«مسعود رضایی» پژوهشگر و مورخ گفت: مرحوم منتظری «مهدی هاشمی» را فردی ویژه، باهوش و با استعداد، دارای قدرت مدیریت و... می‌دانست و معتقد بود او باید به مناصب عالی در ایران برسد. مثلاًً رئیس‌جمهور شود و اگر آقای منتظری در همان مقام باقی مانده و بعد از امام رهبر می‌شد، قطعاًً مهدی هاشمی نفر دوم این مملکت می‌شد و بعد از مدتی قطعاًً نفر اول مملکت می‌شد و منتظری اسماً رهبر می‌ماند.

 محمدرضا بلوردی/ انفجار موشک «فالکون ۹» که صهیونیست‌ها قصد داشتند از طریق آن ماهواره «عاموس ۶» را در مدار زمین قرار دهند، ضربه اقتصادی و امنیتی سنگینی به رژیم صهیونیستی بود. انهدام این ماهواره که قرار بود از پایگاه «کیپ کاناورال» در ایالت فلوریدای آمریکا به فضا پرتاب شود،‌ بیش از 200 میلیون دلار برای صهیونیست‌ها هزینه داشت.

ماهواره عاموس ۶ پروژه‌ای به سفارش فیس‌بوک بود که هدفش رساندن اینترنت پهن باند به بخش‌هایی از آفریقا و همچنین پخش تلویزیونی برای خاورمیانه بود، که شکست در پرتاب آن ضربه اطلاعاتی و نظامی سنگینی به رژیم صهیونیستی تلقی می‌شود. این درحالی است که در ساخت این ماهواره از جدید‌ترین فناوری‌ها استفاده شده بود و قرار بود افتخاری برای صنعت هوایی رژیم صهیونیستی باشد. اما آنچه رخ داد سبب شد تا شوک اقتصادی و امنیتی بزرگی به این رژیم وارد شود؛ به طوری که تلویزیون با قطع برنامه‌های عادی خود این حادثه را پوشش داد و تلاش کرد تا با استفاده از نظرات کارشناسی، برآوردی از میزان ضرر و زیان وارد شده به رژیم صهیونیستی و نیز پیامدهای اقتصادی و امنیتی که این ناکامی داشته است، ارائه کند.

«یتسحاق‌بن‌یسرائیل» رئیس آژانس فضایی رژیم صهیونیستی منهدم شدن ماهواره عاموس ۶ را یک فاجعه بزرگ توصیف کرد؛ چراکه به گفته این مقام مسئول، رژیم اشغالگر قدس تنها هر چند سال یک بار می‌تواند ماهواره‌ای را به فضا پرتاب کند و با این اتفاقی که رخ داده است،‌ تجربه بعدی این رژیم در این زمینه چندین سال طول می‌کشد. وی بازسازی این ماهواره را بسیار سخت توصیف کرده و تصریح کرد که خسارت وارده شده تأثیری منفی بر بخش ارتباطات رژیم صهیونیستی خواهد داشت. در همین رابطه کارشناسان صهیونیستی تأکید کرده‌اند که با از بین رفتن ماهواره عاموس ۶،‌ سه سال کار و تلاش،‌ سرمایه‌گذاری و امیدواری این رژیم بر باد رفته است و پیامدهای این حادثه برای صهیونیست‌ها بسیار بیشتر از چیزی است که تصور می شود؛ ‌چراکه از یک سو ساخت یک ماهواره جدید چندین سال طول می‌کشد و از سوی دیگر از حدود ۹ ماه پیش تماس مراکز ارتباطی رژیم صهیونیستی با ماهواره «عاموس۵» قطع شده است.

