تصميم امام خميني(ره) به خروج از عراق و عزيمت به سمت پاريس، استعمار خارجي و استبداد داخلي را به واهمه انداخت. گرچه در نگاه اول تصور می‌شد، دور كردن امام(ره) از مرزهاي ايران به زوال نهضت اسلامي ختم خواهد شد؛ اما با ورود ايشان به پاريس در 13 مهرماه 1357، امام خميني(ره) با هوشياري توانستند انقلاب اسلامي ايران را جهاني كنند. در اين بين، دولت‌هاي خارجي و رژيم پهلوي كه منافع خود را رو به زوال مي‌ديدند، به اقامت امام(ره) در پاريس واكنش نشان دادند. از آنجا كه حضور امام در پاريس نقطه عطفي در پيروزي انقلاب اسلامي به شمار می‌آید، از این رو مركز اسناد انقلاب اسلامي در سالروز هجرت امام(ره) به پاريس واكنش‌هاي خارجي نسبت به اقامت ايشان در پاريس را بازخوانی کرده است.
واكنش دولت‌هاي فرانسه و ايران به حضور امام(ره) در پاريس
مسافرت امام و همراهان ایشان به پاريس، بدون اطلاع دولت فرانسه و به صورت غير منتظره صورت گرفت. از آنجا كه دولت عراق مي‌خواست هرچه سريع‌تر از بن‌بست حضور امام(ره) در آن كشور خارج شود، پس از اطلاع از تصميم ايشان در سفر به فرانسه، آنان را با يك هواپيماي عراقي راهي فرانسه كرد و بسيار مراقب بود که كسي از سفر اين گروه مطلع نشود.
پس از اسكان موقتي امام در محله كشان، از سوي اداره مهاجرت فرانسه (وزارت كشور) پيام رسمي دولت این کشور مبني بر ممانعت از هر گونه فعاليت سياسي به ايشان ابلاغ شد. گفتنی است، تمام روزنامه‌هاي صبح شنبه 17 اكتبر 1978/15 مهر 1357 خبر ورود امام(ره) را به پاريس منعكس كردند.
سفارت ايران در فرانسه با ارسال تلگرافي به تهران، از وزارت امور خارجه درباره ورود امام(ره) به پاريس كسب تكليف و پيام رئيس‌جمهور فرانسه را به ايران مخابره كرد. ژيسكاردستن كه در سفر رسمي در برزيل به سر مي‌برد، از دفتر خود خواسته بود به سفير ايران اطلاع دهد كه «به آقاي خميني اطلاع داده شده است كه وجود ايشان در خاك فرانسه به عنوان يك توريست تلقي مي‌گردد و به همين دليل مدت اقامت‌شان موقتي است و ظرف اين مدت بايد از هر نوع فعاليت سياسي خودداري كنند.»
پس از آنكه دانشجويان ايراني مقيم پاريس از ورود امام به فرانسه مطلع شدند، جلسه‌اي ترتيب دادند و از امام(ره) تقاضا كردند که در آن جلسه حضور يابند. طبق برنامه قرار بود پس از برگزاري نماز جماعت و سخنراني امام، نشست مطبوعاتي برگزار شود، اما بلافاصله پس از اطلاع دولت فرانسه از اين برنامه، دو نفر از طرف دولت با امام ديدار كردند و رسماًً اطلاع دادند كه ايشان نمي‌توانند در برنامه مذكور شركت کنند. همچنین، اعلام كردند مصاحبه با خبرنگاران مطبوعات، راديو و تلويزيون‌هاي فرانسوي و غيرفرانسوي و همچنين برنامه‌هاي نماز جماعت و ميتينگ‌ها ممنوع است. امام(ره) در پاسخ اظهار داشتند، اين محدوديت‌ها نمي‌تواند شامل صدور بيانيه و پيام باشد؛ بلكه به آنچه در محيط فرانسه صورت مي‌گيرد، محدود است.
خبر مربوط به ديدار دو تن از شخصيت‌هاي رسمي فرانسه از طرف كاخ اليزه با امام و ابلاغ نظر دولت مبني بر خودداري از هرگونه فعاليت سياسي نيز در روزنامه«اطلاعات» درج شد. حتي با توجه به اين محدوديت‌ها اين احتمال مطرح شد كه امام به‌زودي پاريس را ترك و به يكي از كشورهاي اسلامي عزيمت خواهند کرد.
روزنامه «كيهان» در اين زمينه چنين نوشت: «مقامات فرانسوي به حضرت آيت‌الله اطلاع داده‌اند كه دولت فرانسه با اقامت دائم ايشان در اين كشور موافق نيست. در همين حال كسب اطلاع شد كه دولت فرانسه مايل به ادامه فعاليت سياسي حضرت آيت‌الله نيست. خبرهاي تأييد نشده حاكي است كه دولت فرانسه در اين رابطه عملاًً با جلوگيري از مصاحبه مطبوعاتي آيت‌الله خميني، مانع فعاليت سياسي ايشان شده است. منابع آگاه گفتند اگر دولت فرانسه مانع فعاليت سياسي حضرت آيت‌الله شود، ايشان به زودي اين كشور را ترك خواهند گفت.»
