هفته گذشته فوتبال کشور باز هم شاهد حاشیه‌های زننده و زشتی بود. در جریان مسابقه میان تراکتورسازی تبریز و پرسپولیس تهران، با برنامه‌ریزی قبلی، گروهی صحنه‌های بسیار ناخوشایندی به وجود آوردند. فحاشی‌های رکیک، توهین خانوادگی، تحقیر و نیز بی‌احترامی به پرچم کشور از‌جمله حواشی پیش‌آمده بود که صحنه‌های شرم‌آوری را در ورزشگاه ساخت.

تصاویر ویدئویی فراوانی از این حوادث بسیار زشت و شرم‌آور در فضای مجازی منتشر شد. پس از این رویدادهای غیراخلاقی و هشداردهنده، برخی از مسئولان ورزشی کشور فقط به بررسی موضوع و جریمه احتمالی تیم‌های خاطی اکتفا کردند. شاید اگر سال‌ها پیش درباره چنین اقدامات نفرت‌برانگیزی در فوتبال تصمیم‌گیری می‌شد و قوانین سخت‌گیرانه فیفا در‌باره چنین تخلفاتی اعمال می‌شد و زد‌و‌بندهای خارج از محیط ورزشی و سیاسی اجازه می‌داد، شاهد این رویدادهای تیره‌وتار ضد‌ ورزشی در ورزشگاه‌های کشور نبودیم.

1- اخلاق‌گریزی در فوتبال، تاریخی هم‌پای ظهور این رشته ورزشی دارد. مقابله با بی اخلاقی در فوتبال نیز دارای مقررات و قوانین سخت‌گیرانه‌ای است. متأسفانه در‌این‌باره فدراسیون فوتبال در 14 سال گذشته به وظایف خود به درستی و با دقت و وسواس عمل نکرده است. اما نوع دیگری از  اخلاق‌گریزی در فوتبال ظهور کرده که حاوی مباحث ناخوشایند نژادی، تباری و قومی است که مخاطرات بسیار بیشتری دارد و می‌تواند هزینه‌هایی دوچندان در پی داشته باشد. مثلا در این زمینه در سطح بین‌المللی می‌توان به مسابقه فوتبال بین دو تیم «دینامو زاگرب» و «ستاره سرخ بلگراد» (۱۳ می‌۱۹۹۰) اشاره کرد که حواشی بازی در نهایت آغاز جنگ‌های خونین داخلی یوگسلاوی را رقم زد.

بی‌تفاوتی نظام حاکم بر یوگسلاوی و چشم‌بستن تعمدی بر حواشی بازی‌های ورزشی با رویکرد قوم‌گرایانه در نهایت به جنگ داخلی بسیار خونینی ختم شد که یکی از بزرگ‌ترین نسل‌کشی‌های تاریخ معاصر در بوسنی‌و‌هرزگوین را رقم زد. نمونه دیگری از این رفتارهای نامطلوب قوم‌گرایانه، در جریان مسابقه دو تیم بزرگ آفریقای جنوبی، اورلاندو پایرتس (Orlando Pirates) و کایزر چیفس (Kaizer Chiefs)، روی داد که ده‌ها نفر تلفات در پی داشت و سرآغاز تنش دیگری در این کشور مهم آفریقایی شد. نمونه‌های دیگری از این درگیری‌ها و تنش‌ها در عراق ‌یا در اسکاتلند روی داده است. بد نیست اشاره شود که در آبان‌ 1398 یک پارچه‌نوشته در ورزشگاه یادگار امام تبریز که به یوگسلاوی اشاره داشت، برافراشته شد که متأسفانه تا امروز مسئولان امر استانی و کشوری و فدراسیون فوتبال و ورزش کشور درباره اینکه چه کسانی این اقدام را سازماندهی کرده بودند، سکوت کرده و هویت و مشخصات این افراد را اعلام نکردند و مشخص نشد آیا چنین اقدام ناخوشایندی سازمان‌دهی‌شده بود یا خیر و آیا برخوردی با آنها انجام شد‌؟

