سعید مهدوی/ نشست غیررسمی اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و کشورهای غیر اوپک در حاشیه پانزدهمین اجلاس مجمع بین‌المللی انرژی در الجزایر برای بررسی طرح «فریز نفتی» (تثبیت سطح تولید نفت) هفتم مهرماه برگزار شد. در بیانیه این نشست آمده است: «طی دو سال گذشته بازارهای نفت در جهان با چالش‌های زیادی روبه‌رو شده است که بیشتر این چالش‌ها در نتیجه عرضه به وجود آمد. این شرایط باعث کاهش بیش از ٥٠ درصدی قیمت نفت خام شد؛ این در حالی است که نوسان‌ها تشدید شده است. در نتیجه این مسئله، درآمد کشورهای صادرکننده نفت نیز به نحو قابل ملاحظه‌ای کاهش یافت و با تأثیر پذیرفتن بازارهای مالی، رشد اقتصادی کشورهای تولیدکننده نفت نیز با مانع روبه‌رو شد.» در بیانیه پایانی این نشست تصریح شده است: «اکنون صنعت نفت با افت شدید سرمایه‌گذاری و به تبع آن، حذف فرصت‌های شغلی روبه‌رو است و این تهدید به وجود آمده است که احتمالاً میزان عرضه کنونی نفت پاسخگوی تقاضای آینده نباشد. به این موضوع باید تحولات فعلی جهان را نیز افزود که امنیت عرضه را با مخاطره مواجه کرده است.»
توافقات نشست
به گفته بیژن نامدار زنگنه «اعضای اوپک تصمیم گرفتند روزانه حدود ٧٠٠ هزار بشکه از تولید نفت خام خود بکاهند، [همچنین] وزیران نفت و انرژی کشورهای عضو اوپک تصمیم گرفتند به پیشنهاد دبیرخانه اوپک، تولید این سازمان را تا سقف تولید ۵/۳۲ تا ٣٣ میلیون بشکه در روز تعیین کنند که این رقم باید میان اعضای اوپک تقسیم شود.» وزیر نفت همچنین تصریح کرد: «اوپک تصمیم گرفت یک کمیته تخصصی سطح بالا متشکل از اعضای این سازمان تشکیل شود و این کمیته پیشنهاد خود را درباره سطح تولید کشورهای عضو، برای نشست بعدی اعضای این سازمان ارائه دهد.» یکصدوهفتادمین نشست عادی وزیران نفت و انرژی اوپک به منظور بررسی تحولات بازارهای جهانی نفت خام ١٠ آذر (٣٠ نوامبر) با حضور ١٤ عضو این سازمان در وین اتریش برگزار می‌شود و انتظار می‌رود سطح پیشنهادی تولید هر یک از اعضا در این نشست تعیین شود.
١٤ کشور عضو اوپک هم‌اکنون روزانه ٣٣ میلیون و ٢٤٠ هزار بشکه نفت خام تولید می‌کنند و این بیشترین مقدار ثبت شده تاکنون است. این مقدار مازاد بر نیاز جهانی ست و موجب کاهش ۶۰ درصدی قیمت نفت از اواسط سال ۲۰۱۴ شده است. این کاهش قیمت، مشکلاتی را در بودجه کشورهای صادرکننده نفت به وجود آورده و موجب کسر بودجه این کشورها شده است.
در نشست قبلی چه گذشت؟
نشست قبلی اوپک که روسیه هم در آن حضور داشت در ۱۱ اردیبهشت سال جاری در محل دوحه قطر برگزار شد. در این نشست رسمی ایران شرکت نکرد که همین امر سبب شد تا برخی کشورها به دلیل حضور نداشتن ایران و نبود تمایل به مشارکت در طرح فریز از توافق خودداری کنند. دلیل این مسئله، تأکید عربستان سعودی بر لزوم فریز نفتی به وسیله ایران بود که با مخالفت‌های علنی و صریح ایران که پس از حصول توافق هسته‌ای در حال بازگرداندن سطح تولیدات خود به زمان پیش از تحریم‌های اقتصادی بود، مواجه شد و عملاً این نشست بی‌نتیجه ماند. بسیاری از کارشناسان معتقدند ایران در این زمان نیز می‌توانست به دور از دعوای رسانه‌ای، از طریق دیپلماسی مانند نشست اخیر سهم خود را حفظ کند.
دستاوردهای
نشست مشورتی اوپک
۱ـ نقش‌آفرینی مجدد اوپک در مدیریت بازار نفت جهان؛ اوپک در حدود دو و نیم سال گذشته نتوانسته بود برای مدیریت عرضه در بازار نفت تصمیم مناسبی بگیرد و این سبب شده بود برخی اعضا به مقدار دلخواه نفت تولید و صادر کنند. از این رو، تصمیم تازه اوپک در نشست الجزایر سبب بهبود و ارتقای جایگاه نقش این سازمان شد و نشان داد اوپک همچنان زنده است و می‌تواند تأثیرگذار باشد.
۲ـ حرکت به سمت تعیین سقف تولید برای اعضای اوپک؛ با توجه به وضع بازار برای تثبیت آن ضروری بود؛ زیرا نبود یک سقف تولید مانع مدیریت عرضه در بازار می‌شود و این موضوع می‌تواند بر شرایط بازار و قیمت‌های جهانی نفت خام اثر منفی بگذارد.
۳ـ مستثنی شدن ایران و برخی کشورها از طرح «فریز نفتی»؛ در نشست گذشته طرح فریز نفتی را پیش از دستیابی ایران به سهم از دست رفته‌اش در بازارهای جهانی نفت خام مطرح کردند که تهران مخالف این موضع بود، اما خوشبختانه، در این نشست پذیرفته شد سقف تولید اوپک محدود باشد نه سهم اعضایی مانند ایران، نیجریه و لیبی. بنابراین قرار شد کمیته‌ای سطح بالا نتایج بررسی خود را برای سهم هر یک از اعضا در ماه نوامبر تحویل نشست عادی وزیران نفت و انرژی این سازمان در وین دهد.
۴ـ تأثیر زودهنگام نشست در بازار؛ توافق پیش از موعد اوپکی‌ها برای کاهش تولید به ٣٢ میلیون و٥٠٠ هزار بشکه نفت در روز، بازار جهانی را تحت تأثیر قرار داد و قیمت نفت به ٥٠ دلار رسید. این مسئله در حالی رخ می‌دهد که ذخایر و تولید نفت آمریکا روند نزولی به خود گرفته است و همین عامل امیدهای افزایش قیمت نفت در بلندمدت را بیشتر می‌کند.
۵ـ اعلام آمادگی غیر اوپکی‌ها برای همکاری؛ در راستای منافع مشترک، کشور روسیه تلاش زیادی را برای اجماع در این نشست نشان داد. همچنین وزیر نفت خبر داد که در جلسه‌ای که با وزیران قطر، الجزایر و ونزوئلا داشتیم، اعلام آمادگی کردند که با تصمیمات اوپک همراهی کنند.
با این همه برخی نگرانی‌ها همواره بر روی تصمیمات اینگونه نشست‌ها در اوپک سایه افکنده است. از جمله آنها می‌توان به کشمکش‌ها و اختلاف‌های عمیق سیاسی میان اعضا، رقابت تولیدکنندگان نفت برای افزایش سهم بازار در هر صورت و متعهد نبودن کشورها به سقف تولیدات مورد توافق، اشاره کرد.
