سیدمحمد مشکوه‌الممالک/ رهبر معظم انقلاب به راه افتادن مسابقه جمع‌آوری مال حرام در جامعه را امری خطرناک توصیف می‌کنند و می‌فرمایند: «دستگاه قضایی باید در برابر انسان‌های زیاده‌طلب و کسانی که به دنبال قارون شدن هستند، بایستد و با آنها مقابله کند و مجلس شورای اسلامی با تصویب قوانین لازم و قوه مجریه با کمک به دستگاه قضایی باید به مقابله با این پدیده خطرناک که در آغاز راه است، برخیزند و از انباشت شدن ثروت‌های حرام و بادآورده از راه‌های غیرقانونی، جلوگیری کنند.» در راستای این سخنان و پیرامون تأثیرات حرام‌خواری خبرنگار صبح صادق گفت‌وگویی را با سه نفر از استادان حوزه و دانشگاه انجام داده که شما را به خواندن آن دعوت می‌کنیم.
تحقق ارزش‌های اسلامی
با روحیه‌ای جهادی امکان‌پذیر است
حجت‌الاسلام مرتضی سلطانی
کسانی بوده‌اند که در دوران مختلف، چه در دوره انقلاب و چه در زمان دفاع مقدس، در زمره کسانی قرار گرفتند که توفیق پیدا کردند به مسیر حق بروند، اهل جهاد باشند و مبارزه کنند؛ اما گذشت زمان و به تعبیر رهبر معظم انقلاب روی کردن به چرب و شیرین دنیا، انسان را به سستی و کاهلی و به سوی دنیا کشاند.
در همه ما انسان‌ها صفات رذیله‌ای وجود دارد که باید آنها را از درون خود بیرون بریزیم و آنها را مدیریت کنیم که به آن تهذیب و خودسازی گفته می‌شود. حضرت امام(ره) در کتاب جهاد اکبر (مبارزه با نفس) تصریح می‌کنند که خودتان را بسازید پیش از اینکه جامعه به شما روی آورد. اگر خود را نسازید و جامعه به شما روی بیاورد خود را می‌بازید و گول می‌خورید. این یک حقیقت است و ما باید در درون خود حرص و طمع را مهار کنیم.
نکته دیگر اینکه ما نظامی داریم که مبتنی بر ارزش‌هاست. یک مسئول حکومتی و کسی که در نظام اسلامی صاحب‌منصب می‌شود باید بهره مادی کمتری از آحاد جامعه داشته باشد. این تعالیم امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) و اسلام است. گاهی اوقات انسان می‌خواهد کاسب باشد و تجارت کند؛ اما زمانی که بر منصب و مسند حکومتی است که پایه‌های آن مبتنی بر رشادت‌های ملت، جهاد، شعارهای ارزشی و عدالت‌گرایانه است، نمی‌تواند به عنوان یک صاحب‌منصب حکومتی خود را با یک تاجر مقایسه کند. به تعبیر امیرالمؤمنین(ع) در نظام اسلامی همه چیز مسئولیت است و چیزی به نام پُست وجود ندارد. کسی که در این جایگاه قرار گرفته باید به مردم پاسخگو باشد، نه اینکه پست و منصب را یک طعمه ببیند.
قطعاً اگر بخواهیم با افرادی که به بیت‌المال دست‌اندازی می‌کنند مبارزه کنیم، آنها با تمام توان به میدان خواهند آمد. کما اینکه وقتی امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) در آستانه خلافت، شعار عدالت سر دادند، گروه‌های حریص با تمام توان خود به میدان آمدند که در مقابل این عدالت بایستند. بر این اساس اگر ما بخواهیم ارزش‌های اسلامی را حاکم کنیم و مانع رانت‌خواری‌ها و دست‌اندازی به بیت‌المال شویم، باید روحیه جهادی را در جامعه حاکم کنیم؛ همان روحیه‌ای که با آن انقلاب کردیم و دفاع مقدس را پشت سر گذاشتیم.
اجرای واقعی عدالت
برای همه اقشار
حجت‌الاسلام مسعود رضاپور
اصولاًً پدیده‌هایی از این دست نه‌تنها با روح اسلام سازگار نیست؛ بلکه دقیقاً با هدف اصلی اسلام که سعادت دنیا و آخرت شخص و جامعه است، در تعارض شدید قرار دارد. با اندکی توجه به آیات و روایات، می‌توان به راحتی تأثیر بسیار مخرب این عمل را درک کرد.
خداوند خطاب به جامعه ایمانی فرموده است: «اگر می‌خواهید جامعه‌ای در معیار و کلاس اهل ایمان داشته باشید، از اموال باطل و حرام جلوگیری کنید.» خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «ای مردم، از حلال خدا استفاده کنید و از مال حرام که یکی از گزینه‌های شیطان برای منحرف کردن شما و جامعه است، بپرهیزید؛ زیرا او دشمنی آشکار و این عمل هم دشمنی آشکار است.» وقتی مال حرام وارد زندگی و جامعه شود، خواه ناخواه آن جامعه از مسیر اصلی خارج می‌شود و این خاصیت مال حرام است که قلب را تاریک و روح را کدر می‌کند و انسان را به قهقرا می‌برد.
رسول پاکی‌ها، حضرت محمد(ص) درباره تأثیر مال حرام در سیر نزولی انسان می‌فرمایند: «نماز کسی که لقمه‌اش حرام است تا چهل روز از ارزش چندانی برخوردار نیست و تا چهل روز دعای وی مستجاب نمی‌شود و هر مقدار از بدن که پرورش یافته لقمه حرام باشد، سزاوار آتش و سوختن است.
