- صفحه نخست
- |
- استان ها
- |
- بین الملل
- |
- سیاسی
- |
- چند رسانه ای
- |
- اقتصادی
- |
- فرهنگی
- |
- حماسه و جهاد
- |
- صبح صادق
- |
- صدای انقلاب
- |
- محرومیت زدایی
هر سال در آستانه برگزاري بزرگ‌ترين كنگره سياسي‌ـ عبادي مسلمين، يعني «حج»، سؤالاتي درباره جايگاه «برائت از مشركين در حج» در محافل و رسانه‌ها مطرح مي‌شود؛ سؤالاتي از قبيل
1ـ فلسفه برائت چيست؟
2ـ آيا برائت چون محل اختلاف فرقه‌هاي اسلامي است، برگزاري مراسم برائت ضرورت دارد؟
3ـ آيا با نگاه شيعه مي‌توان از برائت عدول كرد؟
در پاسخ به پرسش‌هاي مذكور و ديگر پرسش‌هاي مشابه، از منظر اسلام ناب محمدي(ص) بايد گفت برائت از مشركين در حج، بخش مهمي از مراسم حج به شمار مي‌آيد؛ به گونه‌اي كه اساساً حج بدون برائت، كامل نبوده و با حج ابراهيمي فاصله معناداري دارد. اين ديدگاه، مستند به آيات الهي، سيره و سنت تمامي انبياي الهي و سيره ائمه معصوم(ع) است؛ اما در برابر اين ديدگاه، مخالفان برپايي مراسم برائت از مشركين در حج را به دلايل زير رد مي‌كنند:
الف‌ـ مراسم برائت از مشركين در حج، به زمان پيامبر(ص) اختصاص داشته و در عصر كنوني موضوعيت ندارد.
ب‌ـ سيره پيامبر(ص) در مراسم حج جز تلبيه و نيايش نبوده است.
ج‌ـ برائت در حج و شعار دادن بر ضد دشمنان از مصداق‌هاي جدال در حج به شمار مي‌رود و با روح حج و اهداف آن سازگار نيست؛ چرا كه طبق آيه شريفه «و لا جدال في‌الحج» اين امور نهي شده است.
تا پيش از انقلاب اسلامي، برائت از مشركين يك بخش فراموش شده در «حج» بود. حضرت امام خميني(ره) اين سنت الهي را احيا كردند. امام راحل و عظيم‌الشأن معتقد بودند، حج بدون برائت از مشركين، ناقص و بي‌ارزش است. در ديدگاه رهبر كبير انقلاب اسلامي، اساساً حج بيبرائت حج نيست. بنا بر اين ديدگاه، تحت هيچ شرايطي نبايد از برائت عدول كرد و با بهانه‌هاي واهي آن را ترك نمود. برائت از مشركان در لغت، به معناي بيزاري جستن از اهل شرك است و در اصطلاح امروزي، به مراسمي گفته مي‌شود كه با عنوان «مراسم برائت از مشركين» در ايام حج در مكه برگزار مي‌شود. شروع اين مراسم به سال 1358 و اولين سال اعزام حاجيان ايراني پس از پيروزي شكوهمند انقلاب اسلامي به سرزمين وحي برمي‌گردد. در آن سال ايراني‌ها بر اساس آموزه‌هاي اسلام سياسي و انديشه‌هاي حضرت امام خميني(ره) كه بر جنبه‌هاي سياسي حج تأكيد داشتند، با برپايي راه‌پيمايي در مكه و سر دادن شعارهايي عليه شرك و طاغوت‌هاي زمان، از دشمنان اسلام و مسلمين اعلام انزجار و برائت كردند.
مبناي اصلي مراسم برائت از مشركين، دو فريضه تولي و تبري است. برائت از مشركين مبناي قرآني دارد و در آياتي از قرآن، بر دشمني با دشمنان خدا، در كنار دوستي با دوستان خدا تأكيد شده است. آيه برائت و آيات متعدد ديگري در قرآن وجود دارد كه مسلمانان و مؤمنان را به برائت و بيزاري جستن از كفار امر كرده و آن را از ضروريات دانسته است. در آيات شريفه 1 تا 3 سوره توبه آمده است: «براءه من الله و رسوله الي الذين عاهدتم من المشركين... انَّ الله بريء من المشركين و رسوله...».
با توجه به اين آيات، سال نهم هجري قمري سال برائت نام گرفت و بر پايه ابلاغيه برائت، ورود مشركان به مسجدالحرام ممنوع شد. نكته بسيار مهم آن است كه بر اساس آيات قرآن، برائت از مشركان سيره پيامبران الهي بوده است.
