ابعاد اقدام گوترش در استناد به ماده ۹۹

بیش از دو ماه از جنگ رژیم صهیونیستی علیه باریکه غزه می‌گذرد. هنوز نشانه‌ای دال بر پایان جنایت صهیونیست‌ها علیه غزه دیده نمی‌شود. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در اقدامی کم‌سابقه با استناد به ماده ۹۹ منشور و در نامه‌ای به شورای امنیت، وضعیت در غزه را تهدیدکننده صلح و امنیت بین‌المللی تشخیص داده است. ابعاد مختلف اقدام گوترش، موضوع این نوشتار کوتاه است.

به طور کلی، اقدام گوترش در استناد به ماده ۹۹ منشور ملل متحد درباره غزه را می‌توان از سه بعد چرایی، هدف و پیامد بررسی کرد.

۱. چرایی اقدام
اقدام آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در استناد به ماده ۹۹، اقدامی کم‌سابقه است، زیرا آخرین بار در سال ۱۹۸۹ و در جنگ داخلی لبنان از این ماده استفاده شد و طی ۳۳ سال گذشته با وجود بحران‌های بزرگی که در نظام جهانی رخ داد، اما این ماده مورد استفاده هیچ دبیرکلی قرار نگرفت. بنابراین، از این جهت اقدام گوترش مهم است و پرسش درباره چرایی این اقدام را برجسته‌تر می‌سازد. واقعیت این است که آمار‌ها درباره جنگ غزه به وضوح سخن می‌گویند و دلالت بر ارتکاب رژیم صهیونیستی به جنایت‌های چهارگانه تصریح شده در دیوان کیفری بین‌المللی یعنی نسل‌کشی، جنایت علیه بشریت، جنایت علیه صلح و جنایت جنگی است. مطابق آخرین آمار اعلام شده از سوی وزارت بهداشت غزه، بیش از ۱۷ هزار و ۵۰۰ نفر در غزه به شهادت رسیده و بیش از ۴۶ هزار نفر نیز زخمی شده‌اند که ۷۰ درصد آن‌ها زن و کودک هستند. به گفته سخنگوی وزارت بهداشت غزه، در غزه مکان امنی وجود ندارد و صهیونیست‌ها همه جا را بمباران می‌کنند. غزه همچنان در محاصره کامل قرار دارد، دسترسی به سوخت، آذوقه، کالا‌های اساسی، برق و حتی وسایل پزشکی و درمانی امکان‌پذیر نیست. شروع زمستان نیز توانایی‌های مقابله‌ای زنان و کودکان را به پایین‌ترین سطح می‌رساند. با توجه به این آمارها، آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد به ماده ۹۹ منشور ملل متحد استناد کرده و در نامه به «خوزه خاویر لوپز دومینگِز»، رئیس شورای امنیت، عنوان کرد «فروپاشی کامل نظم عمومی» در نوار غزه ارسال کمک‌های بشردوستانه حتی به صورت محدود را «غیرممکن» خواهد کرد.

۲. اهداف اقدام
به نظر می‌رسد گوترش در استناد به ماده ۹۹ منشور ملل متحد دو هدف اصلی داشته است. اول اینکه از فروپاشی کامل نظم عمومی در غزه جلوگیری کند. دوم اینکه از فروپاشی کامل «اعتبار» سازمان تحت امرش یعنی سازمان ملل متحد نیز جلوگیری کند. با وجود اینکه، جنایت‌های رژیم صهیونیستی در غزه مصداق بارز نسل‌کشی است، اما سازمان ملل متحد نه تنها تاکنون برای متوقف کردن این جنگ موفقیتی نداشته بلکه حتی سه عضو دائم این شورا یعنی آمریکا، بریتانیا و فرانسه رسماً و آشکارا هم در کلام و هم در عمل از جنایت‌های رژیم صهیونیستی علیه غزه حمایت کرده‌اند. شورای امنیت سازمان ملل متحد پس از چهار تلاش ناموفق سرانجام در ۱۵ نوامبر طی قطعنامه‌ای خواستار «وقفه‌های بشردوستانه فوری و طولانی» در غزه شد. ایالات متحده به این قعطنامه رای منفی داد. «لیندا توماس گرینفیلد»، نماینده ایالات متحده در سازمان ملل، علت وتوی آمریکا را اینگونه توجیه کرد که «این قطعنامه به حق دفاع از خود اسرائیل اشاره نکرده است.» آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد اگرچه تاکنون در چند نوبت جنایت‌های صهیونیست‌ها را محکوم کرده و خواستار توقف آن شده است، اما درخواست‌های دبیرکل سازمان ملل متحد راه به جایی نبرده و جنایت علیه غزه همچنان ادامه دارد و آمریکا نیز همچنان با وجود تلاش‌های گسترده‌ای که متحدان عربی‌اش برای متقاعد کردن انجام دادند، به وتو هر گونه قطعنامه‌ای در خصوص پایان دادن به جنگ غزه ادامه می‌دهد.

۳. پیامد‌های اقدام گوترش
اگر چه آمریکا قطعنامه پیشنهادی را در شورای امنیت وتو کرد، اما اقدام گوترش در استناد به ماده ۹۹ منشور ملل متحد پیامد‌های مهمی دارد. نخستین پیامد این است که به افکار عمومی جهان ثابت می‌کند، آمریکا شریک رژیم صهیونیستی در جنایت علیه غزه است و مانع بزرگ تلاش‌های جهانی برای پایان دادن به جنگ غزه نیز است. پیامد دیگر این است که موضع‌گیری ارشدترین مقام سازمان ملل متحد حتی اگر اقدامی نمادین باشد، می‌تواند به افزایش فشار جهانی بر صهیونیست‌ها برای پایان دادن به جنایت‌ها علیه غزه شود. پیامد دیگر نیز این است که مظلومیت مردم غزه را نشان می‌دهد و حاکی از این است که روایت صهیونیست‌ها از جنگ غزه حتی برای دبیرکل اروپایی سازمان ملل متحد نیز قابل پذیرش نبوده است.

نتیجه
به نظر می‌رسد آنتونیو گوترش که از سال ۲۰۱۷ تاکنون یعنی برای مدت حدود ۷ سال دبیرکل سازمان ملل متحد است بیش از هر زمان دیگری از این سازمان و رکن مهم آن، شورای امنیت، برای ایجاد، حفظ و گسترش صلح جهانی ناامید شده است. گوترش با استناد به ماده ۹۹ منشور ملل سعی کرد سازمان ملل و شورای امنیت آن را از بی‌اعتبار شدن نجات دهد، اما باز هم آمریکا با استفاده ابزاری از حق وتو، مانع تحقق این امر شد تا هم غزه به سمت وخیم‌ترین شرایط ممکن حرکت کند و هم فاصله بسیار زیاد سازمان ملل از کارکرد اصلی‌اش و درگیر شدن آن با منافع قدرت‌های غربی اثبات شود.