محمد نوری/ کمتر از هفت ماه دیگر به پایان عمر دولت یازدهم، دولتی که با شعار«تدبیر و امید» ، قرار بود امید را برای کشور به ارمغان آورد و بیکاری را که از اصلی‌ترین وعده‌های انتخاباتی آن بود ریشه‌کن کند باقی مانده است. دولتی که طی سه سال و نیم گذشته نتوانست به وعده‌هایی که در حوزه اشتغال و رفع بیکاری داده بود، جامه عمل بپوشاند.
با توجه به سوابق دولت‌های گذشته و عملکرد دولت یازدهم، به جرئت می‌توان گفت که رفع بیکاری و ایجاد اشتغال تنها به یک شعار انتخاباتی تبدیل شده تا نامزدهای انتخاباتی با سر دادن آن برای خود رأی جمع کنند و حتی پس از پیروزی در عرصه انتخابات نیز همچنان شعاری با این موضوع مهم برخورد کرده و در عمل از زیر بار مسئولیت آن شانه خالی کنند.
در اوضاع کنونی، میزان بیکاری در کشور به جایی رسیده است که اکثر مردم در سفرهای استانی مسئولان، تمام خواسته خود را رفع بیکاری و ایجاد اشتغال عنوان می‌کنند و خواستار توجه جدی مسئولان به این موضوع هستند. حجت‌الاسلام حسن روحانی در دیدار با مردم استان کرمانشاه ضمن تأیید خواست مردم در زمینه رفع معضل بیکاری و ایجاد اشتغال در این استان گفت؛ «بیکاری یکی از عمده‌ترین مشکلاتی است که باید آن را حل‌وفصل کرد و حل آن تنها با ایجاد رونق اقتصادی و تکیه بر اقتصاد مقاومتی امکان‌پذیر است.» این در حالی بود که در این دیدار مردم کرمانشاه با شعارهایی در اعتراض به رکود، بیکاری و حقوق‌های نجومی برای دقایقی سخنرانی رئیس‌جمهور را قطع کردند. با مروری بر وعده‌های جناب آقای روحانی در زمینه رفع مشکل بیکاری و اشتغال‌زایی می‌توان میزان تحقق این وعده‌ها را برآورد کرد و مبنای قضاوت قرار داد:
ـ دولت «تدبیر و امید» نخواهد گذاشت این همه جوان بیکار در مقابل خانواده و فرزندان شرمنده باشند.
ـ در ماه‌های ابتدای آغاز به کار دولت «تدبیر و امید» موانع از سر راه تولید برداشته می‌شود.
ـ برنامه اقتصادی من حل معضل «اشتغال»، به خصوص برای تحصیل‌کرده است.
ـ اساس سیاست من بالا بردن ثروت ملی و«رونق تولید و اشتغال» و بهبود فضای کسب‌وکار و توزیع عادلانه ثروت است.
ـ کشور را می‌توان از «بیکاری» و گرانی نجات داد.
ـ مشکل «بیکاری» سبب شده است از هر پنج ازدواج یکی به طلاق منجر شود، با رونق اقتصادی و «ریشه‌کن کردن بیکاری» جلوگیری از این کار امکان‌پذیر است.
ـ خیلی‌ها باید به دادگاه بروند که چرا کاری نکردند که ما هر ماه سه هزار میلیارد ضرر کنیم و سه میلیون نفر «بیکار» شوند.
ـ باید زندگی خوب و «شغل آبرومند» برای مردم افتخار باشد.
ـ اولین گام دولت تدبیر و امید «کاهش نرخ بیکاری» است.
ـ من می‌دانم شما از «بیکاری» رنج می‌برید، دولت شما رونق را به اقتصاد بازمی‌گرداند.
ـ کشور بزرگ ایران نباید این همه «بیکار» داشته باشد.
ـ در طول هشت سال گذشته فقط 500 هزار شغل در کشور ایجاد شده که در شأن ملت ایران نیست.
ـ «اشتغال مردم» را در مسیری قرار می‌دهیم که شرایط آسوده‌تری داشته باشند.
ـ ما باید فضا را برای فعالیت‌های اقتصادی آماده کنیم، «بیکاری‌ها» به دلیل این است که فضا برای فعالیت کاری مهیا نیست، فضای کشور برای بهبود کسب‌وکار نیست.
ـ ایجاد شغل نباید با وام باشد که «بیکار» تبدیل به «بیکار بدهکار» خواهد شد.
ـ همین کارخانه‌های موجود در کشور اگر به جای20 درصد توان با 60 درصد توان کار کنند، بخش عظیمی از مشکلات اشتغال‌زایی در کشور برطرف می‌شود.