2- اگر رفتار‌های قوم‌گرایانه ‌مهار نشود، در قالب‌های دیگری ‌خود را نمایان می‌کند و به دیگر مناطق نیز سرایت می‌کند. ابتدا باید با یک بررسی عمیق و همه‌جانبه، به شناسایی ریشه‌های رفتارهای منفی قوم‌گرایانه در فوتبال پرداخت و سپس ابعاد، جوانب و عوامل مؤثر در بروز این پدیده و سازمان‌دهندگان آن را شناخت. سرآغاز ظهور افراطی‌گری قومی در فوتبال کشور به سال 1388 بر‌می‌گردد. در آن دوره برخی بر آن بودند تا با گسترش قوم‌گرایی در فضاهای ورزشی، به اهداف سیاسی خود برسند. اینکه در آن دوره مالکان و مدیران باشگاه تراکتورسازی چه مواجهه‌ای با اخلاق‌‌گریزی‌های قوم‌گرایانه در حاشیه مسابقات این تیم داشتند، نیازمند بررسی عمیق و همه‌جانبه‌‌ است. در سال‌های بعد، این پدیده دوباره گاه‌و‌بیگاه در حاشیه مسابقات فوتبال این تیم روی داد، اما مشخص نیست چرا فدراسیون فوتبال و مسئولان کشوری و استانی درباره این رویدادهای حساسیت‌برانگیز، با بررسی عمیق و چند‌جانبه، چاره‌جویی نکردند و به بررسی ریشه‌ای نپرداختند و از مقررات موجود برای مواجهه با موضوع طفره رفتند. اگر هم مقررات موجود جوابگو نبود، چرا با تدوین مقررات جدید به مقابله با این پدیده مخاطره‌انگیز نپرداختند؟

آیا این دوره طولانی، یعنی از سال 1388، بررسی شد تا مشخص شود چه کسانی سازمان‌دهنده این تحرکات هستند؟ نقش برخی نمایندگان مجلس و شورا و نیز رسانه‌های محلی از‌جمله صداو‌سیمای محلی، در تحریک هیجانات محلی چیست؟ نقش مسئولان تیم در جلب همکاری گروهی برای لیدری تیم بدون آموزش‌های لازم یا طراحی شعارهای جذاب اما هم‌گرایانه چیست؟ نقش و سهم مسئولان محلی در رده‌های مختلف در‌این‌باره چیست؟ در این زمینه پیشنهاد می‌کنم یک نظرسنجی در سطح شهر تبریز انجام شود و از شهروندان تبریزی پرسیده ‌شود‌ چه کسانی طراح چنین فعالیت‌های مخرب قوم‌گرایانه‌ای هستند؟ احتمالا نتایج خیلی‌ها را شگفت‌زده خواهد کرد! در بررسی‌های میدانی راقم این سطور در تبریز و در گفت‌وگو با بسیاری از شهروندان در نقاط مختلف شهر، بسیاری معتقدند دست‌هایی در فضای رسمی در کار است. این فرضیه، جدا‌ از آنکه دقیق و درست است یا خیر، حاوی یک نکته اساسی است؛ اینکه تلقی افکار عمومی آن است که دولت به معنای عام کلمه، به وظایف خود در‌این‌باره به درستی عمل نکرده است. حتی برخی از شهروندان تبریزی می‌گفتند کار تحریک هر دو سوی میدان از یک جا سرچشمه می‌گیرد؛ یعنی گروهی سازمان‌یافته ابتدا در قالب هواداری تیم رقیب اقدام تحریک‌آمیزی یا شعار‌ و توهینی را سازمان‌دهی می‌کنند و سپس برای مقابله ظاهری با آن توهین، همین گروه سازمان‌یافته از طریق هواداری تیم به‌ظاهر خودی اقدام به واکنش می‌کنند؛ یعنی هر دو گروه تحریک‌کننده از یک سرچشمه آب می‌خورند. اگر چنین ادعایی ‌درست باشد، نشان از سازمان‌یافتگی جدی ماجرا دارد. چند سال قبل با رئیس فدراسیون فوتبال، آقای تاج، در‌این‌باره صحبت مفصلی داشتم. جدا از بی‌انگیزه‌بودن او برای مواجهه با این پدیده زشت، تاج از فشارهای برخی نیروهای سیاسی در حمایت از این تیم سخن گفت. 

