ماه مهر از راه رسید و باز هم کلاس‌های درس پر از شور و هلهله دانش‌آموزان شده است؛ دانش‌آموزانی که قرار است یک سال را پشت میز و صندلی‌های همین کلاس‌ها با کتب درسی بگذرانند.

اما موضوعی که علی‌رغم گفته مسئولان، از پیش تدابیر لازم برای آن در نظر گرفته شده است و به نظر می‌آید که این تدابیر در حد همان حرف باقی ماند؛ به طوری که به گفته معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی آموزش و پرورش، قیمت کتب درسی نسبت به سال قبل در دوره ابتدایی حدود ۱۰ درصد، در دوره اول متوسطه ۱۰ درصد و در متوسطه دوم بین ۱۵ تا ۱۷ درصد افزایش یافته است. چرا با وجود افزایش واردات کاغذ در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۶ باز هم این چنین بازار کاغذ آشفته است؛ تا اندازه‌ای که حتی دامن کتب درسی را هم گرفته است! حوزه‌ای که حداقل چیزی است که باید با خیالی آسوده در خدمت دانش‌آموزان و خانواده‌های‌شان قرار بگیرد.

طبق آنچه که وزارت ارشاد تأیید کرده است، مشکل اصلی این است که واردکنندگان ارز دولتی گرفته‌اند؛ اما کاغذ را که کالایی تقریباً بدون تاریخ مصرف خاصی است، در انبارها نگه داشته و حاضر به عرضه آن نشده‌اند و همین موجب شد تا در کل بازار کاغذ آشفته شود و دودش به چشم کتب درسی نیز برود.

اما واقعاً در بازار کاغذ که یک کالای فرهنگی و راهبردی است، چه می‌گذرد که نمی‌توان آن را کنترل کرد! همین واردات بی‌در و پیکر که رانت‌های فراوانی را نصیب کسانی کرد که تاکنون تخصص ویژه‌ای در حوزه کاغذ نیز نداشته‌اند، اصلی‌ترین دلیل آشفتگی این بازار بود؛ اما پس از آن می‌توان به نبود نظارت بر توزیع اشاره کرد؛ هر کس هر زمان که دلش می‌خواست کالای مانده در انبار را توزیع می‌کرد و کنترل قیمت را نیز در دست می‌گرفت.

پس روشن است که حل این مشکل یک عزم راسخ و ملی را می‌طلبد؛ عزمی که منجر به این شود تا سال آینده شاهد مشکلاتی در حوزه تأمین کتب درسی با قیمت‌های مناسب نباشیم؛ چرا که تأمین تحصیل فرزندان در هر کشوری از ضروری‌ترین وظایف حکومتی در هر جای دنیاست؛ به ویژه برای کشوری اسلامی که پیشرو در فرهنگ، علم و هنر بوده است، زیبنده نیست.

زهرا رمضانی

«تعزیه» به منزله بخشی از گونه‌های مختلف «مجالس شبیه‌خوانی» که ریشه‌هایی مستحکم در پیشینه تاریخی و فرهنگی کشورمان دارد، یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های بالندگی هنرهای نمایشی در ایران است که نه تنها می‌تواند به مثابه ابزار قدرتمند نمایشی در ارتباط با تماشاگر، او را به دنیایی از روایت‌ها و داستان‌های مرتبط با واقعه عاشورا و نهضت حسینی ببرد؛ بلکه در بسیاری از موارد نشان داده است می‌تواند نماینده یا نشانی شایسته از هنر ایرانی و مذهب شیعه در آوردگاه‌های جهانی باشد.

تعزیه نشانی تاریخی و محکم از بالندگی تئاتر ایران است که با وجود برخی دست‌اندازی‌ها و موانعی که از سالیان دور پیش روی هنرمندان این عرصه قرار گرفته، همچنان زنده و پویا به حرکت قدرتمند خود در مسیر تاریخ ادامه داده و با وجود همه پیشرفت‌هایی که امروزه در حوزه‌های گوناگون تئاتر ایران و جهان شاهد هستیم، همچنان مورد استقبال قرار گرفته است. این هنر شریف و جهانیِ نمایشی ایرانی، آنچنان استحکام و بنیه معنوی و فرهنگی دارد که تغییر در نحوه اجرای آن فعلاً باید در نگاه آکادمیک آن، به طور کامل بررسی شده و بعد به مرحله اجرا برسد. 

