سیدمحمد مشکوه‌الممالک/ امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی) فرمودند: «ما در زمینه فرهنگ، هم در مورد آفند ضعیف عمل می‌کنیم، هم در مورد پدافند ضعیف عمل می‌کنیم؛ به نظر من بایست در این زمینه‌ها کار کرد. فرهنگ با جوهر دین، با جوهر انقلاب، اساس کارهای ما است که بایستی واقعاً به آن بپردازیم. محصولات فرهنگی، کتاب، سینما، تئاتر، شعر، مطبوعات و نیز شخصیّت‌های فرهنگی؛ فرض کنید که یک شخصیّت فرهنگی هست که همه عمر خودش را در راه انقلاب گذاشته، یک شخصیّت فرهنگی هم هست که هر وقت توانسته به انقلاب نیش زده؛ شما رفتارتان با این دو نفر چه جور است؟ شما که مسئول دولتی هستید یا مسئول فرهنگی هستید یا مسئول وزارت مثلاًً ارشاد هستید یا وزارت علوم هستید یا سازمان تبلیغات اسلامی هستید ـ فقط مخصوص کارهای دولتی نیست، دیگران هم همین‌جور هستند ـ یا صداوسیما، رفتار شما و برخورد شما با این دو آدم چه جور است؟ این خیلی مهم است.»
به منظور تبیین سخنان معظم‌له در زمینه فرهنگ، خبرنگار صبح صادق با سه نفر از صاحب‌نظران گفت‌وگویی انجام داده است که شما را به خواندن آن دعوت می‌کنیم.
نقش فرهنگ
در ایستادگی ملی
حجت‌الاسلام احمد روزبهانی *
طبق بیانات اخیر رهبر معظم انقلاب اساس مشکلات فرهنگی و علت ترویج نشدن اسلام در کشور، ولنگاری فرهنگی است. برخی‌ها برای پاک کردن صورت مسئله این اندیشه را رواج می‌دهند که مردم فرهنگ را مدیریت می‌کنند و به این وسیله از زیر مسئوليت، شانه خالی می‌کنند؛ این درحالی است که یکی از وظایف حکومت اسلامی ترویج اسلام و تبلیغ آن در سراسر بلاد اسلامی و ایجاد بسترهای لازم برای آشنا شدن با اسلام ناب محمدی است.
یکی از کارهای دشمن برای از بین بردن نظام، تهی کردن آن از ارزش‌ها و دستاوردهای آن است که در بیانات رهبر معظم انقلاب، بارها این مسئله درباره پروژه نفوذ دشمن مورد اهتمام قرار گرفته است؛ لذا شاید شخصی که دشمن در او نفوذ کرده، خودش هم متوجه نباشد که در واقع دشمن، تفکر او را دستخوش تغییر قرار داده است و از او برای تکمیل پازل خود بهره‌برداری می‌کند.
یکی از پروژه‌های نفوذ، تغییر آرمان‌های مکتب امام و انقلاب اسلامی مانند استکبارستیزی، کمک به مستضعفان عالم، ساده‌زیستی و... است که اگر هر یک از آنها دستخوش تغییر یا انحراف شود آن نظام آسیب‌پذیر می‌شود.
دغدغه رهبر معظم انقلاب درباره انقلابی عمل کردن دستگاه‌های نظام، از جمله نهادهای فرهنگی است؛ چرا که اگر انقلاب در متن نظام و مسئولان، جاری و ساری باشد؛ به بدنه آن هم سرایت می‌کند. انقلاب یعنی دگرگونی که با پسوند اسلام به آن، می‌شود دگرگونی اسلامی.
رهبر معظم انقلاب بر این نکته تأکید کردند که چون ایستادگی در برابر دشمن، بر اساس اسلام جلوی آسیب را خواهد گرفت؛ لذا دشمنان ما از واژه اسلام هراس دارند و نمی‌خواهند بگویند انقلاب اسلامی. براین مبنا، معظم‌له فرموده‌اند: مسئله فرهنگ مهم است، زیرا اساس ایستادگی و حرکت نظام اسلامی مبتنی بر حفظ فرهنگ اسلامی و انقلابی و تقویت جریان فرهنگی مؤمن انقلابی است.