در همین زمینه رسانه‌های صهیونیستی به بررسی دلایل منجر به انهدام ماهواره و از جمله انفجار در موشک «فالکون۹» ـ که متعلق به شرکت آمریکایی «اسپایس اکس» بود ـ پرداختند؛ موشکی که قابلیت استفاده مجدد داشت و می‌توانست پس از قرار دادن این ماهواره صهیونیستی در مدار به زمینه بازگردد. در این زمینه هنوز دلیل مشخصی اعلام نشده است؛ هر چند که فرضیه وجود نقص فنی در این موشک به منزله عامل انفجار معرفی می‌شود؛ اما پایگاه خبری ـ امنیتی صهیونیستی «دبکا» این فرضیه را هم مطرح کرده است که احتمالاً تعمدی در این انفجار وجود داشته است. این پایگاه امنیتی به نقل از منابع مطلع صهیونیستی تأکید کرده است که از بین رفتن این ماهواره نمی‌تواند به دلایل فنی باشد و چه بسا رقبای بین‌المللی رژیم صهیونیستی به دنبال خارج کردن صهیونیست‌ها از گردونه سازندگان ماهواره‌ بوده‌اند.

به هرحال،‌ زیان‌دیدگان در ماجرای از بین رفتن ماهواره عاموس ۶ فهرست بلندی از کشورهای اروپایی،‌ کشورهایی در قاره آفریقا و شرکت فیس‌بوک را شامل می‌شود؛ اما در این میان ضرر وارد شده به رژیم صهیونیستی بیشتر از دیگر است. به‌ویژه اینکه قرار بود خدمات ناشی از پرتاب این ماهواره در قالب یک شرکت به مبلغ ۲۸۵ میلیون دلار به یک شرکت چینی فروخته شود، همچنان‌که سقوط ۹/۸ درصدی ارزش سهام شرکت ساخت ماهواره‌های صنعتی در بورس تل‌آویو‌ و نیز ضرر و زیان وارد شده به شرکت صهیونیستی «Yes» که در زمینه پخش برنامه‌های تلویزیونی از طریق ماهواره فعالیت می‌کند،‌ از دیگر پیامدهای این ناکامی فضایی رژیم صهیونیستی است.

  حسین عبداللهی‌فر/ خبری که خیلی ظریف مطرح شد و بسیاری ظریف‌تر از آن گذشتند، طرح نامزدی محمدجواد ظریف بود. موضوع مهمی که با وجود شباهتش به یک شوخی سیاسی از جنبه‌های زیادی ‌تأمل‌برانگیز است. یکی اینکه اهداف و انگیزه طراحان چیست؟ و دیگر اینکه تا چه حد و اندازه قابلیت اجرا دارد. به عبارت روشن‌تر، تصور نشستن ظریف در جایگاه رئیس‌جمهور ایران اسلامی چقدر به واقعیت نزدیک است؟

در پاسخ به این پرسش‌ها نخست باید اشاره داشت طراحان اصلی این موضوع که در میانه اعتدالیون و اصلاحاتی‌ها قرار دارند خود می‌گویند هدف‌شان این است که اگر روحانی به هر دلیلی از ورود به عرصه رقابت‌ها خودداری کند، در آن صورت او باید رئیس‌جمهورساز باشد. درست شبیه آنچه درباره آقای هاشمی در انتخابات قبلی پیش آمد. 

اما تحلیلگران معتقدند این پیشنهاد چند پیام ضمنی دارد؛ یکی اینکه حتی افراد نزدیک به دولت و بی‌طرف نیز  رأی نیاوردن روحانی را محتمل دانسته و هر چه میزان ضریب احتمال آمدن احمدی‌نژاد کاهش یابد، این خطر برای روحانی و هوادارانش جدی‌تر می‌شود.

جملات تحریک‌آمیز زیباکلام برای تقویت حضور احمدی‌نژاد و پیشگویی در احتمال رأی‌آوری آن که حمایت اصولگرایان از او مشروط شده، در همین راستا قرار دارد؛ چراکه او به‌خوبی می‌داند حمایت کامل اصولگرایان از نامزدی احمدی‌نژاد تقریباًً محال بوده و آنها به دلایل زیادی ناگزیر به رقابت با وی هستند. در این صورت ‌آرا احمدی‌نژاد حتی اگر چنانچه اصلاح‌طلبان پیش‌بینی می‌کنند آرای وی 15 میلیون رأی باشد، اما برای پیروزی بر روحانی کفایت نخواهد کرد؛ چراکه حضور او بیش از آنکه برای خودش رأی‌ساز باشد، برای حضور و حمایت تمام‌قد اصلاحاتی‌ها و اعتدالیون و همه هواداران دولت فعلی از روحانی کارساز و تأثیرگذار خواهد بود.

