میترا زیدی/ با توجه به واردات و تولید محصولات غذایی تراریخته (دستکاری شده) در کشور و افزایش بیماریهای مردم، مراکز تقنینی و بهداشتی و همچنین مسئولان کشاورزی و صنعتی به فکر تقویت کشاورزی و دامپروری ارگانیک افتادهاند. در این گزارش موضوع کشاورزی ارگانیک بررسی خواهد شد.
ملاک تشخیص محصولات ارگانیک
محصولات ارگانیک محصولاتی هستند که در تمام مراحل رشد با شیوه طبیعی هماهنگ بوده و در خاکی که از چند سال پیش هیچگونه سموم دفع آفات گیاهی مانند علفهرزکشها، قارچکشها و مواد شیمیایی در آن استفاده نشده و فقط با مواد طبیعی مانند کمپوست گیاهی (کود گیاهی) تقویت میشود، رشد میکنند. از سوی دیگر در ترکیبات میوههای ارگانیک هیچگونه اصلاح ژنتیکی صورت نمیگیرد و از گازها برای رشد زودرس میوهها استفاده نمیشود. بههمین دلیل رنگ این نوع میوهها طبیعی بوده و نه خیلی پررنگ یا کمرنگتر از حد معمول هستند. بافت آنها مناسب و خیلی نرم یا سفت نیست. اندازه میوهها هم متعادل بوده و طعم و بوی طبیعی و مناسبی دارند که البته بارزترین ملاک تشخیص میوههای ارگانیک از غیرارگانیک هم همین طعم و بوی طبیعیشان است. افزون بر این، پوست میوههای ارگانیک کاملاً متناسب با میوه بوده و زیاد ضخیم نیست. مهمتر آنکه در این نوع محصولات کاهش آلودگی خاک به کودها و سموم موجب باقی ماندن عناصر مفیدی مانند کلسیم، آهن، فسفر، منیزیم و ویتامین C در سبزیها میشود.
محصولات بدون ویتامین
اگر هنگام خوردن میوههایی مانند پرتقال، سیب، موز، طالبی، هندوانه و... متوجه مزه خام آنها میشوید، شک نکنید که شما سالها با خوردن یک میوه طبیعی فاصله دارید؛ زیرا متأسفانه به دلیل افزایش روزافزون جمعیت، محصولات ارگانیک جوابگوی نیاز مصرفکنندگان نیست و کشاورزان مجبورند برای تأمین هر چه سریعتر تقاضا، علاوه بر محصولات ارگانیک از انواع میوههای گلخانهای یا خارج از فصل نیز استفاده کنند؛ لذا این نوع محصولات به دلیل آنکه در مرحله رشد زمان لازم را طی نمیکنند، بسیاری از ویتامینها و مواد ضروری را ندارند.
تفاوت کشاورزی ارگانیک
با کشاورزی سنتی
کشاورزی ارگانیک حرکت رو به عقب نیست. در این نوع کشاورزی دانش بومی با علم جدید ترکیب میشود و در عین حال با سایر روشهای نوین مدیریت، سازگار است.
مزارع ارگانیک همچون دیگر زمینهای زراعی به خوبی آماده شده و نیازمند مدیریت قوی، به ویژه در زمینه خاک و آفات است. در واقع، کشاورزی ارگانیک نگرشی علمی و نوین به آن چیزی است که اجداد ما به آن عمل میکردند. در این روش کشت از مواد شیمیایی و سموم حشرهکش استفاده نمیشود و تولید بدون آلودهسازی آب، خاک و هوا صورت میگیرد.