یکی از اموری که در سال‌های پس از انقلاب، چندان به آن نپرداخته‌ایم، تولید نشدن کارهای فرهنگی مناسب است. برای نمونه در حوزه ارزش‌های دفاع مقدس و کارهای فاخر سینمایی عقب هستیم، یا امروزه در زمینه بومی‌سازی شبکه‌های اینترنتی ضعیف عمل کرده‌ایم؛ در حالی‌که در کشوری مثل چین از ابزار جست‌وجوی گوگل که صهیونیستی است استفاده نمی‌کنند؛ بلکه با ایجاد جست‌وجوگرهای ملی خلأ را پر کرده‌اند.
* استاد حوزه و دانشگاه
کوتاهی نهادهای رسمی
و غیر رسمی
محمدحسین رجبی‌دوانی *
رهبر معظم انقلاب فرموده‌اند: «گاهی اوقات نگرانی من از مسائل فرهنگی باعث شده است که خواب نداشته باشم. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، هر نهاد، سازمان و تشکیلاتی که ادعای انقلابی بودن داشت، حتی اگر در وظایف تعریف شده او هم ذکر نشده، باید به عنوان تکلیف در ترفیع اسلام ناب و آرمان‌های انقلاب اقدام می‌کرد. البته در این زمینه متولیان دولتی و مرتبط، در داخل کشور مثل وزارت ارشاد، سازمان تبلیغات، شورای انقلاب فرهنگی، و دفتر تبلیغات اسلامی قم و همین‌طور مراکز غیر رسمی، مانند حوزه‌های علمیه، سپاه، مساجد و نهادهای دیگر فرهنگی؛ و در خارج کشور هم وزارت خارجه در قالب سفارتخانه‌ها و رایزنی‌های فرهنگی، وظیفه اصلی را داشته و دارند.»
متأسفانه، باید گفت آنگونه که انتظار می‌رفت، نهادهای رسمی و غیر رسمی به وظایف خود عمل نکردند. وزارت ارشاد به ظاهر اسم زیبایی دارد؛ اما چون از ادغام چند وزارتخانه در رژیم طاغوت تشکیل شد و شاکله آن طاغوتی بود، نتوانست پابه‌‌پای انقلاب پیش بیاید.
مبنا و اصول آموزشی دانشگاه‌ها نیز تعلیم و تربیت غربی و در تضاد با آرمان‌های انقلابی بود و زمانی که در سال اول و دوم انقلاب، به پایگاه‌های دشمن تبدیل و برای انقلاب خطرناک جلوه داده شد، تعطیل شد و انقلاب فرهنگی صورت گرفت تا دانشگاه‌ها تغییر پیدا کنند و تراز انقلاب شوند.
پس از سه سال تعطیلی فقط دروسی با عنوان معارف اسلامی اضافه شد و دانشگاه‌ها با همان استادان، درس‌ها، شاکله و نظام آموزشی به تعلیم ادامه دادند و نتوانستند آن گونه که امام راحل(ره) و انقلاب انتظار داشت، به دانشگاه‌های اسلامی تبدیل شوند؛ از این رو دانشگاه تربیت مدرس تأسیس شد تا استادان متناسب با نظام اسلامی و انقلابی پدید آورد و بتواند دانشگاه‌ها را متحول کند.
اما چون نظامی هم که برای این دانشگاه در نظر گرفته شد، همان نظام قبل و با همان استادان بود، پس از مدتی مشخص شد این دانشگاه نیز که بر اساس نیاز‌های انقلاب شکل گرفت، چون بر مبنای درستی شکل نگرفته است، وضع آن بهتر از دانشگاه‌های بازمانده از پیش از انقلاب نیست.
البته تا زمانی که دفاع مقدس و جنگ ادامه داشت، آن روح انقلابی حاکم چندان اجازه نمی‌داد چنین کوتاهی‌هایی جلوه پیدا کند در واقع، ضعف نهادهایی که در این ارتباط مسئولیت داشتند، پوشانده می‌شد. سازمان تبلیغات اسلامی یا دفتر تبلیغات اسلامی که به برکت انقلاب پدید آمدند هم نتوانستند تأثیر محسوس و ارزشمندی داشته باشند.