پیام دیگر مطرح کردن ظریف، تسلای خاطر به روحانی است که این روزها برای آمدنش با تردیدهایی روبه‌روست؛ یعنی می‌خواهند به او بگویند که راه دولتش حتی بدون او هم ادامه خواهد یافت و شأن او در دولت ظریف کاهش نخواهد یافت. 

دو پیام دیگر طرح نام ظریف، به دو جریان سیاسی کشور است. پیام به اصولگراها این است که گمان نکنند با نیامدن روحانی پیروز انتخابات خواهند بود.

پیام به اصلاح‌طلبان نیز این است که فکر منصرف کردن روحانی به امید اینکه جایگزین وی خواهند شد، نباشند. مؤید این ادعا را هویت حامیان ظریف تأیید می‌کند. طراحان نامزدی ظریف کسانی هستند که حفظ کرسی ریاست جمهوری در جایگاهی نزدیک به وضعیت کنونی را تنها در گرو روی کار آوردن امثال ظریف می‌دانند و از جایگزین اصلاح‌طلب روحانی به همان اندازه بیمناکند که از یک نیروی اصولگرا.

اما اینکه موضوع آمدن ظریف تا چه اندازه جدی و ریاست او در این جایگاه چقدر محتمل است، می‌توان گفت؛ نه شخص آقای ظریف و نه کسانی که از او می‌خواهند تا وارد عرصه رقابت‌های انتخاباتی شود، انتظار تحقق عملی این ایده را ندارند، اما چنانچه اشاره شد تصور حضور وی در این جایگاه بیش از واقعیت آن کاربرد دارد؛ چراکه اولاًً دست جریان میانه و اعتدالیون را برای داشتن جایگزین روحانی خالی نشان نمی‌دهد و ثانیاًً مشکل اساسی سرگردانی و ناامیدی که گریبان حامیان دولت را گرفته با ایجاد بارقه امیدی حل ‌می‌سازد و مهم‌تر اینکه به شخص روحانی پیام می‌‌دهد که مبادا برای حل مشکلاتش به سمت اصولگرایان و جامعه روحانیت، یعنی خاستگاه اصلی خود حرکت کند؛ خبری که هفته گذشته از زبان سخنگوی جامعه روحانیت شنیده شد و با واکنش‌های تندی مواجه شد.

خیال خام

«دونالد ترامپ» نامزد جمهوریخواه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که برای کسب مقام ریاست جمهوری به بیان جملات عجیب و غریب روی آورده است، در سخنرانی تبلیغاتی خود مدعی شد: «اگر من رئیس‌جمهور آمریکا شوم، ناوهای کشور باید در صورت مواجهه با شناورهای ایرانی، به آنها شلیک کنند.» ترامپ در ادامه ادعای بی‌شرمانه خود افزود: «سیاست امنیت ملی آمریکا این‌طور ایجاب می‌کند که ارتش کشور به اندازه‌ای قدرتمند باشد که هیچ‌کس جرئت نکند مزاحمتی برای آن ایجاد کند.» ترامپ گمان می‌کند، مشکل نیروهای آمریکایی در مقابله با قایق‌های تندرو ایرانی تجهیزات یا نبود دستور است. گفتنی است، نیروهای سپاه پاسداران در چهار دهه گذشته در زمان تندروترین رؤسای جمهور و حتی پیچیده‌ترین عملیات‌های نظامی همواره بر ارکان فرماندهی، تصمیم‌گیری و نیروهای عملیاتی برتری داشته‌اند.