اینکه تعزیه به منزله یک گونه نمایشی با استانداردهای تئاتر امروز ایران همخوانی دارد یا نه، خود نیازمند برگزاری چندین نشست تخصصی است که به طور قطعی پژوهشگران این عرصه حرف‌های زیادی برای این هنر جای گرفته در فهرست جهانی یونسکو دارند؛ اما نکته مهمی که در این میان وجود دارد، مباحث مربوط به «تحریف» تعزیه است که متأسفانه در سال‌های اخیر از سوی عده‌ای ایجاد شده و شرایط اجرای این هنر شریف را در معرض خطر جدی قرار داده است. فضایی که اگر از سوی متولیان فرهنگی کشور به ویژه در شهرستان‌ها مورد توجه قرار نگیرد، قطعاً باید منتظر اتفاقات بسیار خطرناکی در این عرصه باشیم.

با همه این اوصاف تعزیه، همچنان جایگاهی ویژه چه در هنر نمایشی ایرانی و چه در زنده نگه داشتن فرهنگ عاشورایی دارد. چه زیبا بود وقتی مرحوم استاد هاشم فیاض، معین‌البکای نازنین و مهربان با آن مجالس شبیه‌خوانی و تعزیه‌ای که در ایام محرم و صفر با گروه هنرمندش به راه می‌انداخت، آنچنان محکم و استوار نام تعزیه را شکوهمند می‌کرد که مو بر تن تماشاچیان راست می‌شد. بدون تردید، نام و هنر او و بسیاری دیگر از سردمداران غیرتمند تعزیه ایران، تعزیه را به شکوه و جلال رسانده است. از سوی دیگر، هنرمندان و استادان گمنام دیگری هم هستند که در گوشه و کنار این سرزمین به دور از هیاهوهای رسانه‌ای، هر ساله جمعیت زیادی را در مجالس تعزیه‌خوانی خود گردهم می‌آورند.

چه زشت و زننده است که در میان هنرنمایی این هنرمندان آسمانی متأسفانه برخی افراد هنرمندنما به ویژه در شهرستان‌ها با فراهم آوردن معرکه‌هایی که نام شریف سیدالشهداء(ع) و یارانش در واقعه کربلا را به یدک می‌کشند با خلق صحنه‌هایی که شایسته این واقعه نیست، گاه شرایطی را پدید می‌آورند که بینندگان این هنر را از تأثیر هنر تعزیه گریزان می‌کند. نمونه‌هایی نادرست و نابجا که قطعاً در این روزها آنها را در فضای مجازی هم دیده‌ایم. 

به هر حال، تعزیه عرض تسلیتی نمایشی به ساحت مقدس حضرت سیدالشهداء(ع) است که مقابل چشمان سوگوار تماشاگران در شهرها و روستاها از گذشته دور تاکنون روایت شده و همچنان استوار باقی مانده است.

علیرضا سعیدی

مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری که در تدارک برگزاری «چهارمین همایش بین‌المللی تئاتر پیاده‌روی اربعین» در مسیر پیاده‌روی نجف به کربلاست، از به روی صحنه رفتن دو نمایش به مناسبت اربعین حسینی در تهران خبر داد. «خاموشان» به نویسندگی «خیرالله تقیانی‌پور» و کارگردانی «علی سلیمانی» از 22 مهر در «تماشاخانه مهر» و «غریبه‌های همیشگی» از 15 مهرماه در «تماشاخانه ماه» به روی صحنه می‌روند که «حسین پرستار»، کارگردانی آن و «شهرام کرمی»، نویسندگی‌اش  را به عهده دارند.

مؤسسه قدر ولایت کتاب «دفاع پیروز» را منتشر کرد که نقش اقشار گوناگون و حضور رهبر معظم انقلاب در دوران دفاع مقدس را روایت می‌کند. به گفته «احمد عطایی» مدیر مؤسسه فرهنگی‌ـ هنری «قدر ولایت»، کتاب «دفاع پیروز» چرایی تحمیل جنگ هشت ساله به ایران به برکت جنگ تحمیلی، عوامل مؤثر در دوران دفاع مقدس، صحنه‌های ویژه در دفاع مقدس، روایت تاریخی رزمندگان از دوران دفاع، وظایف ما در قبال آن دوران، برگ‌هایی از حضور رهبر معظم انقلاب در جبهه‌ها و همچنین بیان خاطرات خواندنی ایشان از دوران دفاع مقدس را شامل می‌شود.

نرم‌افزار «سفیران اربعین» از سوی مؤسسه علمی‌ـ فرهنگی «سدید» وابسته به مرکز تحقیقات بسیج دانشگاه امام صادق(ع) در دسترس عموم قرار گرفت.

با توجه به نیاز زائران عتبات عالیات و لزوم برقراری ارتباط با زوار و مجاوران حرم حسینی(ع)، این نرم‌افزار با محوریت آموزش لهجه عراقی ویژه سفر اربعین اباعبدالله الحسین(ع) به صورت درسنامه برای بهره‌برداری زائران، در دسترس عموم قرار گرفته است. در این راستا، زائران کربلای معلی می‌توانند برای دانلود اپلیکیشن سفیران اربعین عدد 1 را به سامانه 300072777 ارسال کنند.