در جلسه‌ای هم در کمیته ملی المپیک و نیز در وزارت ورزش، در‌این‌باره با مسئولان عالی‌رتبه مشاوره داشتم. با مدیران سابق باشگاه تراکتور نیز بارها گفت‌وگو کرده‌ام. در این گفت‌وگوها به این نتیجه رسیدم که گویا اراده‌ای در نظام اجرایی و مدیریت ورزشی برای مواجهه با این پدیده مخرب وجود ندارد. یکی از افرادی که در این جلسات بود، مدعی بود وقتی پای رانت کلان در میان باشد و بدهکاران بزرگ بانکی در فوتبال سرمایه‌گذاری ‌‌ و آن را مدیریت می‌کنند و با زد‌و‌بندهای عجیب و غریب از تعقیب قانونی معاف و حاشیه امنی برای خود دست و پا کرده‌اند، از فوتبال و هیجان جوانان نه برای اهداف ورزشی، بلکه برای اعمال فشار و پیشبرد منافع استفاده می‌کنند. در نتیجه نه‌تنها از تعقیب قانونی این افراد خبری نیست، بلکه همیشه طلبکار‌ند و با طلبکاری در حال فضا‌سازی و جنجال هستند. در این جلسات حتی گفته می‌شود برخی مدیران استان و نیز برخی مسئولان اجرایی کشور، نه‌تنها مانع برخورد نهادهای قانونی مانند فدراسیون فوتبال با این موضوع هستند، بلکه خود نقشی در این فضا‌سازی‌ها بر عهده دارند. آیا کمیته تحقیق و تفحصی درباره ریشه‌یابی و بررسی ابعاد این موضوعات شکل می‌گیرد و به ملت ایران در این خصوص گزارش می‌دهد؟ همچنین در این گزارش باید مشخص شود باشگاه‌ها و دست‌اندرکاران آنها چه نقشی در این موضوع دارند؟ چه وظایفی دارند و آیا از آموزش‌های لازم و حتی صلاحیت لازم برای مدیریت این‌دست از موضوعات برخوردارند یا خیر ؟

3- بی‌اخلاقی سازمان‌یافته در ورزش کشور روز به روز ابعاد مخاطره‌انگیزی به خود می‌گیرد. هفته گذشته هم در حاشیه مسابقه فوتبال پرسپولیس و تراکتورسازی توسط هواداران هر دو تیم و هم در حاشیه مسابقه والیبال در ارومیه، پرده‌هایی از این نوع اقدامات ناخوشایند ظهور و بروز کرد. بی‌هیچ توجیهی مسئولان فدراسیون فوتبال و نیز فدراسیون والیبال باید ضمن بررسی دقیق تمام جزئیات پیش‌آمده در جریان این مسابقات‌، برای برخورد با این رفتارهای نافی انسجام ملی و همبستگی تاریخی ایرانیان اقدام کنند. استفاده از تمام ظرفیت‌های حقوقی و قانونی برای برخورد اساسی با موضوع و نیز تعیین کمیته‌ای از طرف نهادهای مسئول برای شناسایی ریشه‌ها و برخورد با قانون‌شکنان در هر لباس و رده‌ای، ضرورتی فوری است. همچنان نظاره‌گر هستیم تا ببینیم این بار مسئولان امر چه می‌کنند؟ مسئولیت‌های وزارت ورزش، وزارت کشور و فدراسیون‌ها و باشگاه‌ها در‌این‌باره چیست؟ آیا تنها با چند جریمه مالی و محرومیت تماشاگر در مسابقات بعدی، اقدام صوری می‌شود یا اینکه این بار عزمی برای ریشه‌یابی و برخورد اساسی شکل گرفته است؟