این انحراف و دوری آن چنان ادامه پیدا می‌کند و تاریکی جامعه را فرا می‌گیرد که انسان وقتی چشم باز می‌کند، خود را در برابر امام و ولی ّخود و در برابر ولایت که بالاترین رکن اسلام است، می‌بیند.
اگر شما در جامعه رنگ و بوی معنویت و آخرت را از بین بردید و در رسانه‌ها، فیلم‌ها و فرهنگ مردم، مدام دنیا و زرق و برق آن را در ذائقه افراد جایگزین کردید، طبیعی است که شاهد چنین مسائلی باشیم.
از همین رو رهبر معظم انقلاب نه تنها در این سال‌ها، بلکه از سال‌های بسیار دور این خطر را حس کردند و مدام آن را به دولت‌ها و مسئولان تذکر دادند که تجمل‌گرایی در جامعه و پیشرفت را تنها در جهان بهتر و اشرافی قرار دادن، ثمره‌ای جز حرام‌خواری نخواهد داشت که متأسفانه این قبیل تفکرها همچنان وجود دارد.
یکی از بهترین راه‌ها برای مبارزه با حرام‌خواری در سطح جامعه، اجرای واقعی عدالت برای همه اقشار جامعه و تبعیض قائل نشدن بین افراد است. تا زمانی که در مسائل مالی و اقتصادی شفافیت نداشته باشیم و رودربایستی و رانت‌ها به برخی افراد خاص را که پایه‌های عدالت اسلامی را همچون موریانه می‌خورند، از بین نبریم، حل شدن این مسائل مشکل به نظر می‌رسد.
شاید یکی از مهم‌ترین عوامل عدم موفقیت، عمل نکردن قاطع و ملاحظه افراد و شخصیت‌هاست. در دستورات اسلامی برای این‌گونه افراد هیچ جای ملاحظه‌ای نیست. این فرمایش رهبر معظم انقلاب هم که فرمودند: «با هر کسی در هر سطحی برخورد شود، از همین تعالیم است». امیرالمؤمنین علی(ع) یکی از مسئولان حکومتی خود را که از بیت‌المال مسلمین به طور نامشروع برداشت کرده بود، مجازات سختی فرمودند و دستور دادند او را در ملأ عام و جلوی چشم مردم در نماز جمعه حد بزنند، دیگر شهادت او را در محاکم قبول نکنند و آبروی او را بریزند تا اولاًً درس عبرت برای دیگر مسئولان شود و ثانیاًً مردم جامعه بفهمند که حکومت در راستای عدالت و اجرای آن است و امیدوار شوند. به نظر می‌رسد، در حال حاضر بزرگ‌ترین مشکل برای مبارزه با فساد و حرام‌خواری نوعاً ملاحظات سیاسی و نبود عزم جدی و استقامت است.
تأثیرات لقمه حرام
بر انحرافات در مسیر اسلام
حجت‌الاسلام سیدجلال رضوی‌مهر
رسول خدا(ص) فرمودند: «کسي که کسبش حرام است، خداوند هيچ كار خيرى را از او نمىپذيرد، چه آن کار صدقه باشد چه آزاد كردن بنده، حج باشد يا عمره و خداوند متعال به عوض پاداش اين كارها، گناه براى او ثبت مىكند و آنچه پس از مرگش باقى مىماند توشه دوزخ او خواهد بود.» اميرالمومنين(ع) فرمودند: «کسي که به حرام، مال مؤمني را بخورد هرگز دوستدار من نيست.»
تأثیرات لقمه حرام بر انحراف مسیر اسلام در کلام حضرت سیدالشهداء(ع) نمایان است که پس از آنکه ایشان لشکریان شیطان را موعظه فرمودند تا آنها را از آتش جهنم دور سازند، شروع به هلهله و فریاد زدن کردند، آن‌گاه حضرت فرمودند: «ویلکم، ما علیکم ان تنصتوا الی فتسمعوا قولی... فقد ملئت بطونکم من الحرام» همان چیزی که علت بود تا در غدیر پیام رسول رحمت شنیده نشود، همین عامل باعث شد تا مسلمانان در جواب نصیحت‌های دلسوزانه اباعبدالله، هلهله کنند. آری حرام‌خواری اثراتی بسیار سوء بر روح و جان انسان دارد.
اما چگونه می‌توان با این موضوع مبارزه کرد؟ از راه‌های جدی مبارزه با پدیده حرام‌خواری بهینه کردن شاخصه امر به معروف و نهی از منکر در قالب نظارت و تعقیب قضایی است. باید با چنین هنجارشکنی‌ای بدون تعارف و اهمال برخورد کرد.
حرام‌خواران باید ضمن انفصال از خدمت و اجبار به بازگرداندن اموال چپاول شده و قبول خسارات احتمالی، به مردم نیز معرفی شوند. البته موانعی چون؛ عدم تعامل برنامه‌ریزی شده و مدیریت‌محور مدیران سه قوه با یکدیگر، دخالت‌های غیرکارشناسانه افراد حقیقی و حقوقی. هوچی‌گری و فرصت ندادن به اظهارنظرهای قانونی، نداشتن انگیزه کافی برای ضابطین قضایی، پشتیبانی نکردن مسئولان بالادستی از مجریان وظیفه‌شناس، ورود جریانات سیاسی و حمایت از وابستگان حزبی خطاکار، قاطع نبودن در اجرای مصوبات قانونی، آشنا نبودن با موازین احکام حکومتی و خلط مباحث فردی و شخصی با مباحث اجتماعی و جامعه‌شناختی و پدیده رشوه‌خواری در مسیر مبارزه با حرام‌خواری در بعد حکومتی وجود دارد.