در 16 مهر 1357 تعدادي از شخصيت‌هاي روحاني، سازمان‌ها و انجمن‌ها با ارسال تلگراف‌هايي به رئيس‌جمهور فرانسه، خواستار مهمان‌نوازي از رهبر انقلاب ايران شدند كه مهم‌ترين آن، تلگرام آيت‌الله مرعشي نجفي بود. جمعي از روحانيون تهران و دو نفر از روحانيون سرشناس آذربايجان (آقايان انگجي و قاضي طباطبايي) نيز تلگراف‌هايي به پاريس و خطاب به ژيسكاردستن مخابره كردند.
دولت فرانسه در موقعيت حساسي قرار گرفته بود. برخي مقامات فرانسوي با توجه به روابط نزديك با ايران خواستار اخراج امام(ره) بودند؛ به همین دلیل حكم اخراج امام صادر شد، اما سفير ايران در فرانسه به دولت فرانسه اطلاع داد كه با اين اقدام موافق نيست. اين پيام تلاطم وسيعي بين مقامات فرانسوي ايجاد كرد. در 15 اكتبر، سفير فرانسه در ايران گزارش داد: «در ديداري كه با نخست‌وزير ايران داشته به او گفته شده با حضور و اقامت خميني در فرانسه با رعايت قوانين و مقررات معمول در آن كشور، هيچ‌گونه مخالفتي ندارد. تنها تقاضاي نخست‌وزير ايران اين است كه اخبار و اطلاعات مربوط به فعاليت‌هاي آيت‌الله را به اطلاع او برسانيم؛ لذا به همين نحو عمل شد.»
به اين ترتيب، ژيسكاردستن به اين نتيجه رسيد كه فرانسه نبايد به تنهايي خطر انجام كار اخراج امام را به عهده بگيرد، از این رو دستور اخراج ايشان لغو شد.
ديدگاه سفير آمريکا
به اعتقاد سوليوان، سفير آمريكا در ايران، شريف امامي مرتكب اشتباهي شد كه بيشتر از اقدامات ديگرش، با عدم واقع‌بيني و خطای محاسبه همراه بود. او فكر مي‌كرد چون وجود امام خميني(ره) در شهر مذهبي نجف خاري در چشم شاه است، اگر بتواند وي را از اين شهر دور كند، ضربه مؤثري به مخالفان داخلي وارد خواهد آمد. اتفاقاًً زمينه اين كار هم فراهم بود و دولت عراق افزون‌بر فعاليت‌هاي آيت‌الله خميني در ايران، از مشكلاتي كه احتمال داشت بر اثر فعاليت‌هاي او بين شيعيان عراق براي خود دولت عراق به وجود آید، نگران بود؛ به همین دلیل به‌دنبال فرصتي مي‌گشت تا از ادامه فعاليت ايشان در عراق جلوگيري به عمل آورد. شريف امامي چنين استدلال مي‌كرد كه چون آيت‌الله خميني از طريق زائران ايراني كه به نجف مي‌روند، با مخالفان داخلي تماس برقرار مي‌كند و از طريق آنان، نوار سخنراني‌هاي خود را به ايران مي‌فرستد، در صورت اخراج از عراق قادر به ادامه تماس با مخالفان نخواهد بود. هنگامي كه اين نقشه عملي شد و آيت‌الله خميني به پاريس رفت، شريف امامي به من و سفير انگليس گفت كه [آيت‌الله] خميني به محض ورود به پاريس از خاطره‌ها محو و فراموش خواهد شد!
ديدگاه سفير انگليس
سفير انگلستان، آنتوني پارسونز در كتاب «غرور و سقوط» در اين زمينه نوشته است: «شريف امامي در اوايل اكتبر دو بار درباره موضوع خروج [آيت‌الله] خميني از عراق با من و همتاي آمريكايي‌ام صحبت كرد. بار اول گفت كه خميني درصدد خروج از عراق است و دولت عراق هم از اين موضوع استقبال كرده است. در واقع هنگامي كه شريف امامي اين مطلب را با ما در ميان گذاشت، آيت‌الله خميني با اتومبيل به طرف جنوب عراق در حركت بود و احتمالاًً در نظر داشت به كويت برود. شريف امامي از اين بيم داشت كه [آيت‌الله] خميني پس از ورود به كويت، ناگهان از دهانه خليج‌فارس با يك قايق موتوري به طرف ايران حركت كند و در سواحل ايران پياده شود. شريف امامي معتقد بود اگر جلوي [آيت‌الله] خميني گرفته نشود و او آزادانه در داخل ايران دست به فعاليت بزند، رژيم سرنگون خواهد شد و اگر هنگام ورود به خاك ايران بازداشت شود، خطر جنگ داخلي در پيش خواهد بود. شريف امامي با مقايسه بين اين دو خطر، دومي را ترجيح داد و گفت در صورت ورود (آیت‌الله) خميني به خاك ايران، او را بازداشت خواهد كرد. شريف امامي پس از اين اقدامات و تأكيد درباره خطرات احتمالي ورود [آيت‌الله] خميني به كويت، گفت که آيا ما انگليسي‌ها و آمريكايي‌ها نمي‌توانيم دولت كويت را قانع كنيم كه از ورود [آيت‌الله] خميني به كويت جلوگيري کند؟ من به او گفتم، جريان مذاكرات‌مان را به لندن گزارش خواهم كرد.»