رضا غیاث آبادی 

آغاز دیالکتیک تجارت آزاد و حمایت گرایی

حنیف غفاری 
ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا رسما جنگ تجاری با پکن، اتاوا، مکزیک و دیگر کشورها را کلید زده است. هرچند آغاز این منازعه قابل پیش‌بینی بوده اما ابعاد آن به‌مراتب نسبت به دور نخست ریاست جمهوری ترامپ گسترده‌تر است. ایلان ماسک بلافاصله پس از پیروزی ترامپ، از اصلی‌ترین مأموریت خود مبنی بر دفرمه سازی منطقه یورو و اتحادیه اروپا پرده برداشت. ایلان ماسک معتقد است در راستای ترویج ساختار مالی و اعتباری جهانی بر اساس ارزهای دیجیتال و فناوری‌های فضایی، باید نظم موجود در حوزه اقتصاد بین‌الملل را به‌صورت اساسی به چالش کشید و آن را با ساختارهای نوین ( بر اساس ملی‌گرایی در نقاط گوناگون دنیا ) جایگزین سازد. بر همین اساس، هراندازه زمان سپری می‌شود، اروپائیان هراس بیشتری از موضع‌گیری‌های مداخله گرایانه ایلان ماسک پیدا می‌کنند. ژرمن‌ها و انگلیسی‌ها طی روزهای اخیر از این موضع‌گیری‌ها در امان نبوده و امانوئل ماکرون به‌عنوان رئیس‌جمهور فرانسه نیز می‌داند که به‌زودی هدف انتقادات و تخریبگری‌های هدفمند ماسک قرار خواهد گرفت. ایلان ماسک تمامی این هجمه‌ها و حملات را ناظر بر نقشه راه اقتصادی کلان خود در حوزه روابط بین‌الملل صورت می‌دهد:جایی که منظومه‌های اقتصادی نه بر اساس چندجانبه گرایی، بلکه بر اساس یک‌جانبه‌گرایی مدنظر واشنگتن شکل می‌گیرند . 
ایلان ماسک  و ترامپ معتقدند  جهت گذار از ساختارتجارت جهانی و به چالش کشیدن هر چه گسترده‌تر قواعد و قوانین تجارت آزاد ، باید دولت‌های سنتی ( محافظه‌کار و سوسیال‌دموکرات) در اروپا را از بین برد و جریان‌های ملی‌گرای افراطی را جایگزین آن‌ها کرد. حتی انگلیس به‌عنوان کشوری که از اروپای واحد خارج‌شده و اصلی‌ترین متحد سنتی واشنگتن در نظام بین‌الملل محسوب می‌شود، از گزند این طرز تفکر مصون نمانده است.  ماسک را می‌توان فرمانده جنگ اقتصادی آمریکا در عرصه بین‌الملل تلقی کرد. تلاش برای اعمال تعرفه‌های گمرکی کلان بر برخی محصولات خارجی و حمایت از نیروی کار آمریکایی و انتقال کارخانه‌های آمریکاییِ آن‌سوی مرزها به داخل  این کشور، ازجمله مؤلفه‌های اصلی این منازعه محسوب می‌شود.
بنابراین، شدت و عمق منازعات اقتصادی نوین درحوزه روابط بین‌الملل، نسبت به دور نخست ریاست جمهوری ترامپ به‌مراتب پررنگ‌تر خواهد بود. حضور زوج ترامپ-ماسک  در کاخ سفید، مولد نوعی دیالکتیک فکری ـ عملی در مناسبات اقتصادی ایالات‌متحده آمریکا و دیگر بازیگران بین‌المللی خواهد بود که نمی‌توان فعلا برای آن نقطه پایانی متصور بود. بااین‌حال اگر آمریکا نتواند در رسیدن به اهداف خود موفقیتی به دست آورد، ایلان ماسک تبدیل به اصلی‌ترین متهم شکست واشنگتن در عرصه اقتصاد جهانی تبدیل خواهد شد. هدایت منازعه «حمایت گرایی یک‌جانبه اقتصادی» و «تجارت آزاد»  از بیستم ژانویه ۲۰۲۵، با حضور رسمی ترامپ و ماسک در مسند قدرت کلید خورده است. ایلان ماسک معتقد است باید این منازعه را از فضای انتزاعی  و تئوریک خارج کرد و جنبه‌ای عملیاتی به آن داد. بدون شک در آینده‌ای نزدیک، ماسک ورود بی‌پرواتری به صحنه این منازعه بین‌المللی خواهد داشت و اجازه فروکش کردن آن را حداقل در سال ۲۰۲۵ میلادی ( سال جاری میلادی) نخواهد داد.

