همواره در تاريخ، روابط فرهنگي، سياسي و اقتصادي مثبتي داشته‌اند و همواره روابط دو کشور بر‌اساس تعامل متقابل بوده است. به‌تازگی و پس از آنکه روابط قطر با کشورهاي عربستان‌سعودي، امارات و بحرين رو به تنش گذاشت، جمهوري اسلامي ايران ازجمله کشورهايي بود که در راستاي نيازها و درخواست‌هاي قطر به اين کشور کمک اقتصادي و غذايي داشته است. امير قطر در يک ماه اخير نسبت به سياست‌هاي عربستان و برخي ديگر از کشورهاي منطقه انتقاد داشته و بر نقش ايران در تحولات منطقه تأکيد داشته است. کارشناسان معتقدند قطر از سال‌ها پيش همواره سعي کرده ديدگاه ساير کشورهاي حوزه خليج‌فارس را نسبت به ايران تعديل کند زيرا با ايران يکسري اشتراکات اقتصادي در حوزه انرژي دارد. بر‌اساس اين ديدگاه، ديدگاه‌هاي تهران و آنکارا به مسئله قطر با يکديگر تلاقي و تفاوت دارد و ترکيه سعي مي‌کند فضا را ميان عربستان و قطر ملتهب کند، درصورتي‌که تهران در تلاش است اتفاق ناگواري همچون جنگ يا افزايش تنش‌ها در منطقه رخ ندهد.
تلاش بي‌فرجام ترامپ براي اتحاد اعراب عليه ايران
سفر چندي پيش دونالد ترامپ به عربستان و ديدار او با سران عرب را برخي مقامات واشنگتن اتحاد بي‌سابقه جهان اسلام عليه ايران ارزيابي کردند اما اين امر ديري نپاييد و فقط دو هفته بعد از سفر ترامپ به رياض بود که ادعاي مقامات کاخ سفيد، نادرست از آب درآمد. عربستان‌سعودي و چهار کشور هم‌پيمان اين کشور، روابط اقتصادي و ديپلماتيکشان را با قطر قطع و سعودي‌ها و متحدانشان در خليج‌فارس قطر را به حمايت مالي از تروريسم و تضعيف تلاش اعراب براي انزواي ايران متهم کردند.
سعودي‌ها در کنار مصر و امارات، حمايت‌هاي بي‌سابقه تسليحاتي از ترامپ دريافت کرده‌اند.
حضور اخير ترامپ در منطقه نه‌تنها جهان اسلام يا حتي جهان اهل تسنن را متحد نکرده بلکه ائتلاف‌هاي سابق را نيز از هم پاشيده است. رؤياي عربستان براي اتحاد جهان اسلام عليه ايران در معرض خطر قرار گرفته و برخي متحدان آنها نگران کودتاي سعودي در قطر و دامن‌زدن به تنش‌ها با قطر هستند. ترامپ در سخنراني خود در رياض، ايران را به شعله‌ورکردن آتش فرقه‌گرايي در منطقه متهم کرد و گفت تا زماني که ايران تصميم بگيرد به يکي از شرکاي ما در حفظ صلح تبديل شود همه ملت‌ها بايد با هم کار کنند تا ايران را منزوي کنند.
به‌هرحال، ايران تلاش دارد با بهره‌گيري از رويکردي منطقي به سمتي سير کند تا ضمن جلوگيري از تنش در منطقه خليج‌فارس، بيشترين منفعت را نيز از بحران بهوجودآمده بين اعراب ببرد. بااين‌حال، حفظ مواضع محافظه‌کارانه مبتني‌بر مذاکره از سوي ايران شايد در بلندمدت به‌ويژه با توجه به شکاف ايجادشده در کشورهاي عضو شوراي همکاري خليج‌فارس به نفع ايران نباشد و شايد به‌همين‌دليل باشد که از يک طرف ظريف عازم شمال آفريقا مي‌شود و از طرف ديگر معاونش راهي دوحه تا پيام رئيس‌جمهوري ايران را ابلاغ کند.
ترديدي نيست که شکاف حاميان و مخالفان اخوان در منطقه به نفع ايران است و عربستان سعي داشت از چنين اختلافي با اولويت‌قراردادن ايران به‌عنوان تهديد اصلي جلوگيري کند. قطر و ترکيه برخلاف امارات و مصر در‌اين‌زمينه موضع مشابهي دارند. حرکت سعودي عليه قطر به وضوح حرکتي عليه کمپين ضدايراني است که قبلا در منطقه ايجاد کرده بود.
http://vaghayedaily.ir/fa/News/75657
ش.د9600955
