حسن ابراهیمی/ هفتمین نمایشگاه ملی کتاب دفاع مقدس همزمان با هفته دفاع مقدس در مصلای تهران که دیگر میزبان نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیست، برگزار شد. نمایشگاهی که طی این سال‌ها دچار نوسانات مختلفی شده است؛ از برگزاری در شهرستان‌ها تا استقبال کم مخاطبان و...؛ اما سال گذشته این نمایشگاه در باغ موزه دفاع مقدس تهران و امسال در مصلا برگزار شد و احتمالاً از نظر محل برگزاری کمّ‌وکیف بهتری پیدا کرد.
چه اتفاقاتی افتاد؟
سردار احمد حق‌طلب، رئیس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس سپاه و بسیج در مراسم اختتامیه هفتمین نمایشگاه ملی کتاب دفاع مقدس عصر پنج‌شنبه، هشتم مهر ماه در مصلای تهران با اشاره به اهداف برگزاری هفتمین دوره نمایشگاه کتاب دفاع مقدس، اظهار داشت: «این نمایشگاه با دو هدف، یعنی توسعه فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی و انتقال فرهنگ متعالی دفاع مقدس به نسل جوان برگزار شد.»
اما نمایشگاه هفتم امسال میزبان 100 ناشر تخصصی دفاع مقدس در 130 غرفه با بیش از چهار هزار عنوان بود. برای کمک به ناشران بن‌هایی با 20 درصد تخفیف میان بازدیدکنندگان توزیع شده بود که نقش چندان زیادی در حجم فروش کتاب‌ها نداشت.
گفتنی است، قریب به 20 مراسم رونمایی کتاب در این نمایشگاه برگزار و در آن حدود 100 کتاب رونمایی شد. نشست‌های تخصصی هم درباره موضوعات دفاع مقدس و ادبیات این حوزه و نقد آثار و برنامه‌های سخنرانی چاشنی برگزاری این نمایشگاه بود.
گستردگی موضوع دفاع مقدس هم سبب شده بود تا کتاب‌های عرضه شده از سنین کودک و نوجوان تا بزرگسال را پوشش دهد.
دیدگاه بازدیدکنندگان
یکی از بازدیدکنندگان نمایشگاه می‌گفت، این نمایشگاه هنوز آن چیزی که باید باشد، نیست. همه چیز فراهم است، اما مخاطب نیست که استفاده کند. تقریباً همه سرشناس‌های انتشارات دفاع مقدس اینجا هستند؛ اما این سوت و کوری در زمانی که نمایشگاه به نیمه رسیده، خیلی خوب نیست. او که یک جوان حدوداً 26 ساله بود، ضمن ابراز نارضایتی از خلوت بودن نمایشگاه، می‌گفت: «زمانی که نمایشگاه در اصفهان برگزار شده بود، به دلیل علاقه‌ام به این حوزه آنجا رفتم. یک روز وسط هفته بود، حوالی بعدازظهر غلغله‌ای برپا بود با اینکه مکان نمایشگاه توی خیابان آتشگاه بود و از مرکز شهر اصفهان دور بود، ولی رونق داشت.» او معتقد بود، لااقل بازدید‌های دانش‌آموزی، دانشجویی و بسیج محلات و مساجد را برای نمایشگاه در نظر می‌گرفتند تا این‌قدر خلوت نباشد.
معلمی با علاقه‌های دفاع مقدسی
با بازدیدکننده دیگری هم به گفت‌وگو نشستیم؛ او یک خانم میانسالی بود که بعد متوجه شدم معلم است. او می‌گفت، علاقه خاصی به کتاب‌های دفاع مقدس دارد. وقتی کتاب‌هایی را که خوانده بود، نام می‌برد، متوجه شدم عمده کتاب‌های معروف و پرفروش این حوزه را خوانده است. او خود را یک مخاطب تخصصی می‌دانست و می‌گفت: «هر سال که می‌گذرد شکر خدا عناوین و محتوای بیشتری در این حوزه تولید می‌شود. کتاب‌های خاطرات رزمندگان میراث مکتوبی است که در اختیار ما قرار داده می‌شود.» این معلم می‌گفت: «در مدرسه همواره مروّج این کتاب‌هاست و سعی دارد در این قالب حجاب و مفاهیمی، چون حیا را به شاگردانش منتقل کند.» وقتی در زمینه خلوت بودن نمایشگاه پرسیدم، پاسخ داد: بله، استقبال کم بوده، اما با وجود این باز هم برای من که دنبال چنین فرصتی هستم تا تمام کتاب‌های این حوزه را در کنار هم ببینم و تهیه کنم، خیلی عالی است. نمایشگاه کتاب تهران به دلیل گستردگی تمرکز را از آدم می‌گیرد.