قدر امام خامنه‌ای را بدانید

حسین امیرعبداللهیان، معاون سابق عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه در مصاحبه‌ای گفت: «من در این سال‌ها، چهار، پنج بار با محمد حسنین هیکل ملاقات داشتم. به خوبی یاد دارم او همواره به من می‌گفت که شما باید قدر رهبر معظم انقلاب را بدانید؛ چراکه ما چنین رهبری را در هیچ جای دنیا و در جهان معاصر نداریم. او می‌گفت که من همواره به دقت صحبت‌های رهبر معظم انقلاب را دنبال می‌کنم و جدای از مواضع سیاسی ایشان، کارهای هدف‌گذاری شده ایشان که به نتیجه رسیده، بسیار برایم جالب توجه است. یکی از نکات مدّ نظر این خبرنگار برجسته مصری، آن بود که به گفته او، امام خامنه‌ای در حوزه علم در ایران تمرکز زیادی کرده‌اند و دومین حوزه مدّ نظر رهبر معظم انقلاب، تقویت بنیه دفاعی ایران است.»

کجاست آن وعده‌های شیرین؟

آمریکا اعلام کرده است، تمام تعهدات برجام را انجام داده است؛ اما مردم ایران هنوز منتظر آن وعده‌هایی هستند که آقای روحانی در زمان تصویب برجام (23 تیر 1394) بیان کرد و گفت: «امروز به ملت شریف ایران اعلام می‌کنم که طبق توافق وین تمامی تحریم‌ها حتی تحریم‌های تسلیحاتی، موشکی و اشاعه‌ای هم به صورتی که در قطعنامه‌ بوده، لغو خواهد شد و تمام تحریم‌های اقتصادی، از جمله تحریم‌های مالی، بانکی و تحریم‌های مربوط به بیمه و حمل‌ونقل و تحریم‌های مربوط به پتروشیمی و فلزات گرانبها به طور کامل لغو خواهد شد و حتی تحریم تسلیحاتی هم کنار گذاشته می‌شود.»

دیپلماسی رودربایستی

با گذشت یک سال از حادثه منا، وزارت خارجه و دولت فعالیت خاصی در کشورهای اسلامی برای پیگیری مسئله حج و منا انجام نداده‌اند. دولت که گویا به نوعی با رودربایستی در دیپلماسی روبه‌رو است، انگیزه لازم برای احقاق حقوق خانواده‌های کشته‌شدگان منا ندارد و به علت محافظه‌کاری‌هایی که در قبال آمریکا و غرب دارد، تحرک خاصی برای محاکمه بین‌المللی عربستان ایجاد نکرده است.

هراس از راهبرد مقاومت

رئیس کمیته روابط خارجی و دفاعی رژیم صهیونیستی گفت: «در حالی که اسرائیل [رژیم صهیونیستی] با پیروزی در چندین جنگ ویرانگر، بازدارندگی محکمی علیه همسایگان متخاصم ایجاد کرد، اکنون ایرانی‌ها متوجه شده‌اند که حمله به اسرائیل از طریق عوامل نیابتی بسیار آسان‌تر است.» آوی دیختر که قبلاً رئیس سرویس امنیتی شین‌بت بود، گفت: «ما امروز، چهار دشمن یعنی سوریه، لبنان، نوار غزه و ایران داریم.» دیختر خاطرنشان کرد: «فکر می‌کنم همه ما متوجه شده‌ایم که ایران یاد گرفته است بهترین راه جلب حمایت کشورهای عرب به طور اعم و مردم عرب به طور اخص، ایجاد انزجار نسبت به اسرائیل یا حمله به آن است.»

واقعاً می‌فهمند و این حرف‌ها را می‌زنند، یا نمی‌فهمند؟!

فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گفت: «وضعیت ایران را با دو کشور شکست‌خورده ژاپن و آلمان که اجازه ندارند ارتش داشته باشند مقایسه می‌کنند و می‌گویند اگر نیروی نظامی نداشتیم وضع‌مان خوب بود، من نمی‌دانم واقعاً می‌فهمند و این حرف‌ها را می‌زنند یا نمی‌فهمند؛ اگر جرئت دارند چند روز بدون محافظ تردد کنند، بعد بگویند کشور نیروی نظامی نمی‌خواهد.»  حاجی‌زاده تصریح کرد: «روزی ما را تحریم تسلیحاتی کردند و اجازه خرید تسلیحات را نداشتیم؛ اما امروز تحریم تسلیحاتی هستیم و اجازه صادرات تسلیحات را نداریم؛ شرایط خیلی عوض‌شده است، ما در یک مسیر بسیار دشوار حرکت کرده و به این توانمندی رسیده‌ایم.» وی افزود: «ادبیات آنها در قطعنامه‌هایی که علیه ایران صادر می‌شود، درخواست از ایران است، این نوع ادبیات یعنی ما به نقطه قابل اتکایی رسیده‌ایم که این‌گونه درخواست می‌کنند.» حاجی‌زاده اظهار داشت: «امروز در زمینه هواپیماهای بدون سرنشین در بین چند کشور تراز اول دنیا هستیم، در این راه غربی‌ها چه کمکی به ما کردند، با عنایت خداوند، پایگاه‌های پرشمار آمریکا در اطراف ما که تهدید محسوب می‌شد، برای ما به فرصت تبدیل شد.» فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در زمینه توانمندی‌های کشور خاطرنشان کرد: پیش از انقلاب برای ساختن یک پل باید از مهندسان خارجی استفاده می‌کردیم، اما الآن به خودکفایی رسیده‌ایم، البته اگر پس از جنگ در این حوزه همت نمی‌کردیم، مطمئناً در این حوزه هم ما را تحریم می‌کردند.

 مصطفی قربانی/ «انقلابی‌گری» از جمله کلیدواژه‌هایی است که در چند وقت اخیر رهبر معظم انقلاب به طور مکرر بر آن تأکید کرده‌اند. درباره این موضوع باید گفت، انقلابی‌گری به حوزه‌ها و موضوعات مختلفی اطلاق می‌شود و در این میان، یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی که باید واجد ویژگی‌ها و شاخصه‌های انقلابی باشد، حوزه سبک زندگی است. این حوزه اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا اساسی‌ترین حوزه‌ای است که ارزش‌ها، نگرش‌ها، بینش‌ها، رفتارها و... هر فرد یا مجموعه‌ای در آن تجلی می‌یابد. به این ترتیب، چنانچه ویژگی‌ها و شاخصه‌های انقلابی در این حوزه صدق کند، می‌توان گفت که تجلی ویژگی‌ها و شاخصه‌های انقلابی در حوزه‌های دیگر، مانند سیاست، اقتصاد، اجتماع و... کار چندان دشواری نخواهد بود. در واقع، اگرچه همه ساحت‌های زندگی باید واجد ویژگی‌های انقلابی‌گری باشد، اما چنانچه کسی فقط در حوزه سیاست انقلابی باشد و در حوزه سبک زندگی به انقلابی‌گری توجه نداشته باشد، انقلابی بودن وی ناقص و ابتر بوده و دیر یا زود انقلابی بودن وی کم‌رنگ شده یا وی از انقلابی بودن خود پشیمان می‌شود. به همین دلیل، دشمن در نفوذ شبکه‌ای و جریانی درصدد آن است که سبک زندگی مردم کشورمان را هدف قرار دهد و به نوعی افرادی با معیارهای سبک زندگی آمریکایی در ایران به وجود آورد. 

به بیان دیگر، انقلابی‌گری اگرچه مفهومی ذومراتب است؛ اما صدق آن ولو در درجه پایین، مستلزم آن است که در تمامی ارکان و ابعاد زندگی مورد توجه قرار گیرد. این گونه نیست که اگر کسی فقط به انقلابی‌گری در حوزه سیاست توجه داشته باشد یا اینکه فرضاًً در محل ‌کار، دانشگاه و... انقلابی باشد، اما در سبک زندگی، نوع مصرف، تفریح و... به معیارهای انقلابی توجه نداشته باشد، باز بتوان او را انقلابی نامید. 