اهداف کشاورزی ارگانیک عبارت است از:
ـ پایداری اقتصادی کشاورزی، ارزش افزوده تولیدات و شرایط کاری خوب برای تولیدکنندگان و طراحی بازار و تجارت مشخص؛
ـ تولید محصولات سالم و عاری از بقایا، طعم و کیفیت خوب و تأمین عواید کافی در یک محیط کاری ایمن و سالم؛
ـ تأمین نیازهای محلی، احترام به فرهنگ محلی و توازن جنسیتی؛
ـ توازن زیستبوم، حفظ منابع طبیعی و آلوده نشدن به مواد شیمیایی مصنوعی؛
ـ تکیه نکردن بر نهادهای خارج از اکوسیستم زراعی و سرمایهگذاری کم؛
ـ دامپروری حیوانمدار؛
ـ حاصلخیزی بالای خاک و بازدهی خوب و مداوم؛
ـ حفظ و بهبود چشمانداز طبیعی و نظام بومشناختی زراعی؛
ـ به حداقل رساندن مصرف انرژی و منابع تجدیدناپذیر و منع مهندسی ژنتیک؛
ـ تأیید دانش بومی و نظامهای زراعی سنتی؛
ـ تقویت چرخههای زیستی درون مزرعه، به ویژه چرخه مواد غذایی و تأمین عرضه ازت با بهکارگیری گسترده از گیاهان تثبیتکننده به مثابه ترکیب کلیدی رشد؛
ـ حفظ نباتات زیستی مبتنی بر پیشگیری به جای درمان؛
ـ تنوع ارقام محصول و گونههای حیوانات، متناسب با شرایط محلی.
روشهای ارگانیکسازی محصولات
۱ـ باغداران و کشاورزان ارگانیک با استفاده از روش کاشت اشتراکی (کاشت محصولات متفاوت در کنار یکدیگر که سبب کمک به یکدیگر در مهار آفتها، جذب مواد مغذّی خاک و... میشوند) و با استفاده از حشرات دیگری مانند کفشدوزکها، مانع آسیب رسیدن به محصولات از طریق آفتها، کرمها و شتهها در باغها و مزارع میشوند.
۲ـ رهاسازی کبک: از این اقدام برای مبارزه با آفات سن گندم استفاده میشود تا بهرهوری محصولات ارگانیک افزایش یابد.
۳ـ گیاهان همراه: گیاهان همراه برای گمراه کردن یا دفع آفات گیاهی یا برای تشویق رشد سایر گیاهان و به مثابه یک تله برای آفات و انگلها عمل کرده و مورد استفاده قرار میگیرند. گیاهان همراه به منظور ارائه مواد غذایی یا احتمالاً یک خانه جذاب یا زیستگاه برای حشرات مفید نیز میتوانند به منزله «پرستار محصول» مورد استفاده قرار گیرند، مانند:
ـ ریحان: ریحان اگر با گوجه فرنگی کاشته شد، تولید و طعم را بهبود میبخشد. ریحان برای فلفلها نیز خوب است و گفته شده است که پشهها را دفع میکند. همچنین میتوان ریحان را برای رایحه و خواص سودمندش در سراسر باغ کاشت.
ـ شوید: شوید نیز اگر با کلم، خیار، کاهو و... کاشته شود، عالی میشود؛ زیرا طعم را بهبود میبخشد و به دفع آفات کمک میکند و همچنین در تهیه ترشی خانگی میتوانید آن را به کار ببرید! شوید میتواند خیلی بزرگ شود، بنابراین آن را در وسط بستر خیار بکارید. شوید را با گوجهفرنگی نکارید!
ـ پیاز: پیاز را میتوان آزادانه در سراسر باغ کاشت که به دور نگه داشتن آفات از کلم بروکلی، گوجهفرنگی، توتفرنگی، فلفل، خیار و دیگر گیاهان کمک میکند. کشت مخلوطی از این گیاهان میتواند آفات باغ را به میزان زیادی کاهش دهد.
ـ گلهای آفتابگردان: گلهای آفتابگردان همراهان عالی و زیبا در سراسر باغ هستند. آنها را در کنار خیار، لوبیا و گیاهان رونده بکارید تا یک داربست فراهم کنند. آنها مقاوم و بادوامند و تلهای عالی برای شتهها و دیگر آفات هستند. آنها معمولاً خودشان دانههای زیادی را برای استفاده در سال آینده فراهم میکنند.