ـ با یک حرکت صحیح در یک مسئله اقتصادی و اجتماعی می‌توانیم بیکاری را حل کنیم. بیکاری امروز تنها مشکل اقتصادی نیست؛ بلکه مشکل اجتماعی نیز هست و معضلات فراوانی به همراه دارد.
ـ باید کار را به جایی برسانیم که به جای اینکه مردم دست‌شان را به سوی دولت دراز کند، دولت دستش را به سوی مردم دراز کند.
به اذعان رئیس‌جمهور محترم وقتی در کشور جمعیت بالای بیکار وجود دارد، رفع بیکاری و ایجاد اشتغال باید به اولویت اول اقدامی دولت تبدیل شود، باید دغدغه اصلی دولت باشد، نه اینکه طی سه سال گذشته تعداد زیادی از شاغلان بخش‌های مختلف صنعتی، تولیدی، کشاورزی و خدماتی هم شغل خود را از دست داده و به خیل بیکاران جامعه بپیوندند. براساس نتایج طرح آمارگیری نیروی كار در سال 1394 كه مركز آمار ایران آن را منتشر كرد، میانگین نرخ بیكاری در سال 1393 معادل ۶/۱۰ درصد بود كه میزان بیكاری سال 1394 نسبت به آن رشد ۴/۰ درصدی داشته و به عدد 11 درصد رسیده است؛ یعنی نه تنها نرخ بیکاری کاهش پیدا نکرده است بلکه فقط تعداد بیکاران در فصل دوم سال 1394 نسبت به فصل مشابه سال قبل افزایشی به میزان ۲/۴۷۸ هزار نفر داشته است. نتایج این طرح نشان می‌دهد از جمعیت فعال (شاغل و بیكار) در كشور دو میلیون و 729 هزار و 92 نفر بیكار هستند. همچنین 19 استان كشور نرخ بیكاری بالاتر از میانگین(11درصد) دارند.
راهکار‌های رفع بیکاری
برخی از کارشناسان معتقدند دولت با اهمیت دادن به حوزه اشتغال و تشکیل مستمر جلسات شورای عالی اشتغال و اخذ نظرات کارشناسی و کاربردی و فعالیت‌های لازم در حوزه‌های گوناگون می‌تواند بر این معضل فائق آید و نرخ بیکاری را کاهش داده و اشتغال لازم را ایجاد کند. برخی از مواردی که می‌تواند در کاهش نرخ بیکاری مؤثر باشد، عبارت است از:
۱ـ سیاست‌گذاری و حمایت لازم برای حفظ ظرفیت‌های فعلی بنگاه‌های تولیدی؛ در این زمینه دولت برای حفظ ظرفیت موجود بنگاه‌های تولیدی باید موانع تولید را برطرف کند تا وضعیت بیکاری با ریزش نیروهای کار در شرایط فعلی بحرانی‌تر نشود. کاهش میزان سود تسهیلات اعطایی می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد.
۲ـ توسعه و حمایت از مشاغل خانگی؛ دولت در این حوزه می‌تواند با شناسایی مشاغل خانگی زود بازده و سودآور اشتغال ایجاد کرده و نرخ بیکاری را کاهش دهد.
۳ـ بسترسازی برای اشتغال‌زایی در صنعت گردشگری کشور؛ کشور ایران با دارا بودن جاذبه‌های گردشگری فراوان و چهار فصل بودن اقلیم آن فرصت مناسبی برای ایجاد اشتغال در این حوزه در اختیار دارد.
۴ـ حمایت از اشتغال‌زایی از طریق ایجاد تعاونی‌ها؛ تعاونی‌ها که با سرمایه‌های خود مردم فعال هستند، ظرفیت‌های بالایی در حوزه اشتغال دارند و دولت می‌تواند با ایجاد همگرایی بین اقتصاد و مشارکت مردمی تعاونی‌ها را فعال‌تر کند.
۵ـ زمینه‌سازی برای اعزام نیروی کار به خارج از کشور؛ دولت می‌تواند با ایجاد تعامل مناسب با سفارتخانه‌های فعال در ایران و همچنین تعامل با سفیران ایران در سایر کشورهای روابط اقتصادی اشتغالزا، از جمله شرایط اعزام نیروی کار را فراهم کند.
۶ـ حمایت از صادرات کالاهای تولیدی داخلی؛ تقویت بخش صادرات نیازمند مشوق‌های صادراتی است که دولت می‌تواند در این حوزه با پرداخت یارانه حمایت لازم را صورت دهد و زمینه فعال شدن بیش از گذشته صادرات را فراهم کند.