تغییر سلیقه!
در قسمت دیگری با یک خبرنگار روبه‌رو شدم، او هم نسبت به خلوت بودن نمایشگاه گله داشت و معتقد بود: «کار تبلیغی مناسبی برای نمایشگاه انجام نشده است.» البته می‌گفت که باید بررسی کنیم و ببینیم آیا امسال هم این حوزه با استقبال روبه‌رو می‌شود یا نه. منظورش تغییر سلیقه مردم بود.
کنار هم جمع شدن از همه چیز مهم‌تر است
یکی از غرفه‌ها مقصد بعدی من بود. وقتی با مسئول غرفه هم‌صحبت شدم، گفت: «دو سالی است که در حوزه دفاع مقدس حجم تولیدات‌شان بالا رفته، اما متأسفانه حمایت‌ها کم است، اصلی‌ترین حمایت‌ها به یک سری انتشارات بزرگ اختصاص دارد، اما به دلیل جریان‌سازی خوبی که در جامعه صورت گرفته، توانسته‌ایم دخل و خرج انتشارات را دربیاوریم. استقبال از کتاب‌های خاطرات رزمندگان خیلی خوب است.» مسئول این غرفه هم در زمینه خلوت بودن نمایشگاه گفت: «خیلی از مردم تهران در نمایشگاه کتاب، کتاب‌های مورد نیاز خود را خریده‌اند. همه ما آنجا غرفه داشتیم. خوب بود حداقل از شهرستان‌ها تسهیلات می‌دادند که علاقه‌مندان برای تهیه کتاب به تهران بیایند.»
اما نکته جالب وقتی بود که در غرفه‌ای با یک نویسنده دفاع مقدسی روبه‌رو شدم. او معتقد بود، تعداد مخاطبان خیلی مهم نیست، نمایشگاه کاری را که می‌خواست انجام دهد، انجام داد. همه ناشران این حوزه را جمع کرده، همه در یک جا کنار هم مشغولند، علاقه‌مندانی هم هستند که به نمایشگاه آمده‌اند که در مجموع طی این یک هفته کم هم نیستند. قریب چند هزار نفر می‌شوند. مهم این است که نمایشگاه برگزار شد و ناشران دیدند که طی این هفت دوره هر سال چه پیشرفت‌هایی نسبت به سال قبل صورت گرفته است. برای نمونه، من اگر خودم در اینجا حاضر نمی‌شدم، انگیزه نوشتن کتاب‌های جدید را پیدا نمی‌کردم.
تخصصی‌ترین نمایشگاه کتاب
یکی از مسئولان نمایشگاه نیز مخاطب بعدی من بود. او معتقد بود، این نمایشگاه تخصصی‌ترین و بزرگ‌ترین نمایشگاه ملی کتاب بود که در سطح کشور برگزار شد و احتمالاً باب برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی ملی کتاب را هم در کشور می‌گشاید.
وی درباره خلوت بودن نمایشگاه هم گفت: «به هر جهت این نمایشگاه تخصصی است، هر چند که رویکرد عمومی دارد. ما نباید انتظار داشته باشیم که مخاطب نمایشگاه کتاب تهران اینجا تکرار شود؛ ولی باز هم معتقدیم نمایشگاهی با این اهمیت و حجم مخاطب نباید این‌قدر خلوت باشد.»
فکری برای آینده
با وجود این به نظر می‌آید، برای سال آینده مسئولان امر باید فکری به حال جذب مخاطب برای نمایشگاه کنند؛ چون همه چیز نمایشگاه به جز مخاطب آماده است، آن هم در دوره‌ای که این کتاب‌ها پرفروش‌ترین هستند.