 

برخورد اتمی با هوش مصنوعی

مصطفی نصری

چند روزی است هوش مصنوعی چینی DeepSeek مورد توجه جهانی قرار گرفته و در همین مدت کوتاه، کشورهای مختلف، از جمله آمریکا، محدودیت‌هایی را علیه آن اعمال کرده‌اند. این اقدام تأییدکننده آن هشدار است که اگر در توسعه هوش مصنوعی عقب بمانیم، کشورهای غربی همانند انرژی اتمی، این فناوری را نیز محدود خواهند کرد و تنها به کشورهایی که خودشان می‌خواهند، اجازه دسترسی خواهند داد. رهبر انقلاب در نخستین دیدار اعضای هیات دولت چهاردهم چنین سو‌ءاستفاده‌ای را اینگونه گوشزد کرده بودند: «اگر کشور ما نتواند به لایه‌های زیرساختی هوش مصنوعی دست یابد، ممکن است در آینده، سازمانی مشابه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای نظارت بر هوش مصنوعی تشکیل شود که مانع از پیشرفت کشورهای مستقل شود». این هشدار، اکنون با توجه به محدودیت‌هایی که علیه DeepSeek اعمال شده، بیش از پیش اهمیت یافته است. اقدام هماهنگ کشورهای غربی در اعمال محدودیت علیه هوش مصنوعی چینی، تشکیل یک سازمان غیر رسمی غربی برای مهار رشد کشورهای جهان در حوزه هوش مصنوعی را علنی می‌کند؛ سازمانی که با گسترش حضور فناوری‌های غیرغربی احتمالا بزودی رسمیت می‌یابد. این مساله در کنار تهدیدات دونالد ترامپ علیه کشورهای عضو بریکس درباره ایجاد ارز جایگزین دلار، نشان‌دهنده تلاش‌ قدرت‌های غربی برای حفظ برتری خود در حوزه‌های اقتصادی و فناوری است. از آنجا‌ که رقابت در حوزه‌های فناوری و اقتصاد جهانی بشدت افزایش یافته است، کشورهای غربی تلاش می‌کنند با محدودسازی فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی، از پیشرفت سایر کشورها جلوگیری کنند. در همین راستا، اقدامات آنها برای جلوگیری از ایجاد ارز بریکس نیز نشان‌دهنده نگرانی از کاهش نفوذ دلار در تجارت جهانی است. این دو موضوع بخوبی نشان می‌دهد اگر کشورها نتوانند در حوزه‌های کلیدی فناوری و اقتصاد پیشرفت کنند، در آینده با محدودیت‌ها و فشارهای بین‌المللی بیشتری مواجه خواهند شد. از این رو، سرمایه‌گذاری در توسعه هوش مصنوعی و استقلال اقتصادی بیش از پیش اهمیت یافته است.

* هوش مصنوعی خوب است اما فقط از نوع آمریکایی‌اش!

پس از ورود DeepSeek به بازار، چندین کشور آن را ممنوع کرده یا محدودیت‌هایی برای استفاده از آن وضع کرده‌اند. رگولاتور ملی ایتالیا DeepSeek را به دلیل نگرانی‌های مربوط به حفاظت از اطلاعات کاربران ممنوع کرده است. این هوش مصنوعی با توجیه خطرات امنیتی برای سازمان‌های دولتی تایوان در این جزیره نیز غیرمجاز اعلام شده است. وزارتخانه‌های مختلف آمریکا از جمله پنتاگون، نیروی دریایی و ستاد کنگره، استفاده از این چت‌بات را برای کارمندان خود ممنوع کرده‌اند. بزرگ‌ترین شرکت امنیت سایبری استرالیا نیز از سازمان‌های مهم این کشور خواسته است استفاده از محصولات DeepSeek را متوقف کنند. علاوه بر این، برخی کشورها اگرچه هنوز تصمیمی مبنی بر ممنوعیت آن اتخاذ نکرده‌اند اما همچنان در حال بررسی آن هستند. مقامات بریتانیا در حال بررسی خطرات امنیتی احتمالی این چت‌بات هستند. ایرلند نیز از DeepSeek درخواست کرده درباره نحوه جمع‌آوری داده‌های کاربران شفاف‌سازی کند.