مبارزه با شرك و مظاهر بت‌پرستي و برائت از آنان از زمان حضرت نوح(ع)(نوح/ 28-1) آغاز شد و بعدها در زمان حضرت ابراهيم(ع) هم طبق آيه شريفه 4 سوره ممتحنه ادامه يافت. برائت از مشركين در تفكر توحيدي و جهان‌بيني الهي ريشه دارد. تمامي انبياي الهي يك پيام داشته و آن، اينكه انسان‌ها را امر به عبوديت الهي و اجتناب از طاغوت كرده‌اند. در دين مبين اسلام، اساساً پيروان واقعي پيامبر كساني هستند كه دو صفت ممتاز و برجسته دارند: «محمد رسول الله و الذين معه اشداءُ علي الكفار رحماءُ بينهم...»؛ شديد بودن در برابر كفار و بيزاري جستن از آنان، ميزان تبعيت از رسول خدا را نشان مي‌دهد. در روايات شيعه هم تصريح شده است ماهيت دين، جز حب و بغض در راه خدا نيست. امامان شيعه بارها بر اهميت برائت از دشمنان خدا در كنار دوستي با اولياي او تأكيد كرده‌اند. بخشي از معارف شيعه كه در ادعيه و زيارات آمده، بر همين نكته تأكيد دارد. در زيارت عاشورا آمده است: «... و اليك بموالاتك و بالبرائه ممن قاتلك و نصب لك الحرب و بالبرائه ممن اسّس اساس الظلم و الجور عليكم و ابرءُ الي الله و الي رسوله...» بنابراين وقتي مسلمانان براي برپايي مراسم حج از اقصي نقاط جهان گرد هم جمع مي‌شوند، بايد از دشمنان خدا و دشمنان دين خدا و دشمنان خود اعلام برائت كنند. اهميت اعلام برائت از مشركين در زمان كنوني بر كسي پوشيده نيست. در شرايطي كه آمريكايي‌ها، صهيونيست‌ها و منافقان جهان اسلام براي نابودي مسلمانان دست در دست هم داده، بديهي است كه بايد در كنگره عظيم حج، مسلمانان در صفوفي متحد و منسجم از اين دشمنان اعلام برائت كنند. حضرت امام خميني(ره) در دوره پس از انقلاب اسلامي، همه ساله در پيام به حجاج بيت‌الله‌الحرام، تأكيد خاصي بر موضوع برائت از مشركين داشتند. ايشان در يكي از اين پيام‌ها مي‌نويسند: «كوتاه سخن آنكه حاجي بايد بر گرد محور توحيد بگردد و از تمام مشركين و بت‌ها و استكبار برائت جويد و زير بار هيچ كس جز خدا نرود و نشان دهد كه از مبارزه خسته نشده است.» از ديدگاه امام(ره) روح حج تحرك و قيام است و حاجي بايد برائت خود را از مشركين و بت‌‌هاي نوين اعلام كند و اهميت اين موضوع از نظر فقهي از ديدگاه آن عزيز سفر كرده به گونه‌اي است كه مي‌فرمايند: «حج بي‌روح و بي‌تحرك و قيام، حج بيبرائت، حج بي‌وحدت و حجي كه از آن هدم كفر و شرك برنيايد، حج نيست.»
رهبر معظم انقلاب نسبت به موضوع برائت از مشركين در مراسم حج ديدگاهي كاملاً مشابه ديدگاه حضرت امام(ره) دارند. در سي سال گذشته در همه پيام‌هاي معظم‌له به حجاج بيت‌الله‌الحرام اين موضوع از برجستگي خاصي برخوردار است. ايشان در ديدار با كارگزاران حج در سال جاري به ابعاد سياسي حج اشاره كرده و مي‌فرمايند: «اينكه برخي مي‌گويند حج را سياسي نكنيد، سخن نادرستي است، زيرا ابعاد سياسي حج، مطابق با خواسته و دستورات اسلام است.» رهبر معظم انقلاب در اين ديدار مصاديق بُعد سياسي حج را اين‌گونه توضيح مي‌دهند: «وحدت، حمايت از مظلومين همچون ملت فلسطين و مردم يمن، و يا برائت از مشركين، همه امور سياسي و مطابق تعاليم اسلام هستند؛ بنابراين ابعاد سياسي حج همان تكليف ديني و عبادت است.» ايشان به صورت خاص موضوع برائت از مشركين را اين‌گونه مورد تأكيد قرار مي‌دهند: «برائت از مشركين يك فريضه اسلامي و يك كار لازم است و به همين دليل ما اصرار داريم كه اين موضوع هر سال، به بهترين وجه انجام شود.»
بنا بر آنچه آمد، نمي‌توان به دلايل واهي مراسم اعلام برائت از مشركين را از حج حذف كرد. حذف برائت از مشركين، گرفتن روح حج و تهي كردن آن از محتواست. حج بايد حج ابراهيمي باشد و برائت از مشركين، از ويژگي‌هاي يك حج ابراهيمي است.