در سال ۱۳۶۲ حضرت امام(ره) برای رایزنی‌های فرهنگی به ایران و خارج از کشور که آن موقع تحت پوشش وزارت ارشاد بود، خطاب به وزیر وقت ارشاد، دستورالعمل و رهنمودهایی را صادر کردند؛ ولی متأسفانه هیچ‌یک مدّ نظر قرار نگرفت و اجرا نشد.
به همین دلیل حضرت آقا با هوشمندی و رصد آسیب‌هایی که متوجه فرهنگ انقلابی ما و تلاش‌های دشمن برای مقابله با فرهنگ و ارزش‌های ماست، بحث تهاجم، شبیخون و ناتوی فرهنگی را مطرح کردند و بارها هشدارهایی را در این زمینه دادند؛ اما دریغ از اینکه دولت‌ها اعتقاد و باوری در این عرصه داشته باشند.
البته به لطف الهی مردم فهیم و بصیر ما با کانون‌های فرهنگی و کارهای خودجوش، تا حد زیادی توانسته‌اند به سهم خود کوتاهی‌های دولت‌ها و نهادهای رسمی را در این زمینه جبران کنند و اگر کشور ما تاکنون در عرصه فرهنگی در برابر دشمن مقاوم بوده و اجازه نداده است همه اقدامات آنها موفق شود، به دلیل تلاش‌های مردمی بوده است.
*مورخ و پژوهشگر تاریخ
راه تقویت
باورهای دینی
صابر خراسانی *
بیشتر از بیست سال است که دغدغه رهبر معظم انقلاب، مسائل فرهنگی کشور است. نسل جوان و نوجوان الگو می‌خواهد. ما باید با استفاده از ابزارهایی مانند هنر و سینما، الگوهای دینی مانند امام حسین(ع) و شهدا را به مردم معرفی و آنها را جذب کنیم. راه مقابله و مبارزه با جنگ نرم دشمن، تقویت باورهای دینی مردم و جوانان با استفاده ابزاری از هنر است که بسیار تأثیرگذار می‌باشد.
یکی از موانع ترویج فرهنگ اسلام و اندیشه دینی در جامعه ما این است که غرب از تمامی امکانات، ابزار و هزینه‌هایی که در اختیار دارد علیه جوانان و نوجوانان استفاده کرده و اسطوره خود را به زیبایی تمام معرفی می‌کند. این اقدام سبب می‌شود که جوان راهش را گم کند و از آن هدف نادرست که دشمن آن را پنهان داشته، غافل بماند.
اگر متولیان فرهنگی مانند نویسندگان، شاعران، هنرمندان و نهادهای ذی‌ربط که این نظام برای آنها سرمایه‌گذاری کرده و هزینه داده است، در حوزه‌های دینی و آیینی فعالیت کنند؛ قطعاًً مردم می‌پذیرند. ما تنها با بازتاب خوب کارهای فرهنگی خود در جامعه، مانند محرم و اربعین سیدالشهداء(ع) در عرصه فرهنگ موفق خواهیم بود.
هر شخصی با فعالیت درست در حوزه کاری خود و با توجه دقیق به دغدغه‌های رهبر معظم انقلاب درباره آسیب‌های فرهنگی، با تشکیل ارتش یک نفره و لمس شبیخون فرهنگی دشمن و خطرات آن، باید به مبارزه برخیزد. تهاجم فرهنگی جنگ خطرناکی است که انسان نمی‌داند از کجا و با چه روشی به او حمله می‌کنند.
دشمن، ما را درگیر لذایذ شهوانی کرده و توجه به این مسائل انسان را از اصول فرهنگ دینی دور می‌کند. لذا مسئولان باید با شناخت موضوعات و انجام فعالیت‌های فرهنگی در تحکیم اعتقادات افراد جامعه بکوشند.
امیدوارم نهادهای انقلابی و مردمی که نشان داده‌اند در این عرصه، نه به دلیل مسائل باندی و جناحی و نه به دلیل حفظ موقعیت خود، بلکه بر اساس احساس مسئولیت و وظیفه عمل می‌کنند، بیش از گذشته به دغدغه‌های رهبری توجه داشته باشند و برای رفع آنها تلاش بیشتری صورت دهند تا از این حیث آسیب‌پذیر نباشیم.
* فعال فرهنگی