حال پرسش این است که سبک زندگی انقلابی چگونه است؟ در پاسخی مختصر می‌توان به برخی شاخصه‌های انقلابی‌گری در سبک زندگی اشاره کرد؛ از جمله: ‌مصرف نکردن کالاهای خارجی که مشابه داخلی دارند، پرهیز از اسراف، چشم ‌و ‌هم‌چشمی و...، توجه به کسب فضایل معنوی و پرورش فضیلت در جان و نفس خود در کنار استفاده از مواهب مادی و نعمت‌های الهی، توجه به کسب درآمد حلال و پرهیز از لقمه شبهه‌ناک، رعایت قناعت و انصاف در زندگی و کسب درآمد، توجه به انفاق، پرداخت خمس و زکات، توجه به اشتغال در کارهای تولیدی و مفید به حال جامعه و نه رانتیر و غیرمولد، فداکردن منفعت شخصی برای نفع همگانی، استفاده نکردن از منافع عمومی برای التذاذ شخصی و... از جمله معیارهای سبک زندگی انقلابی هستند. یک نکته مهم در سبک زندگی انقلابی این است که فرد انقلابی دقت و دغدغه دارد که مجموعه عادات، رفتارها و... وی تا چه میزان به تقویت پایه‌های انقلاب منجر می‌شود. به عبارت دیگر، رفتار فرد انقلابی باید به گونه‌ای باشد که موجب تقویت و یا سوءاستفاده دشمن نشود. در واقع، یک فرد انقلابی دقت دارد که سبک زندگی وی چه تأثیری بر سرنوشت کشور دارد تا چنانچه با پیشرفت و اعتلای کشور و انقلاب مغایر است، آن را اصلاح کند. 

متأسفانه، در سال‌های اخیر سبک زندگی مردم ما به سبب عدم‌تولید کافی کالاها و خدمات متناسب با ارزش‌های اساسی مردم و تنوع و وفور محصولات ارائه شده در نظام ارزشی رقیب، دچار فرسایش شده و بیش از پیش از معیارهای سبک زندگی بومی اسلامی‌ ـ ایرانی فاصله گرفته است. برای رفع این نقیصه نیز افزون بر اقداماتی که آحاد مردم باید انجام دهند، دستگاه‌های سیاستگذار نیز باید در این زمینه به وظایف خود آگاه بوده و با دقت تمام آنها را به انجام برسانند. برای نمونه، بخشی از تغییرات ایجاد شده در سبک زندگی مردم ناشی از حضور آنها در بستر شبکه‌های اجتماعی یا مصرف کالاهای خارجی است. منطقی آن است که اقدامات در این زمینه صرفاًً به انتظار از مردم برای حضور هوشمندانه در این فضاها یا دقت در مصرف کالاها محدود نباشد، بلکه به موازات تلاش مردم، باید دستگاه‌های مسئول در ارتباط با شبکه‌های اجتماعی افزون بر زیرساخت‌های فنی، به تقویت زیرساخت‌های فرهنگی و امنیتی این شبکه‌ها توجه کنند و با جلوگیری از ورود کالاهای قاچاق به کشور، جلوی تغییر آن بخش از سبک زندگی که مورد هجوم کالاهای مذکور است، گرفته شود. 

 حسن خدادی/ يكى از مهم‌ترين تعاليم دين، حج است كه با احياى تفكر دينى، جنبه‌هاى سياسى و اجتماعى آن مطرح شد. پس از پيروزى انقلاب اسلامى، امام خمينى(ره) چونان احياگر حجّ ابراهيمى، با صدور پيام‌ها و سخنرانى‌ها به مناسبت ايام حج، ابعاد گوناگون اين فريضه عظيم و كهن را بازگو كردند. پس از ايشان رهبر معظم انقلاب، حضرت امام خامنه‌اى (دام‌عزّه)»، اين منش عالمانه را ادامه دادند و با رهنمودهاى خود در سخنرانى‌ها و پيام‌هايى به مناسبت ايام حج، مسلمانان را با ظرفيت عظيم حج آشنا كردند.