* اعمال فشار برای حفظ امپراتوری دلار

علاوه بر موضوع هوش مصنوعی، آمریکا نگرانی‌هایی جدی درباره برنامه کشورهای عضو بریکس برای ایجاد یک ارز جایگزین دلار دارد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور جدید آمریکا مستقیماً کشورهای بریکس را تهدید کرده و گفته است: «نه اقدام به ایجاد ارز بریکس کنید و نه از هیچ ارز دیگری برای جایگزین شدن به جای دلار حمایت کنید. هر کشوری چنین کند، با تعرفه ۱۰۰ درصدی مواجه شده و باید منتظر خداحافظی با تجارت در اقتصاد شگفت‌انگیز آمریکا باشد».

این تهدید نشان می‌دهد آمریکا بشدت نگران کاهش نفوذ اقتصادی خود در جهان است. دلار آمریکا سال‌ها به عنوان ارز ذخیره جهانی استفاده شده و جایگزینی آن می‌تواند ضربه بزرگی به اقتصاد این کشور وارد کند. بریکس که شامل قدرت‌های نوظهور اقتصادی مانند چین، روسیه، هند، برزیل و آفریقای جنوبی است، در تلاش است یک نظام مالی مستقل از سلطه دلار ایجاد کند. این اقدام، در صورت موفقیت، می‌تواند قدرت آمریکا در اقتصاد جهانی را تضعیف کند.

ترامپ نفس تیک‌تاک را به ثانیه کشاند

پس از آنکه تیک‌تاک به طور موقت از دسترس کاربران آمریکایی خارج شد، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد به این شرکت مهلت می‌دهد ۵۰ درصد از مالکیت خود را به ایالات متحده واگذار کند و به این ترتیب، به فعالیت خود در آمریکا ادامه دهد.

ترامپ تأکید کرد این اقدام برای حفظ امنیت ملی و منافع اقتصادی آمریکا ضروری است. به دنبال این اعلام، فعالیت‌های تیک‌تاک در آمریکا از سر گرفته شد.

ترامپ در ادامه با امضای یک فرمان اجرایی، مهلت تیک‌تاک برای فروش سهام خود را تمدید کرد و به سرویس‌دهندگان آمریکایی دستور داد دسترسی به این پلتفرم را مجدداً ممکن کنند. وی همچنین اعلام کرد شرکت‌هایی که از این دستور پیروی کنند، با جریمه‌ای مواجه نخواهند شد. ترامپ در بیانیه خود اشاره کرد این تصمیم به کاربران اجازه می‌دهد در جریان اخبار مراسم تحلیف رئیس‌جمهور جدید قرار بگیرند و از محتوای تیک‌تاک استفاده کنند.

ترامپ همچنین در پلتفرم تیک‌تاک برنامه خود برای نجات این اپلیکیشن در آمریکا را تشریح کرد. او یادآوری کرد این نخستین‌بار است که یک کاندیدای جمهوری‌خواه توانسته نظر رأی‌دهندگان جوان را جلب کند و بسیاری از این کاربران در تیک‌تاک فعال هستند. به همین دلیل، او تلاش می‌کند این شبکه اجتماعی را حفظ و از ممنوعیت کامل آن جلوگیری کند.

بر اساس پیشنهاد ترامپ، تیک‌تاک باید تحت یک شرکت مشارکتی (Joint Venture) به فعالیت خود ادامه دهد تا از ممنوعیت در امان بماند و ارزش آن به صفر نرسد. در این طرح، ۵۰ درصد سهام تیک‌تاک در اختیار ایالات متحده قرار خواهد گرفت. ترامپ تأکید کرد این طرح هیچ ریسکی برای آمریکا ندارد و هیچ هزینه‌ای نیز برای دولت به همراه نخواهد داشت. به گفته او، این اقدام تنها به آمریکا اجازه می‌دهد نیمی از مالکیت تیک‌تاک را در اختیار بگیرد و به این پلتفرم اجازه دهد به فعالیت خود در آمریکا ادامه دهد.

آمریکا در حالی هرگونه نفوذ پلتفرم‌های خارجی در خاک خود را بلافاصله محدود کرده و برای آن شروط تعیین می‌کند که کاخ سفید به واسطه همین ابزار در حال توسعه نفوذ نرم خود در کشورهای جهان بوده و قوی‌ترین بیگ‌دیتاهای جاسوسی را نیز تشکیل داده است.