الف‌ـ رهیافت جامع‌نگری؛ روش‌شناسی حج از منظر امام خامنه‌ای

با گفتارپژوهى در بيانات و پيام‌هاى رهبر فرزانه انقلاب درباره كنگره عظيم حج، روشن مى‌شود كه در انديشه ايشان نسبت به حج و مسائل پيرامون آن «رهيافت جامع‌نگرانه» متبلور است. در انديشه معظم‌له، حج يك مفهوم تك‌تبارى و تك‌بُعدى نيست؛ بلكه ايشان حج را مسئله‌اى چندتبارى و داراى ابعاد و مراتب مى‌دانند. ايشان به جنبه‌هاى فردى، اجتماعى، سياسى و بعد معنوى و روحانى حج توجه دارند. به عبارتی، معظم‌له حج را هم امرى دنيوى و اخروى مى‌دانند و هم سرمايه‌اى معنوى و اجتماعى. فريضه‌اى كه هم بُعد ملى دارد و هم بُعد جهان اسلام و هم بُعد بين‌المللى (۴/٨/١٣٩١) بنابراين، زمانى حج درست و كامل محقق مى‌شود كه به همه جوانب آن توجه شود و با چنين حجى است كه منافع كثير آن ظهور مى‌یابد. (١۴/٢/١٣٧۴). در مقابل رهيافت جامع‌نگر به پديده‌هاى اجتماعى و تعاليم دينى، نگرش تحويلى‌نگرى است. بسيارى با فروكاستن حج به يك فريضه عبادى صرف، فقط به اداى صحيح مناسك و اعمال آن بسنده مى‌كنند و برخى با دغدغه‌هاى فرقه‌گرايانه و مجادلات كلامى، حج را فرصتى براى پیگیری مجادلات و مباحثات كلامى خود مى‌دانند. بنابراين، مى‌توان ادعا كرد كه رهيافت جامع‌نگر و چندتبارى نسبت به فريضه حج مهم‌ترين ويژگى انديشه معظم‌له است كه در ساير متفكران و انديشه‌ورزان جهان اسلام كمتر مشاهده مى‌شود.

ب‌ـ نگرش توحیدی؛ هستى‌شناسى حج  از منظر امام خامنه‌ای

گفتنی است، بررسى و شناخت مبانى «هستى‌شناسانه» يك انديشمند، پیش از هر چيز، براى درك صورتِ روشنى از «جهان عقايد ذهنى» وى لازم است. اعمالِ فردى و اجتماعى گوناگون و انديشه‌هاى مختلف، برآمده از ديدگاه‌هاى متفاوت انديشمندان به جهان هستى و مبادى آن است. در جهان‌بينى اسلام، عالم سراسر، مخلوق و آفريده حقيقتى برتر است؛ اين حقيقت برتر و قادر مطلق، وجودى ازلى و ابدى و آراسته به صفاتى است كه وجودش، با همين صفات براى بشر قابل شناخت مى‌شود. در واقع، ركن اصيل و اساسى جهان‌بينى اسلام، «توحيد» است.

امام خامنه‌ای از بعد هستی‌شناسی درباره فریضه حج می‌فرمایند: «اينجا چون مركز اسلام است و لُبّ روح و حقيقت اسلام، توحيد است و خانه خدا، مركز اقامه و مظهر و نماد و رمز توحيد است، لذا شعار، شعار توحيدى است و برائت هم برائت از شرك است. اين امر واضحى است.» (16/1/1374)

ج‌ـ تعالی انسانی؛ انسان‌شناختى حج از منظر امام خامنه‌ای

بى‌ترديد، تعريفى كه هر فلسفه سياسى از انسان به دست مى‌دهد، تأثيرى مبنايى بر كل آن فلسفه دارد. تلقّى فيلسوفى از انسان چونان موجودى بدطينت با سرشتى شرور، نوعى فلسفه سياسى به دست مى‌دهد و فيلسوفى كه انسان را موجودى پاك‌سرشت و نيك‌خو مى‌داند، فلسفه سياسى متفاوتى نتيجه مى‌گيرد. همين‌طور است درك جبرگرايانه يا مختار از انسان. امام خامنه‌اى (مدظله‌العالی) در كتاب «از ژرفاى نماز»، انسان را مخلوقِ خالقى برتر، قادرى مطلق و صاحب حكمت و تدبير می‌دانند که حرکت او به سمت نیکی و خیر است. بنابراین، حج نيز در انديشه امام خامنه‌اى، در بعد انسان‌شناسی‌اش بر بستر هدف كلى خلقت، يعنى تعالى انسان بررسى مى‌شود.